NÎYAN RAD

Mahabad - Bir zamanlar “Kuş Cenneti” olarak anılan Kani Barzan sulak alanı bugün tamamen kurumuş bir çöl manzarasına dönmüş durumda. Mahabad’ın kuzeydoğusunda ve Urmiye Gölü’nün güneyinde yer alan bu önemli ekosistem, su seviyelerindeki düşüş nedeniyle kuş seslerinden arınmış, çatlamış toprakların sessizliğine teslim olmuş halde.

Yağış azalması, iklim değişikliği ve kötü su yönetimiyle birleşen bu kriz, yalnızca yüzlerce kuş türünün yaşam alanını ortadan kaldırmakla kalmıyor; bölgedeki tarım ve içme suyu kaynakları için de ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Geri dönülmez göç

Tamamen kurumuş Kani Barzan Gölü; Mahabad’ın 30 kilometre kuzeydoğusunda ve Urmiye Gölü’nün güneyinde yer alıyor. İran’ın ilk kuş gözlemleme alanı olan bu bin 50 hektarlık sulak alan, 75 tür su kuşu ve kıyı kuşuna ev sahipliği yapıyordu ve bu türlerden 13’ten fazlası nesli tükenme tehlikesi altındaydı. Ancak bu yıl artık boz kaz, pasbaş ördek, yeşilbaş ördek, dikkuyruk ördek, toygar ve nadir türler olan kaşıkçı, kara göğüslü keklik ve pelikanlar Kani Barazan’ı terk ederek Hasanlu ve Neqdeh gibi diğer göl ve sulak alanlara göç etti. Diğer canlılar, örneğin algler ve su canlıları da kurumanın etkisiyle yok oldu.

‘Telafi edici çözümler bulunmalı’

Bu sulak alan daha önce de su krizi yaşamıştı; ancak bu yıl Eylül ayının ortalarından itibaren ciddi bir su azalması yaşandı ve Ekim ayında tamamen kurudu. Uzmanlar, yağış azlığı ve iklim değişikliğinin yanı sıra devlet yöneticilerinin kötü yönetimini de gölün kurumasının nedeni olarak görüyor. Çevre uzmanı Rojin Mohammadi, gölün kuruma sebepleri ve yeniden canlandırılması hakkında şunları söyledi:
“Bu yıl Mahabad Çayı’nın suyu yaklaşık yüzde 90 azaldı. Aynı zamanda Mahabad Barajı’ndaki su miktarı da geçen yıla göre 13 milyon metreküp düşmüş durumda. Bu kriz nedeniyle tarım için ayrılan su hakkı iptal edildi. Geçmiş yıllarda Mahabad Barajı’nda depolanan suyun bir kısmı gölü canlandırmak için bırakılıyordu; ancak bu yıl rezervdeki ciddi düşüş nedeniyle göle ayrılan pay tamamen kaldırıldı. Birçok kişi yağışların başlamasıyla gölün yeniden hayat bulacağını umuyor; fakat sadece yağışla iyileşme mümkün değildir, yönetimsel adımlar ve telafi edici çözümler uygulanmalıdır.”

Tehdit devam ediyor

Uzmanlara göre, Kani Barzan Gölü’nün bu kuraklık sürecinin devam etmesi, çevredeki diğer göl ve barajların sınırlı kapasiteye sahip olmasından dolayı türler arasında biyolojik rekabeti artıracak, üreme oranlarını düşürecek ve kayıpları artıracak. Kuzeybatı İran’ın en önemli kuş yaşam alanının kuruması, sadece kuşların ve su kenarı canlılarının zorunlu göçüne değil, aynı zamanda çevredeki köylerde yaşayan halkın geçim kaynaklarına ve sağlığına da zarar verecek. Son yirmi yılda İran’daki birçok sulak alan, su seviyelerinin endişe verici bir şekilde düşmesi ve ekolojik yok oluş tehlikesiyle karşı karşıya. Çevre Koruma Kurumu’nun raporlarına göre, kayıtlı 80’den fazla sulak alandan yaklaşık yüzde 70’i çeşitli düzeylerde kuraklık ve su azlığıyla mücadele ediyor; bu durum ciddi çevresel zararlar doğurmaya devam ediyor.