زنان همچنان در حال مقاومت کردن در قیامی هستند که به خاطر تمرکزش بر آزادی زنان، در تاریخ منحصر خواهد بود.

 

دختران و زنان ایران بسیار نترسانه در یکی از مهم‌ترین انقلاب‌های تاریخ معاصر، به رهبرخود (منظور خامنەای است) پشت کرده­‌اند و هر روز نترس­تر از دیروز، در خیابان‌های باز و در مدارس سرپوشیده، در سیل توئیت‌ها و ویدئوهایشان، بی‌­پروا، حکومت دینی را که خود را حکومت خدا می‌داند، به سخره گرفته‌اند. جانشین فرمانده سپاه پاسداران هفتەی گذشته مدعی شد میانگین سنی معترضانی که دستگیر شده­‌اند فقط پانزده سال است. این اعتراضات توجه جهانیان را به خود جلب کرده­ است. تجمعاتی از لندن تا لس آنجلس، سیدنی تا سئول و توکیو تا تونس برای همدردی با ایران برگزار شده است.

اعتراضات ایران نخستین قیام ضد انقلابی تاریخ است که جرقه­ و موتور گرداننده­‌ی آن، هردو زنان بودند. دانیل ادلشتاین، دانشمند علوم سیاسی استنفورد و متخصص انقلاب، به من گفت: «نقشی که زنان ایرانی در حال حاضر بازی می‌کنند بسیار بی‌سابقه به نظر می‌رسد». او گفت یکی از معدود موارد مشابه، نقش زنان پواسنییر پاریسی یا کارگران بازار بود که به ورسای هجوم آوردند تا از مخالفت شاه علیه مجلس ملی و درهم شکستن انقلاب نوپای فرانسه جلوگیری کنند. اما آنجا «زنان به دنبال جلوگیری از ضدانقلاب بودند، نه کمک به انقلاب».

 آن اودانل، مورخ روسیه در دانشگاه نیویورک، می‌گوید در طول انقلاب روسیه، شورش­‌های اقتصادی پتروگراد به رهبری زنان، در فروپاشی امپراتوری تزاری نقش اساسی ایفا کردند، اما اعتراضات ایران منحصربه‌فرد است زیرا به گفته­‌ی او: «این انقلاب فقط شامل زنان نیست، بلکه انقلابی برای زنان و آزادی زنان است و این آن را بسیار خاص می‌کند.»

با وجود خطرات دستگیری و مرگ، زنان اتنیک‌های مختلف ایران به شیوەهای غیرقابل­ باوری متحد شده‌اند. مرگ ناگهانی مهسا امینی، جوان کورد بیست و دو ساله‌ای که پس از اعزام به مرکز بازآموزی به دلیل «لباس نامناسب» – موهای بیرون از روسری – در تهران دستگیر شد، جرقه­‌ی این اعتراضات را رقم زد. او پس از بازداشت به کما رفت و سه روز بعد، زیر یک دستگاه تنفس مصنوعی درگذشت. شعارهای اعتراض به مرگ او به سرعت تبدیل به فراخوان‌هایی برای سرنگونی رژیم شد. شعارهایی از جمله: «مرگ بر دیکتاتور»، «ننگ ما رهبر ادلنگ ما» و «ما جمهوری اسلامی نمی‌خواهیم». و همچنین شعار - و هشتگ – اصلی اعتراضات «#زن-زندگی-آزادی».

ویدئوی پر بازدیدی از دو دختر دانش‌آموز تهرانی نشان می‌­دهد که روزچهارشنبه، به عکس قاب‌بندی شده دو رهبر اصلی - آیت‌الله روح‌الله خمینی و جانشین او، آیت‌الله علی خامنه‌ای- که از زمان انقلاب ۱۳۵۷حکومت کرده‌اند، می‌خندند و عکس­ آنها را قطعه قطعه کرده و با شادی به هوا پرتاب می­‌کنند؛ سپس پشت به دوربین می­‌ایستند و در یک خط روسری­‌های خود را در می‌آورند و فریاد می‌­زنند: «نترسید، ما همه با هم هستیم.»

