شیا کویی

کویه – جنبش‌های فمینیستی، دموکراسی‌خواه و سکولار در سراسر جهان خواستار برابری حقوق برابر بین زن و مرد هستند و در اقلیم کوردستان نیز افراد زیادی هستند که از برابری حقوق زنان با مردان دفاع می‌کنند و خواستار رفع تبعیض در مناصب اداری، حزبی، سازمانی و دولتی هستند. این در حالی است که زنان همچنان بر اساس سیستم سهمیه‌ای به پارلمان راه می‌یابند و همین امر باعث شده است که زنان نتوانند با توانایی‌های خود در زمینه‌ی مسائل اجتماعی و تدوین قوانین اقدام کنند.

 زنان در جامعه عراق و بە ویژە در اقلیم کوردستان، سال‌های متمادی است که برای پایان دادن به تبعیض جنسیتی مبارزه می‌کنند. در واقع، جامعه کوردستان و عراق سرشار از زنان شجاع، آگاه، روشنفکر و توانمند است که در صورت دستیابی به فرصت‌های برابر می‌توانند در عرصه‌های مختلف جامعه نقش خود را به خوبی ایفا کنند.

 

زنان چگونه حق رای به دست آوردند؟

بر اساس ماده ۴٩ قانون انتخابات در قانون اساسی عراق، نسبت زنان در تمامی حوزه‌های حکومتی نباید کمتر از ٢۵ درصد باشد که این ماده می‌تواند دو تعبیر منفی داشته باشد؛ نخست بی کفایتی زنان و دوم امیدواری زنان بە قانون سهمیە و عدم تلاش آنها برای بە دست آوردن رای کافی برای ورود بە پارلمان و دیگر مناصب حکومتی.

 لذا این موضوع جای تأمل است که چرا زنان نباید رأی بیاورند یا به آنها رای داده نمی‌شود؟ در حالی که توانایی زنان کمتر از مردان نیست و در اغلب موارد زنان خود را توانمندتر از مردان می‌دانند؟

با نگاهی بە تاریخ چند قرن گذشته مشاهدە می‌کنیم، زنان نه تنها فرصت حضور در سیاست و مناصب مدیریتی را نداشتند، بلکه تا اوایل قرن بیستم نیز حتی حق رأی هم نداشتند و پس از مبارزات طولانی زنان، به تدریج در برخی از کشورها حق رای یافتند. بعدها نیز با بیداری و آگاهی زنان و تلاش‌ها و فشارهای آنان و گسترش آزادی، حق کاندیداتوری در اکثر کشورها را به دست آوردند.

سازمان ملل متحد در سال ١٩٩۵ کنفرانسی را در پکن برگزار کرد و سیستم سهمیه زنان را به عنوان مکانیزمی برای افزایش مشارکت زنان در سیاست و مناصب مدیریتی معرفی کرد. در سال ١٩۶١ زمانی که جان اف‌کندی، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا برای اولین بار برای حضور سیاه‌پوستان در مناصب مدیریتی و حضور آن‌ها در سیاست از این سیستم استفاده کرد، جنبش‌های زنان نیز خواستار اعمال این سیستم به عنوان راهی برای مشارکت زنان در اداره کشور شدند. اکنون این سیستم سهمیه‌ای نه تنها برای زنان، بلکه برای اتنیک‌های دینی و مذهبی نیز اجرا می‌شود.

این سیستم در کشورهای مختلف جهان از جمله عراق و اقلیم کوردستان کارایی دارد، که براساس آن درصدی را برای مشارکت زنان در شوراهای منتخب تعیین کرده‌اند، این سهمیه در عراق ٢۵ درصد و اقلیم کوردستان ٣٠ درصد در نظر گرفتە شدە است. از سوی دیگر در سال ٢٠٠٠ شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه ١٣٢۵ را در مورد حمایت از زنان و کودکان در زمان جنگ و بحران و مشارکت زنان در عرصه‌های سیاسی و اداری و معرفی این سیستم و تلاش برای اجرای آن توسط طرف‌های ذیربط و آگاهی‌بخشی در بین اقشار مختلف جامعه به تصویب رساند.

