مرکز خبر- رحم اندامی گلابی شکل است که در لگن زنان قرار دارد و از سه لایه تشکیل شده است. آندومتر، داخلی‌ترین لایه در رحم است که وقتی تخمدان‌ها دچار تغییرات می‌شوند روی این لایه اثر می‌گذارد. لایه‌ی میانی یا متوسط، لایه‌ی میومتر نامیده می‌شود که بافت ماهیچه‌ای دارد و باعث انقباضات رحم در طول قاعدگی و بارداری می‌شود. لایه‌ی خارجی رحم نیز اپیمتر نام دارد که رحم را به بافت‌های داخلی بدن متصل می‌کند.

 

سرطان رحم چیست؟

 رحم، اندامی توخالی در بدن زنان است که جنین در آن پرورش پیدا می‌کند. زمانی رحم دچار سرطان می‌شود که سلول‌های سالم در داخل لوله‌های رحم به دلایل مختلف و گاهی نامعلوم، به سلول‌های بیمار تبدیل شوند. سلول‌های بیمار به تدریج رشد غیرطبیعی دارند که تبدیل به سرطان می‌شود.

 

 انواع سرطان رحم

انواع سرطان رحم شامل دو نوع اصلی و چند زیرگروه است که در قسمت‌های مختلفی از رحم ایجاد می‌شوند و شامل موارد زیر است:

١- سرطان آندومتر: یکی از انواع سرطان رحم، سرطان آندومتر است که از درون رحم و از لایه‌ سلول‌هایی شروع می‌شود که پوشش رحم را تشکیل می‌دهند. رشد غیرطبیعی سلول‌ها باعث این سرطان می‌شود و ممکن است به سایر اعضای بدن هم حمله کند و منتشر شود.

٢- یکی دیگر از انواع سرطان رحم، سرطان سارکومای رحم است که در داخل رحم ایجاد می‌شود اما شیوع آن بسیار کمتر از سرطان آندومتر است. سرطان آندومتر معمولاً در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود، زیرا این سرطان باعث بروز خونریزی‌های غیرطبیعی واژینال می‌شود که نیاز به مراجعه به پزشک دارند. خونریزی شایع‌ترین علامت این بیماری است که با خونریزی‌های قاعدگی متفاوت است. درد هنگام ادرار، درد هنگام رابطه‌ی جنسی و درد لگن از سایر علائم این بیماری است. سرطان مخاط رحم در بیشتر موارد در دوران میانسالی یعنی پس از پایان قاعدگی اتفاق می‌افتد.

٣- سارکوم رحم: سارکوم رحم نوعی سرطان رحم است که به طور معمول در لایه‌ی ماهیچه‌ای رحم (میومتر) تشکیل می‌شود. بیشتر سرطان‌های رحم در پوشش داخلی رحم (آندومتر) تشکیل می‌شوند و سرطان آندومتر یا کارسینوم نامیده می‌شوند. از سوی دیگر، سارکوم خیلی شایع است. همچنین انواع نادر دیگری از سارکوم وجود دارد که در سلول‌های پشتیبان پوشش رحم شروع می‌شود.

علت سرطان رحم

بر‌اساس یافته‌های پزشکی هنوز علت دقیق ابتلا به این سرطان مشخص نیست. بااین‌حال می‌توان از عدم تعادل هورمونی به عنوان یکی از اصلی‌ترین علل این بیماری یاد کرد. علاوه بر این از دیگر دلایل بروز این سرطان دیابت و چاقی بیش‌ازحد است. همه‌ی زنان در معرض خطر سرطان رحم قرار دارند. البته زنانی که به دلایل مختلف عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) داشته‌اند به سرطان رحم مبتلا نمی‌شوند. بالا بودن سطح هورمون استروژن یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم است.

