سروشا آمین

مرکز خبر- ویتامین D یكی از ویتامین‌های ضروری بدن انسان است که منبع اصلی و طبیعی آن تولید کوله‌کلسیفرول در لایه‌های بالایی پوست توسط یک واکنش شیمیایی وابسته به تابش خورشید به ویژه پرتو فرابنفش بی، است. ویتامین D برخلاف ویتامین‎های دیگر از غذاها به دست نمی‎آید زیرا غذاها به طور طبیعی مقدار کمی ویتامین D دارند بلکه بخش عمده آن به وسیله بدن ساخته می‌شود. تنها گوشت برخی از ماهی‌های پرچرب مانند سالمون، ساردین، شاه ماهی و برخی دیگر از ماهی‌های چرب، حاوی مقدار قابل توجهی از این ویتامین هستند که خود فرایند سرخ کردن هم می‌تواند نیمی از ویتامین D آن‌ها را از بین ببرد.

اما ٢٠دقیقه ماندن در برابر نور خورشید با این شرط که ۴۰ درصد پوست بدن در معرض آفتاب باشد نیاز روزانه بدن را تأمین می‌کند. البته عواملی مثل موقعیت جغرافیایی، فصل، سن، رنگ پوست و مصرف کرم‌های ضدآفتاب ، میزان تولید ویتامین D به‌ وسیله پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هر چه رنگ پوست بدن تیره‌تر باشد، جذب ویتامین D از طریق نور خورشید کاهش می‌یابد.

 

دلایل کمبود ویتامین D و بیماری‌های ناشی از کمبود این ویتامین

کمبود و عدم کفایت ویتامین D تقریبا در ٣٠ تا ۵۰ درصد جمعیت دنیا شایع است که البته میزان شیوع آن در مناطق جغرافیایی و شرایط مختلف تغذیه‌ای و آب‌وهوایی متفاوت است. با وجود پیشرفت‌های پزشکی، کمبود این ویتامین هنوز به صورت اپیدمی وجود دارد.۵۰ تا ۹۵ درصد ویتامین D موجود در بدن با تابش نور خورشید به پوست و مابقی آن از طریق غذا و مکمل‌های دارویی تأمین می‌شود.

خاورمیانه، بخصوص ایران یکی از مناطق دنیا است که بیشترین میزان آفتاب را در طول سال دارد، اما کمبود ویتامین D در آن بسیار شایع است؛ در ۱۰ سال گذشته کمبود ویتامین D در بین مردم ایران شش برابر افزایش یافته و با توجه به تحقیقات انجام شده توسط پژوهشگران ٨٠ درصد زنان ایران كمبود ویتامین  Dدارند و باید برای جبران كمبود شدید این ویتامین در حوزه عمومی و به ویژه برای زنان یائسه فكر اساسی شود کاری که در هیچ کدام از دستور کارهای دولت وجود نداشته است.

با توجه به تحقیقات انجام شده، افراد هم‌سن از لحاظ کمبود شدید در وضعیت‌های متفاوتی به سر می‌برند. به‌طوری که در زنان کمبود شدید ویتامین D نسبت به مردان شایع‌تر است. در زنان جوان کمبود شدید ویتامین D به میزان ۳.۵ برابر و در زنان بالای ۴۵ سال نسبت به مردان، کمبود شدید ویتامین D، ۱.۵ برابر شایع‌تر است که می‌توان یکی از مهمترین دلیل این امر را قوانین مربوط به پوشش زنان در ایران دانست که باعث محدودیت جذب آفتاب از طریق پوست بدن می‌شود؛ زیرا در معرض نور آفتاب بودن تقریبا ۴۰ درصد از پوست بدن، یکی از مهمترین و اصلی‌ترین راهکارها برای جذب ویتامین D است.

‌نورآفتاب یكی از منابع اصلی تأمین ویتامین D است و آلودگی هوا و پوشش افراد در میزان جذب ویتامین D مؤثر است؛ ضمن اینكه خانه‌های بسیاری از ایرانیان آفتاب‌گیر نیست و اگر هم آفتاب‌گیر باشد، آفتاب پشت شیشه هیچ تأثیری در رفع كمبود ویتامین D ندارد. همچنین با شرایط اقتصادی موجود نیز بسیاری از افراد جامعه که در تامین نیازهای اولیه زندگی خود مانند خوراک سالم و پوشاک، ناتوان هستند نمی‌توانند از انواع مکمل‌های داروئی برای تأمین کمبود ویتامین D استفاده کنند.
در این میان هم تیره بودن پوست، کمبود فعالیت در محیط‌های سر باز بەخصوص برای زن‌ها، متوسط دو سال شیردهی بدون استفاده از ویتامین مکمل و مصرف کم لبنیات و در نتیجه دریافت کم کلسیم می‌تواند از دلایل کمبود این ویتامین باشد.

یافته‌ها نشان می‌دهند؛ ویتامین D یکی از فاکتورهای مهم در رشد استخوان به شمار می‌رود. کمبود آن باعث کاهش جذب کلسیم و نرمی استخوان شده و ریسک شکنندگی استخوان را افزایش می‌دهد همچنین باعث مشکلات استخوانی در کودکان و بزرگسالان شده و زمینه ‌ساز ایجاد راشیتیسم در کودکان و استئومالاسی و استئوپورز در بزرگسالان است.

کمبود متوسط تا شدید ویتامین D یک ریسک فاکتور برای بیماری‌های قلبی عروقی محسوب می‌شود؛ علاوه بر این ویتامین D در تنظیم حجم و فشارخون نقش داشته و کمبود آن با فعال کردن سیستم رنین، آنژیوتانسین، آلدوسترون باعث افزایش فشارخون و در نتیجه هیپرتروفی بطن چپ می‌شود.

همچنین عدم دریافت ویتامین D و کلسیم اثرات منفی بر متابولیسم گلوکز داشته و باعث ایجاد قندخون بالا می‌شود. از دیگر عوارض کمبود ویتامین D می‌توان به چاقی اشاره‌ کرد. افسردگی، فیبرومیالژیا، بیماری‌های تحلیل دهنده اعصاب مانند آلزایمر از عوارض دیگر کمبود طولانی مدت ویتامین D است.

تحقیقات جدید نشان داده است که کمبود ویتامین D در هفده‌ گونه مختلف سرطان از جمله سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان کولون، بیماری‌های خودایمنی، سکته مغزی،‌ نقص‌های مادرزادی و بیماری‌های پریودنتال نقش دارد.

به همین دلیل تمام کسانی که در خطر کمبود ویتامین D قرار دارند باید به مصرف ویتامین خوراکی (یا تزریقی) توجه داشته باشند. این افراد کودکان، سالمندان و زنان باردار و کسانی هستند که زیاد زیر نور مستقیم آفتاب قرار نمی‌گیرند یا اگر هم قرار می‌گیرند بسیاری از قسمت‌های پوست آن‌ها به دلیل پوشش زیاد پوشیده شده است.