در توییتر‌ همچنین عکس دخترانی منتشر شده است که برای پنهان کردن هویتشان، پشت به دوربین انگشت وسط خود را رو به عکس‌های دو رهبر بالا می‌برند. هفته­‌ی گذشته در ویدیویی از کرج، دانش‌آموزان دختر مقابل یک مسئول مرد تجمع کردند، حجاب خود را درآورده و یکصدا فریاد زدند: «گم شو» و وقتی او از دروازه مدرسه فرار می­‌کرد، بطری­‌های خالی آب به سمت او پرت کردند. هفته­‌ی گذشته در شهر تاریخی اصفهان، سه زن جوان بنری به اندازەی پتو بر روی پل بزرگراهی باز کردند که نقاشی زنی با موهای بلند مشکی را نشان می‌­داد و هشدار دادند: «یکی از ما نفر بعدی خواهد بود.»  در شمال غرب سنندج و جنوب شیراز، زنان جوان در خیابان‌ها راهپیمایی کرده‌اند و با سردادن شعارهای ضد دولتی و برداشتن حجاب‌هایشان از رانندگان خواستند به آنها بپیوندند. صدای بوق بسیاری از خودروها به نشانه حمایت شنیده می­‌شد.

دختران و زنان دیگری نیز در طی بیش از سه هفته از اعتراضات، کشته یا دستگیر شده­‌اند. نیکا شاکرمی، دانشجوی جوان هنر، آخرین بار در ٢٩ شهریور با یکی از دوستانش تماس گرفت و گفت نیروهای امنیتی او را در خیابان تعقیب می­‌کنند. ده روز بعد خانواده­‌ی او برای بیرون آوردن جسدش از بازداشتگاهی در تهران احضار شدند. خاله­‌ی او به بی ­بی ­سی گفت که سر نیکا آسیب دیده بود اما دولت ادعا کرد که او پس از سقوط از پشت بام جان خود را از دست داده است. او را در هفدهمین سالگرد تولدش، برای جلوگیری از گسترش اعتراضات، مخفیانه به خاک سپردند. مراسم تشییع جنازه از دیرباز در بسیج­‌های سیاسی ایران نقش اساسی داشته است.

در اسلام، چهل روز بعد از مرگ دوباره از مرده یاد می‌­شود. این یادبود اغلب جرقه‌های پرهیجانی را برمی‌انگیزد که به اعتراضات جدید و رویارویی‌های جدید با نیروهای امنیتی و به دنبال آن کشته‌های بیشتر و چرخەی طولانی تظاهرات تبدیل می‌شود. مراسم­‌های تشییع جنازه در سال ١٩٧٨ ریتم انقلاب ایران را چنان تنظیم کرد که موجب فرار شاه در سال ١٩٧٩ شد.

پنج روز پس از درگذشت مهسا امینی، حدیث نجفی، از کاربران فعال TikTok، که تنها بیست و چند سال داشت،. در ویدیویی گفت: «امیدوارم چند سال دیگر وقتی به گذشته نگاه می­­‌کنم، خوشحال باشم که همه چیز به سمت بهتر شدن رفته است.» او ساعاتی بعد از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت. سارینا اسماعیل زاده، وبلاگ نویس شانزده ساله، اخیراً در پستی نوشت: «همیشه فکر می‌کنم چرا باید در ایران به دنیا می‌­آمدم؟» گزارش شده است که او در جریان تجمع در کرج تا حد مرگ مورد ضرب و شتم قرار گرفت. دولت ادعا کرد که او نیز از پشت بام پریده است. مرگ‌های جدید خشم زیادی را برانگیجت. برای مهار این تظاهرات، مقامات حتی زنانی که زمانی از پیشگامان انقلاب بودند، از جمله فائزه هاشمی، نماینده­‌ی سابق مجلس و دختر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور سابق را به اتهام «تشویش شورش» هدف قرار داده و بازداشت کردند.

