حنان حارت

مراکش - سومین سالگرد جان باختن ژینا امینی، زن جوان کورد، یادآور رویدادی است که در سال ۲۰۲۲ و پس از بازداشت او توسط «پلیس اخلاق» در تهران به بهانه‌ی «عدم رعایت حجاب» رقم خورد. مرگ او سرآغاز خیزشی بی‌سابقه بود که با عبور از مرزهای ایران، به نمادی جهانی برای آزادی و حق تعیین سرنوشت زنان تبدیل شد.

سه سال پس از آن واقعه، این مسئله همچنان آینه‌ای است که اشکال گوناگون سلطه بر زنان در منطقه را به تصویر می‌کشد. خدیجه الزغنینی، فعال حقوق بشر مراکشی، کشته شدن ژینا امینی را یک شوک عمیق انسانی و حقوق بشری می‌خواند و معتقد است این مسئله به یک فرد محدود نمی‌شود، بلکه روایتی تکرارشونده در جوامع ماست که در آن بر جسم، تصمیمات و انتخاب‌های زنان، سلطه اِعمال می‌شود.

او می‌افزاید: «پرسشی که امروز باید از خود بپرسیم این است که چرا جسم زن و انتخاب‌های شخصی او، از جمله شیوه‌ی پوشش، سبک زندگی یا ظاهر، همچنان در جوامع ما موضوع بحث و جدل است؟ و چگونه این انتخاب‌های فردی به مسائلی تبدیل می‌شوند که تحت نظارت جامعه و مداخله‌ی قهرآمیز قرار می‌گیرند؟»

وی با بیان اینکه «بیشتر جوامع عربی به جسم زن به عنوان مِلک شخصی او نگاه نمی‌کنند، بلکه آن را مسئولیتی مشترک میان خانواده، جامعه و حتی نهادهای قدرت می‌دانند»، توضیح می‌دهد که در برخی کشورها محدودیت‌های سختی بر زنان تحمیل می‌شود که نحوه‌ی حضورشان در فضای عمومی را تعیین می‌کند. این محدودیت‌ها اغلب با دستاویزهای دینی، اخلاقی یا به نام «منافع عمومی» توجیه می‌شوند که به نظر من با واقعیت، منطق و حقوق بنیادین زنان در تضاد کامل است.

 

سالگرد خیزش، فرصتی برای تقویت همبستگی فمینیستی فرامرزی

خدیجه الزغنینی تأکید می‌کند که این سالگرد نباید تنها بهانه‌ای برای همدردی باشد، بلکه باید فرصتی برای تقویت همبستگی فمینیستی فرامرزی تلقی شود. او می‌گوید: «آنچه برای ژینا امینی رخ داد، پیامی برای همه‌ی ماست. همبستگی میان ما زنان نباید در مرزهای جغرافیایی محصور بماند. ما در مراکش بخشی از این منطقه هستیم و واقعیت مشترک ما، تجربه‌ی تبعیض، خشونت و ممانعت از حق تعیین سرنوشت است.»

او همبستگی با آرمان ژینا امینی را فراتر از یک لحظه‌ی نمادین و در راستای ساختن یک جنبش فمینیستی پایدار می‌داند و می‌افزاید: «وظیفه‌ی ماست که تأکید کنیم آزادی زن در انتخاب پوشش یا سبک زندگی‌اش نباید تحت نظارت یا سلطه باشد. زن، انسانی با حقوق کامل است و جامعه بدون حضور او پیشرفت نخواهد کرد. از این رو، نبرد اصلی ما علیه سلطه و تمام اشکال محدودیت‌های تحمیلی بر زنان منطقه است.»

به باور او، چنین شرایطی، ضرورت تقویت همبستگی فمینیستی را دوچندان می‌کند و تمرکز اصلی باید بر توانمندسازی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زنان باشد. «ما به قوانین حمایتی و فرصت‌های آموزشی نیاز داریم. همچنین باید با خشونت، تبعیض و تصاویر کلیشه‌ای ریشه‌دار در فرهنگمان مبارزه کنیم.»

وی تاکید می‌کند که همبستگی تنها با مشارکت‌های واقعی و تبادل تجربیات معنا می‌یابد. «می‌توانیم بسترهای دیجیتال مشترک و فضاهایی برای ارتباط بیافرینیم و کارگاه‌های دوره‌ای برای تبادل دانش و تجربه میان زنان برگزار کنیم. حمایت از طرح‌های راهنمایی میان زنان باتجربه و نسل جوان، همراه با پشتیبانی مالی و فنی از این شبکه‌ها، بسیار کلیدی است.»

خدیجه الزغنینی تصریح می‌کند که تغییر، بدون مشارکت فعال مردان و جوانان ممکن نخواهد بود. «مسائل زنان نباید در انحصار خودشان باقی بماند. هنگامی که مردان به این مبارزه بپیوندند، حمایت‌ها قدرتمندتر و شانس موفقیت بیشتر می‌شود.»

او در پایان تأکید می‌کند: «هرگاه اراده‌ها در سطح منطقه‌ای هم‌سو شوند، دستیابی به نتایج ملموس ممکن خواهد شد.» وی لزوم ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای زنان، ایجاد مشارکت‌های مؤثر، تلاش برای تغییر کلیشه‌های رایج و افزایش آگاهی عمومی نسبت به نقش حیاتی زنان در تمام عرصه‌ها را ضروری دانست، چرا که زنان نیمی از جامعه‌اند و بدون مشارکت آنان، رسیدن به شکوفایی و توسعه‌ی پایدار ناممکن خواهد بود.