معمولاً در شرایط زیر سطح هورمون استروژن بالاتر از حد نرمال است:

افرادی که به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستند

مصرف بعضی از داروها جهت هورمون درمانی (HRT)

زنانی که هرگز زایمان نداشته‌اند

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک

شروع قاعدگی در سنین پایین (قبل از ۱۲سالگی) یا پایان دیرتر قاعدگی، خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد. هرچه پریودهای بیشتری داشته باشید، آندومتر شما بیشتر در معرض استروژن قرار گرفته است.

علائم سرطان رحم کدامند؟

علائم سرطان رحم عموماً در زنان سن بالا و پس از پایان قاعدگی بروز پیدا می‌کند. بااین‌حال ابتلا به این بیماری در سنین جوانی نیز ممکن است. به طورکلی اصلی‌ترین علائم سرطان رحم عبارتند است: «خونریزی‌های واژینال در زنانی کە قاعدگی آنها پایان یافتە، خونریزی، میان دو پریود، پریودهای سنگین‌تر از حالت عادی، ترشحات غیرطبیعی و یا ترشحات آبکی همراه با خون، رابطه‌ی جنسی دردناک، درد مداوم زیر شکم، درد نواحی لگن، پشت و پا، حالت تهوع، خستگی مداوم، اختلالات روده و مثانه، بی‌اشتهایی، کاهش وزن ناخواسته.»

گسترش سرطان رحم به روده و مثانه نیز می‌تواند نشانه‌های این سرطان را به مواردی نظیر خون در مدفوع یا ادرار، درد رکتوم، ادرار کم و یا دردناک، درد مثانه، یبوست و اسهال افزایش دهد. این نکته قابل توجه است که عموماً اکثر خونریزی‌های واژینال به معنای ابتلا به این سرطان نیستند و می‌تواند نشانه پولیپ پوشش رحم، رشد غیر سرطانی بافت درون رحم، نابجایی آندومتر و یا اختلال‌های غیرخطرناک دیگری باشد.

راه‌های تشخیص سرطان رحم

برای تشخیص قطعی سرطان رحم باید به پزشک متخصص زنان رجوع کرده و یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را به جهت اطمینان انجام دهید.

معاینه‌ی واژینال: پزشک ابتدا با معاینهی واژینال، دهانه‌ی رحم را بررسی می‌کند تا احتمال بیماری‌های دیگر واژینال را نیز بررسی کند.

معاینه‌ی رحم: در این روش، پزشک با ماده‌ای لغزنده دستش را به داخل واژن برده و دهانه رحم را از نظر اندازه بررسی می‌کند.

تست پاپ اسمیر: این تست یکی از مهمترین روش‌های تشخیص سرطان رحم است و توصیه می‌شود که زنان سالانه این تست را انجام دهند. در این روش، پزشک، با وسیله‌ای به نام اسپکولوم، هرگونه تغییر را در دهانه رحم بررسی می‌کند. سپس با برداشتن قسمتی از بافت رحم، آن را برای آزمایش ارجاع خواهد داد.

سونوگرافی ترنس واژینال (TVU)؛ برای انجام این آزمایش پزشک متخصص یک اسکنر میله‌ای کوچک را درون واژن قرار داده و با تهیه کردن عکسی دقیق از تغییرات ضخامت لایه‌ی پوشاننده‌ی رحم، احتمال وجود سلول سرطانی را بررسی می‌کند.

نمونه‌برداری (بیوپسی)؛ پس از انجام سونوگرافی ترنس واژینال، ممکن است تشخیص این سرطان نیازمند نمونه‌برداری باشد. در این صورت پزشک متخصص با برداشتن نمونه‌ی کوچکی از سلول‌های پوشاننده‌ی رحم و ارسال آن به آزمایشگاه، از تشخیص خود مطمئن می‌گردد. عموماً برای بیوپسی دو راه متفاوت وجود دارد: «هیستروسکوپی: در طول هیستروسکوپی، پزشک یک لوله‌ی نازک، انعطاف‌پذیر و روشن (هیستروسکوپ) را از طریق واژن و دهانه‌ی رحم وارد رحم می‌کند. عدسی روی هیستروسکوپ به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل رحم و اندومتر را بررسی کند.» و «بیوپسی آسپیراسیون: در این روش با استفاده از یک لوله‌ی کوچک منعطف و وارد کردن آن درون واژن، نمونه‌برداری به‌واسطه‌ی مکش انجام می‌شود.