همچنین ویدیوهای بسیاری از زنان و دخترانی که موهای بافته­‌ی بلند خود را به نشانی از نافرمانی می­‌برند، منتشرشده است. شاره آتشی، مقاله نویس ایرانی الاصل، با اشاره به شاهکاری ادبی که هزار سال پیش توسط فردوسی شاعر ایرانی نوشته شده است، در توییتی نوشت: «کوتاه کردن موی زنان یک سنت کهن ایرانی است که در شاهنامه نیز یافت می­‌شود. لحظەای که منتظرش بودیم فرا رسیده است. سیاستی که به شعر دامن می‌­زند.» ماریون کوتیار و ژولیت بینوش، بازیگران زن فرانسوی نیز، در حمایت از زنان ایران موهای خود را کوتاه کردند و آنجلینا جولی در اینستاگرام از زنان ایرانی خواست ادامه دهند.

او نوشت: «ادای احترام می­کنم به زنان شجاع، سرکش و نترس ایران. همه آن‌هایی که دهه‌ها زنده مانده‌اند و مقاومت کرده‌اند، آن‌هایی که امروز به خیابان‌ها می‌آیند. برای مهسا امینی و همه­‌ی جوانان ایرانی همنوع او». خانەی مد Balenciaga در توییت خود روی تصویر سیاه و سفیدی که شعار«زن-زندگی-آزادی»  به انگلیسی و فارسی روی آن درج شده بود، نوشت: «ما در کنار همه­‌ی زنان ایرانی به یاد مهسا می­‌ایستیم.»

پس از انقلاب اسلامی، آموزش عالی سر به فلک کشید زیرا خانواده‌های محافظه‌کار فکر می‌کردند نظام اسلامی از اخلاق دختران در برابر ارزش‌های غربی و مدرن محافظت می‌کند. سواد زنان ایرانی - از زیر سی درصد در سال ١٣۵۵ - به هشتاد درصد در طول چهار دهه­‌ی پس از آن، افزایش یافت. اکنون بیش از یک دهه است که اکثریت دانشجویان دانشگاه­‌های ایران زن هستند، اگرچه هنوز کمتر از بیست درصد نیروی کار را تشکیل می­‌دهند.

هاله اسفندیاری، یک ایرانی آمریکایی و مدیر سابق برنامه خاورمیانه مرکز ویلسون، می­­‌گوید: «ما شاهد نسل جوانی از زنان هستیم که تحصیل کرده و به­روز هستند. از لحاظ سیاسی برجسته‌تر و فعال‌تر هستند و معاونت ریاست‌جمهوری و چندین کرسی پارلمانی را در اختیار دارند. شیرین عبادی در سال ١٣٨٢به دلیل دفاع از فعالان حقوق بشر در دادگاه، برندەی جایزەی صلح نوبل شد. سمیرا مخملباف جوانترین کارگردانی بود (هفده ساله) که برای جشنواره فیلم کن انتخاب شد. در سال ١٣٩۵، با نوه خمینی، زهرا اشراقی، فعال حقوق زنان که با برادر محمد خاتمی، رئیس جمهور اصلاح طلب سابق ازدواج کرده بود، صحبت کردم. او که به دلیل دیدگاه‌های اصلاح‌طلبانه‌اش از نامزدی در مجلس منع شده بود، از این که دولت یکسان سازی کرده  و رقبا را حذف می‌کنند، گلایه داشت.

 اسفندیاری همچنین خاطرنشان کرد: «زنان ایرانی چهار دهه است منتظر لحظه‌ای هستند که بتوانند امور را به دست خود بگیرند. در سال ١٣٩۶، زنان جوان جنبش روسری سفید را راه اندازی کردند. آن‌ها، اغلب به صورت جداگانه، در خیابان‌ها ظاهر می‌شدند،  روسری‌های خود را برمی‌داشتند و آن‌ها را به چوب وصل کرده و در ملاء عام تکان می‌دادند. در نتیجه­‌ی این اعتراض­‌ها چند نفر ار آنها محاکمه شده و به پانزده سال زندان محکوم شده و وکلای زن آنها از جمله نسرین ستوده نیز بازداشت شدند.»

