NESÎM AHMEDÎ

Kirmanşah- Yeraltı su kaynaklarının tükenmesi, toprak çökmesi, çevre kirliliği ve canlı türlerinin yok oluşu… Çevre aktivistleri yıllardır bu tehlikeler konusunda uyarıda bulunsa da İran hükümeti bu uyarıları görmezden geldi. Uzmanlara göre çevre felaketlerinin en çarpıcı örneklerinden biri, Rojhilat Kürdistan kenti olan Kirmanşah’ taki çöp yığınları ve geri dönüşüm krizi. Ne çöp ayrıştırma kültürü yerleşmiş durumda ne de devletin atık yönetimi için etkili bir planı var.

Çöp üretimi artıyor, rakamlar çelişkili

Verilere göre Kirmanşah’ta günlük çöp üretimi son iki yılda 600 tondan 1500 tona çıktı. Ancak geri dönüşüm oranına dair güvenilir bir istatistik bulunmuyor. 2019’da hükümete bağlı medya organları, kentte günlük 700 ton çöpün geri dönüştürüldüğünü iddia etmişti. Aynı kaynaklarda günlük üretimin 600 ton olduğu belirtilince ortaya ironik bir tablo çıktı: Yani kâğıt üzerinde Kirmanşah, ürettiği çöpten fazlasını geri dönüştürmüş oldu. Bu iddia, Almanya, Avusturya ve Belçika gibi geri dönüşümde öncü ülkelerin bile ulaşamadığı bir oran. Oysa şehirde çöp konteynerleri haftalarca boşaltılmadan dolup taşıyor.

Gerçekle örtüşmeyen geri dönüşüm söylemi

Kentin çöp toplama filosunun eski olması, konteynerlerin bakımsızlığı ve çöp ayrıştırmaya yönelik hiçbir altyapının bulunmaması, iddiaların gerçeği yansıtmadığını ortaya koyuyor. Hükümetin öne çıkardığı “Kirmanşah Geri Dönüşüm ve Organik Gübre Üretim Tesisi” de çevreyi korumaktan çok hissedarlarına kâr sağlamayı amaçlıyor. Yıllar önce inşaat atıkları için kurulduğu iddia edilen başka bir geri dönüşüm tesisi ise bütçeler ve krediler tüketildikten birkaç ay sonra kapatıldı.

Belediyenin bütçesi var, iradesi yok

2025 yılı için Kirmanşah Belediyesi’nin bütçesi 8 milyar 500 bin tümen olarak belirlendi. Uzmanlara göre bu bütçenin yalnızca %1’i çöp ayrıştırma konteynerlerine ve eğitim projelerine ayrılsa, kentin çöp sorunu büyük ölçüde hafifletilebilir. Ancak belediye kaynaklarını bu yönde kullanmak yerine, çöp toplama işini en ilkel yöntemlerle sürdürüyor. Çoğu işçi hâlâ el arabası ve kürekle çalışıyor, düşük ücretler alıyor, iş güvenliği ve sağlık açısından ciddi risklerle karşı karşıya.

Kirmanşah çöp içinde

Şehrin sokakları ve çevresi çöp yığınlarıyla dolu. Hükümetin “çöpler kontrol altında” söylemi ile sahadaki gerçeklik arasındaki uçurum büyüyor. Aktivistlere göre Kirmanşah’taki çöp krizi, yalnızca çevre kirliliği değil; hükümetin kaynakları kötü yönetmesinin ve halkı yanıltan iddialarının da bir yansıması.