 

عراق برای زنان سهمیه ۲۵ درصدی تعیین کرده است

بر اساس بند چهارم اصل ۴٩ قانون اساسی عراق، نسبت زنان در پارلمان عراق نباید کمتر از یک چهارم اعضای پارلمان باشد. در انتخابات زودهنگام پارلمان عراق در سال ٢٠٢١، زنان ٩٧ کرسی از ٣٢٩ کرسی یعنی ٢٩ درصد کرسی‌های پارلمان را به دست آوردند. این در حالی است که تعداد قابل توجهی از زنان که توانسته‌اند آرای مورد نیاز را برای ورود به پارلمان عراق و اقلیم کوردستان به دست آورند، بدون سیستم سهمیه‌ای، نمی‌توانند کرسی پارلمان را به دست آورند.

بند ۵ قانون انتخابات پارلمانی کوردستان در مورد شرایط رأی دهندگان در ماده ١٩ بیان می‌کند که هر شهروند اعم از زن یا مرد  براساس شرایط تعیین شده می‌تواند رأی دهنده یا کاندید باشد.

 

چرا در اغلب موارد نقش زنان چه در انتخابات و چه در مناصب مدیریتی نادیده گرفته می‌شود؟ به خصوص در انتخابات پارلمان، زنان تنها از طریق سیستم سهمیە می‌تواند وارد پارلمان شوند؟

هورین نادر، ناظر آموزشی در پاسخ به این سوال به خبرگزاری ما گفت: درست است که در زمان انتخابات زنان با اعمال سیستم سهمیه‌ای به پارلمان راه می‌یابند، اما به نظر من این موضوع نشأت گرفته از ذهنیت مردسالاری است که زن را به عنوان جنس دوم محسوب می‌کند، این در حالی است که هیچ تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد. این بدان معنا نیست که ما زنان توانایی و قدرت نداریم، نمونه‌های زیادی از زنان توانمند هستند که توانسته‌اند تغییرات بزرگی ایجاد کنند، بنابراین اگر راه برای ما زنان باز شود، می‌توانیم کارهای بزرگ انجام دهیم. ریاست پارلمان کوردستان زن بود، و هیچ کم و کاستی نسبت به مردان نداشت. ما وزیران زن زیادی داریم و زنان زیادی نیز در ادارات دولتی حضور دارند که اگر به شیوه‌های مدیریتی آن‌ها دقت کنیم، زنان بیشتر از قانون پیروی می‌کنند و وظایف را بسیار منظم اداره می‌کنند.

هورین نادر در ادامه‌ی صحبت‌های خود گفت: «پدیده نگاه تحقیرآمیز به زنان بستگی به ذهنیت ما دارد که چقدر به توانایی‌های زنان اعتقاد داشته باشیم و به همین دلیل سیستم سهمیه‌ای را برای کاندیداهای زن در نظر گرفته‌اند. متأسفانه به دلیل سنت و ذهنیت‌های مردسالاری زنان به توانایی‌های همدیگر اعتماد ندارند و ما زنان نیز سهل‌انگار هستیم کە نتوانستیم از طریق کمپین‌ها بە مردم آگاهی‌رسانی کنیم کە زنان کمتر از مردان نیستند.»

 

ما باید از زنان حمایت کنیم

سوزان محمد سعید، روزنامه‌نگار نیز در این رابطه گفت: «توانایی‌های زنان کمتر از مردان نیست، اما خود زنان در این رابطه مقصرند و نمی‌توانند توانایی‌ها و مهارت‌های خود را به خوبی نشان دهند.»

وی می‌گوید: «دلایل زیادی مانند دلایل اجتماعی وجود دارد که زنان را مجبور می‌کنند همیشه در خانه باشند، البته کسانی که در خانه کار می‌کنند قابل احترام هستند، اما زنان باید توانایی‌های بیشتری داشته باشند و در همه زمینه‌ها آموزش ببینند و خود را نشان دهند. هیچ رشته و حیطه‌ای وجود ندارد که مختص مردان باشد کە نباید زنان در آن فعالیت داشته باشند، اگر زنان بخواهند و دوست داشته باشند در هر زمینه‌ای، چه سیاست باشد و چه هر چیز دیگری، می‌تواند پیشرفت کند و موفق باشد.»

این روزنامه‌نگار با بیان اینکه تصورات اشتباهی بر جامعە حاکم است کە حتی مانع رای دادن زنان بە زنان کاندید می‌شود، گفت: بنابراین در نهایت می‌گوییم، زنان باید همیشه از همدیگر حمایت کنند و اگر زنی در زمینه‌ای فعالیت دارد به او انگیزه و امید بدهیم تا به اوج برسد.