این اعتراضات دو موضوع اصلی انقلاب ١٣۵٨ را به چالش می­‌کشد: «حجاب نشان دهنده­‌ی ایدئولوژی و قوانین اخلاقی آن است و امتناع از به رسمیت شناختن ایالات متحده سنگ بنای سیاست خارجی جمهوری اسلامی است.» رها کردن هر یک از این منابع هویتی نشان دهنده­‌ی شکست انقلاب است. خامنەای که تابستان امسال هشتاد و سه ساله شد، در سال ١٣٩٣ به دلیل سرطان پروستات تحت عمل جراحی قرار گرفته بود. هفته­‌ی گذشته، یک دیپلمات ارشد اروپایی به من گفت که خامنەای دوباره با سرطان درگیر شده است. بنابراین دراین زمان شکننده، مخاطرات برای آینده انقلاب، بسیار زیاد است.

تاکنون رژیم در واکنش به این مسائل کوتاهی کرده است. رئیس جمهور تندروی ایران، ابراهیم رئیسی با خانواده امینی تماس گرفته ومراتب تسلیت خود را اعلام کرد و هفته­‌ی گذشته علناً به «ضعف‌ها و کاستی‌ها» جمهوری اسلامی اعتراف کرد. با اینحال، او همچنان خواستار اتحاد شد تا «دشمن را ناامید کند.»

 رژیم همچنین در جربان سخنرانی رئیسی در دانشگاه، در محوطه دانشگاه­‌ها، نیروهای امنیتی مستقر کرده و زنان پوشیده در چادر سیاه خود را برای تظاهرات بسیج کرد. اما هیچ چیز تا کنون نتوانسته خشم عمومی را متوقف کند. رئیسی روز شنبه در حین سخنرانی در دانشگاه الزهرای تهران توسط دانشجویان مورد سرزنش قرار گرفت. آنها شعار می‌­دادند: « نهاد فاسد نمی‌خواهیم». «مهمان قاتل نمی‌خواهیم. . . . گم شو.» (رئیسی یکی از چهار عضو کمیسیونی بود که در سال ١٣۶٧ حدود ۵٠٠٠ زندانی سیاسی را به اعدام محکوم کرد.)

 روز شنبه هکرها سخنرانی خامنەای را در تلویزیون دولتی، با شعار مرگ وی و تصاویر زنان جوان کشته شده در تظاهرات، قطع کردند. صدای شعار «زن، زندگی، آزادی» مردم در پس‌­زمینه­‌ی این تصویر شنیده می‌­شد.

اعتراضات قبلی ایران به مرور زمان ساکت شد. جنبش سبز که توسط میلیون­‌ها نفر در تمام سی و یک استان ایران، برای محکوم کردن انتخابات تقلبی ریاست جمهوری سال ١٣٨٨ تشکیل شده بود، پس از هفت ماه سقوط کرد و صدها نفر در دادگاه‌های دسته جمعی محکوم شدند.

 رژیم ممکن است هنوز ابزارهای ظالمانه و سربازان ضد شورش خود را برای مهار اعتراضات در اختیار داشته باشد. اما ایدئولوژی‌های آرمان‌شهری معمولا با عواملی از جمله ازخودبیگانگی سیاسی، مشکلات اقتصادی، خشم اجتماعی و بلایای طبیعی رو به فروپاشی می‌روند. در سال ١۴٠٠، مردم به خود زحمت ندادند در انتخاباتی که رئیسی در آن به قدرت رسید، رای دهند. تحریم‌های ایالات متحده اقتصاد ایران را مخدوش کرده و صادرات نفت را محدود کرده است. البته هیچ یک از این بحران‌ها تا کنون قادر نبوده‌اند رژیم را فلج کنند. ایران همچنین از نقاط اولیه­‌ی پاندمی بود. در طول سال نخست پاندمی تقریباً شصت هزار نفر جان باختند. اکنون زنان (با حمایت بسیاری از مردان) صدای خود را شناخته­‌اند و در راه خواسته‌هایشان از آن استفاده می­‌کنند. حتی اگر پیروز نشوند، انقلابیون با تهدیدهای وجودی روبرو شده­‌اند. #زن_زندگی_آزادی نقطه عطف بزرگی در تاریخ ایران است.

منبع: نیویورک تایم