Yasakların gölgesinde sanat: Taliban engelliyor, kadınlar vazgeçmiyor

Kabil’de kadınlar tarafından açılan “Şakayık Galerisi”, Taliban’ın baskınında kapatıldı, eserler tahrip edildi. Tüm baskılara rağmen Afganistanlı kadınlar sanat üretimini gizli de olsa sürdürmeye kararlı.

BAHARİN LEHİB

Kabil - Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesinin ardından kadınlar eğitim, öğrenim ve çalışma hayatından tamamen uzaklaştırıldı. Ancak bu yasaklar, Afganistanlı kadınların toplumda var olma kararlılığını kıramadı. Küçük ticaretlerden, hemcinsleri için kurslar açmaya, restoran işletmeye kadar pek çok girişimde bulunan kadınlar, resim ve boyama sanatıyla da ilgilendi. Ancak bu alanlarda da binlerce baskı ve kısıtlama ile karşılaştılar, yoksulluk, hakaret ve şiddete maruz bırakıldılar.

Resim ve boyama sanatı, erkek egemen ve kadın düşmanı düşüncelerin hâkim olduğu toplumlarda genellikle erkeklere ait bir faaliyet olarak görülür. Bu nedenle tarihe bakıldığında, resim ve boyama alanında öne çıkan kadın isimleri azdır; olanlar da çoğunlukla son yıllarda ortaya çıkmıştır.

Sergi saldırıya uğradı

Buna rağmen, Taliban’ın yönetimde olduğu dört yıllık süre boyunca Afganistan’ın dört bir yanında pek çok kadın dikkate değer sanatsal faaliyetlerde bulundu. Ancak bunların yansımasına izin verilmedi veya devamı engellendi. 6 Ağustos’ta Kabil’de kadınlar tarafından açılan “Şakayık Galerisi”, birkaç gün sonra, Taliban’ın “Ahlak Polisi” tarafından saldırıya uğradı, tüm eserler kırıldı. Aynı zamanda Taliban galeride bulunan kadınları da gözaltına almak istedi ancak çevredeki dükkân sahipleri buna izin vermedi.

Taliban’dan baskın

Güvenlik gerekçesiyle adının haberde geçmesini istemeyen bir görgü tanığı olayı şöyle anlattı: “Bir hafta önce, benim dükkânımın bulunduğu plazanın üçüncü katında birkaç genç kadın bir oda kiralayıp resmi izinle açılış programlarını yaptılar. Eğitimden mahrum kalmış kızlara resim ve boyama öğretiyorlardı. Dün akşam, birkaç ahlak polisi, kadınların uygunsuz giyinip kötü ahlak yaydığını öne sürerek baskın yaptı ve onları götürmek istedi. Ancak orada bulunan bütün dükkân sahipleri karşı çıktı ve suçlamaları reddetti.”

‘Taliban kadınların eğitimli olmasını istemiyor’

Orada bulunan seyyar satıcı kadın ise bu ifadeleri doğrulayarak şunları söyledi:
“Taliban, kadınların ofislerde ve bu tarz işlerde çalışmasına karşı. Onlar sadece kadınların dilencilik yapmasını veya başkalarının evlerinde temizlik gibi hizmet işlerinde çalışmasını istiyor. Eğitimli olmalarını istemiyorlar çünkü kendi makamlarının ellerinden gitmesinden korkuyorlar. Şimdi bu kadınların galerilerini kapattılar ama eminim ki onlar çalışmalarına bir şekilde devam edecekler.”

Taliban’ın kadınlara yönelik sürekli baskı ve yasaklarına rağmen, Afganistanlı kadınların direniş ve yaratıcılık ruhu hâlâ canlı. Kabil’deki galeri deneyimi gösteriyor ki, en zor şartlarda bile kadınlar toplumda var olmak ve rol almak için yollar buluyor.