مشارکت زنان و حق رأی آن‌ها در انتخابات
حق رأی در سیستم دموکراسی برای هر فردی که شرایط رأی دادن را داشته باشد، یک حق اساسی است. مشارکت در انتخابات نیز بخشی از همین حق است، اما هنوز زنان نتوانسته‌اند به‌طور کامل در عرصه سیاسی و مدیریتی نقش موثری ایفا کنند.
بیگرد آزاد
سلیمانی - انتخابات آن فرآیندی است که بسیاری از شهروندان با حق رأی در آن شرکت می‌کنند و نمایندگان خود را به پارلمان و دولت می‌فرستند. این فرآیند از طریق رأی‌گیری انجام می‌شود. در یک سیستم دموکراتیک، حق انتخاب به همه افرادی که شرایط رأی دادن را دارند تعلق می‌گیرد، بدون هیچ‌گونه تبعیض یا تفاوتی. اما در کشورهایی که دموکراسی به‌طور کامل جا نیفتاده است، برخی از شهروندان به دلیل تفاوت‌های نژادی، قومی یا مذهبی از حق رأی محروم می‌شوند.
پارلمان اقلیم کوردستان در سال ۱۹۹۲ اولین دوره خود را آغاز کرد و در سال ۲۰۲۳ پنجمین دوره آن به پایان رسید. مشارکت زنان در انتخابات بخش مهمی از این روند است و نقش آن‌ها به‌عنوان نامزد نیز برای پیگیری مسائل خاص زنان و حقوق آن‌ها بسیار اهمیت دارد.
تاریخچه حق رأی زنان
تاریخچه حق رأی زنان به سال ۱۷۵۶ بازمی‌گردد، زمانی که اولین زن به نام لیدیا تافت توانست به‌طور قانونی در آمریکا رأی دهد.
در سال ۱۸۷۲، ویکتوریا کلافلین اولین زنی بود که برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نامزد شد. ویکتوریا عضو حزب حقوق برابر بود و به‌عنوان یک فعال حقوق زنان برای حقوق زنان و آزادی ازدواج و جدایی فعالیت می‌کرد. او یکی از اولین کسانی بود که برای حقوق باروری زنان و مخالفت با محدودیت‌های اجتماعی و حکومتی در این زمینه مبارزه کرد.
مشارکت زنان در کوردستان
تاریخچه مشارکت زنان در انتخابات در کوردستان نیز به سال‌های دور بازنمی‌گردد. در اقلیم کوردستان، از اولین دوره پارلمان، زنان حضور داشته‌اند. در باكور كورىستان (ترکیه) نیز لیلا زانا اولین زن کورد بود که به‌عنوان یک سیاستمدار در انتخابات شرکت کرد و به زبان كوردی سوگند یاد کرد.
در ترکیه، زنان نقش مهمی در عرصه سیاسی ایفا می‌کنند و در انتخابات نیز حضوری پررنگ دارند. در انتخابات ۷ ژوئن ۲۰۱۵، بیشترین تعداد نمایندگان زن در تاریخ ترکیه ثبت شد. از ۶۰۰ کرسی پارلمان ترکیه، ۹۷ نماینده زن انتخاب شدند که ۳۲ نفر از آن‌ها عضو حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) بودند.
مشارکت زنان در ایران و روژهلات کوردستان
در روژهلات كورىستان، انتخابات مسئله‌ای حساس است. رژیم ایران به کوردها اجازه نمی‌دهد که با زبان و فرهنگ خود در انتخابات شرکت کنند. زنان نیز از حضور فعال در عرصه سیاسی و ابراز توانایی‌های خود منع می‌شوند. زنانی که در این سیستم شرکت دارند، تحت تأثیر فرهنگ مردسالاری فعالیت می‌کنند و عمدتاً در راستای منافع حکومتی عمل می‌کنند. رژیم ایران از نیروی و اراده زنان هراس دارد و به همین دلیل اجازه نمی‌دهد که آن‌ها نقشی موثر در عرصه سیاست داشته باشند.
نمایندگی زنان در عراق
در عراق، طبق قانون اساسی، دستکم ۲۵ درصد از نمایندگان باید زن باشند. در اقلیم کوردستان نیز پس از قیام ۱۹۹۱، رهبران سیاسی از دموکراسی و حفظ حقوق و آزادی‌های فردی برای تثبیت مشروعیت خود استفاده کردند. با این حال، مسائل مربوط به زنان بیشتر به‌عنوان موضوعی اجتماعی دیده می‌شود تا مسئله‌ای سیاسی. با این وجود، آن‌ها توانسته‌اند تا حدودی با مخالفت با تفکر مردسالاری موفق شوند، اما در عمل نتوانسته‌اند جایگاە بهتری به زنان بدهند. هرچند در انتخابات اقلیم کوردستان، مشارکت زنان هر ساله افزایش می‌یابد، اما حقوق آن‌ها همچنان با چالش‌هایی روبرو است.
در انتخابات سال ۲۰۰۵ اقلیم کوردستان، طبق قانون شماره یک سال ۱۹۹۲، سهمیه‌ای برای زنان تعیین شد که حداقل ۳۰ درصد از نمایندگان باید زن باشند. مشارکت زنان در پنج دوره پارلمان به این شکل بوده است:
- در دوره اول پارلمان: ۶ زن و ۹۹ مرد.
- در دوره دوم: ۲۷ زن و ۸۴ مرد.
- در دوره سوم: ۳۹ زن و ۷۲ مرد.
- در دوره چهارم: ۳۴ زن و ۷۷ مرد.
- در دوره پنجم: ۳۴ زن و ۷۷ مرد.
مشارکت زنان در ششمین دوره انتخابات پارلمان
قرار است در ۱۸ اکتبر سال جاری انتخابات ششمین دوره پارلمان اقلیم کوردستان برگزار شود که در آن ۱۳۶ فهرست و ۱۱۹۱ نامزد برای کسب ۱۰۰ کرسی پارلمان رقابت خواهند کرد. بیش از دو میلیون و ۸۹۳ هزار نفر حق رأی دارند.
از میان ۱۱۹۱ نامزد، ۸۲۳ نفر مرد و تنها ۳۶۸ نفر زن هستند که این تعداد کمتر از نصف است و نشان‌دهنده عدم حضور کافی زنان در عرصه‌های سیاسی است.
دلایل عدم مشارکت بیشتر زنان شامل فرهنگ مردسالار، نبود اعتماد به توانایی‌های زنان، کمبود حمایت از سوی احزاب و فقدان آگاهی عمومی در مورد اهمیت مشارکت زنان است. همچنین رسانه‌ها و آگاهی‌دهی عمومی در این زمینه کمتر از حد مطلوب است.