İBTİSAM AXFİR

Bingazi- Libyalı kadınlar, Kürt geleneksel kadın kıyafetlerini yapmak da ve korumak da çok başarılılar. Lübnan’da birbirinden güzel Kürt geleneksel kıyafetler altın ve gümüş aksesuarlarla süsleniyor. “Kürt Farmali” Libya kadın kostümünün en önemli parçalarından birini oluşturuyor.

Tarih bölümü öğrencisi Heba Halloum, Libya'nın hem erkek hem de kadınlar için geleneksel kostümü olan “Kürt Farmaliyi” ele alacağı yüksek lisans tezini hazırlıyor. Heba Halloum, “Kürt farmali denilen geleneksel kıyafet, düğünlerde, nikahlarda ve özel etkinliklerde giyilmesiyle ortaya çıktı. Bu ismin verilmesinin nedeni doğu bölgesinde 17’nci yüzyılın ortalarında Osmanlı İmparatorluğu tarafından Libya'ya sürgün edilen Kürtlerden ve eski moda Kürt farmali elbisesine benzerliğinin olması. Batı bölgesinde erkekler tarafından giyilen farmaliye benzerliğinden dolayı Nswani Farmali olarak adlandırılıyor" şeklinde konuştu.

Düğmelerin yönü bölgeyi gösteriyor

Kürt farmalinin kolsuz bir ceket olduğunu belirten Heba Halloum, sözlerine şöyle devam etti: “Göğsü ve sırtı kaplıyor ve karnın altına düşüyor. Her iki tarafta beşer tane olmak üzere on düğmeyle süsleniyor. Bu düğmeler başlangıçta inci ve mercandan yapılırken, daha sonra gümüşten yapılıyor. Ancak şu anda ekonomik koşullar nedeniyle ucuz metalden yapılıyor. Düğmeler konumu doğu ve batı bölgeleri arasında farklılık gösteriyor. Batı bölgesinde cübbe altına giyildiği için göğsün üstüne ve birbirine yakın yerleştiriliyor. Doğu bölgesinde ise tam tersi.”

Kıyafetler yeniden ilgi topladı

Kürt farmalinin çeşitli süslemelerinin olduğunu söyleyerek, sözlerine devam eden Heba Halloum, “Her biri kendine özgü ay, şhata, manzala ve salati süslemeleri vardır. İki türü vardır. Bunlardan ilki antik dönemde yaygındı. Gümüşle süslüydü. Pembe, sarı ve mavi renkleri vardı. Daha sonra renkler sadece mavi ve kırmızı olmak üzere iki renkle sınırlandırıldı ve iç kısmı ipek kumaşla astarlandı. Kürt farmali, Libyalı kadınların sadece cübbe ile değil, başka herhangi bir kıyafetle giyebilecekleri güzel sanat eserlerinden biridir. Bir süre ihmal edilse de ilginin tekrar geri döndüğünü söyleyebiliriz” diye kaydetti.

‘Vazgeçilmeyecek önemli bir parça’

Libya folklorunun tüm biçimlerinde uzman olan Salima Al-Obeidi ise, "Kültürler harmanlanıyor. Üzerinde çalışılan her parçada, özellikle de geleneksel olanlarda bir tür yaratıcılık yatıyor. Bu nedenle Kürt farmalisi geleneksel Libya kadın kostümünün vazgeçilemeyecek önemli bir parçası haline geldi. Geleneksel kıyafetlerin korunmasında kadınların önemli rolleri var. Bu anlamıyla Libya mirasının korunması gerektiği çağrısında bulunuyorum. Libya kıyafetlerinin tasarımının geliştirilmesini teşvik etmeli, özellikle eski ve modern kadın kıyafetlerinin ayrılmaz bir parçası olan Kürt kıyafetlerinin korunması gerekiyor” diye belirtti.

Kadınların ellerinden yeniden varoluyor

Bingazi kentindeki Libya geleneksel kadın kostüm endüstrisine yönelik çalışan Buhajar Atölyesi’nin en eski atölyelerden biri olduğunu belirten olan Salima Al-Obeidi, "Küçük bir takım elbise dikiminin ilk aşamasında kemer takılıyor, ardından Kürt farmalisinin geri kalan parçaları takılıyor ve yumuşak desenlere sahip oluyor. Büyük takım elbise için tasarlanan Kürt farmalisi üzerinde çizim başlıyor, üzerine desenler çiziliyor ve ardından işleniyor. Kadınlar Kürt farmalisi tasarımını geliştirdiler, ancak bilinen miras kalıplarından ayrılmadılar. Libya kostüm endüstrisinde yaratıcı olan Libyalı kadınlar bu konuda daha bilgililer” diye kaydetti.