آزمایش خون؛ یکی دیگر از روش‌های تشخیص سرطان رحم تست خون است. عموماً سرطان‌ها به‌واسطه‌ی ورود موادی شیمیایی به نام مارکرهای سرطانی، از طریق تست خون قابل تشخیص هستند. این آزمایش البته راه دقیقی برای تشخیص سرطان نیست و نهایتاً امکان تشخیص را افزایش می‌دهد.

 

مراحل سرطان رحم

سرطان رحم مراحل مختلفی دارد که در طی آزمایش‌های انجام شده، مشخص می‌شود. انتخاب روش درمان سرطان باید بعد از تشخیص مرحله‌ی سرطان انجام شود. مرحله‌ی سرطان رحم با انجام آزمایش خون و اشعه‌ی ایکس مشخص می‌شود.

سرطان مرحله‌ی ۱: در این مرحله، سرطان فقط در داخل رحم است و به قسمت‌های دیگر نرسیده است.

سرطان مرحله‌ی ۲: در این مرحله، سرطان به جز رحم، دهانه‌ی رحم را نیز درگیر کرده است.

سرطان مرحله‌ی ۳: در این مرحله، سرطان به جز رحم و دهانه‌ی رحم، قسمت‌های دیگری مانند لگن یا بافت‌ها و غدد لنفاوی اطراف را نیز درگیر کرده است.

سرطان مرحله‌ی ۴: در این مرحله، سرطان به بافت‌ها و اندام‌های داخل شکم مانند کبد، روده، مثانه و حتی ریه‌ها نیز گسترش پیدا کرده است.

 

تعیین مرحله‌ی سرطان

هنگامی که سرطان رحم تشخیص داده شد، پزشک مرحله‌ی سرطان را تعیین می‌کند. آزمایش‌هایی که برای تعیین مرحله‌ی سرطان استفاده می‌شوند، ممکن است شامل عکسبرداری با اشعه‌ی ایکس قفسه‌ی سینه، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) و آزمایش خون باشد.

تعیین نهایی مرحله‌ی سرطان ممکن است تا پس از انجام عمل جراحی برای درمان سرطان انجام نشود. پزشک از اطلاعات این آزمایش‌ها و روش‌ها برای تعیین مرحله‌ی سرطان استفاده می‌کند. مراحل سرطان آندومتر با استفاده از اعداد رومی از I تا IV (یک تا چهار) نشان داده می‌شود که پایین‌ترین مرحله نشان می‌دهد که سرطان فراتر از رحم رشد نکرده است. در مرحله‌ی چهارم، سرطان رشد کرده و اندام‌های مجاور مانند مثانه را درگیر کرده یا به نواحی دوردست بدن گسترش یافته است.

 

درمان سرطان رحم

درمان سرطان رحم براساس مرحله‌ی سرطان تعیین می‌شود. درمان قطعی سرطان رحم، منوط به تشخیص به موقع و نوع سرطان است. معمولاً سرطان در مراحل اولیه، کاملاً درمان می‌شود. اما در مراحل بالاتر، روند درمان ممکن است با کمی مشکل روبرو شود. روند درمان سرطان رحم به قرار زیر است:

درمان سرطان رحم به روش جراحی: برداشتن رحم، اولین مرحله در درمان سرطان رحم است. روشی که به تمامی بیماران مبتلا، توصیه می‌شود. انواع جراحی سرطان رحم به شرح زیر است:

هیستروسکوپی کامل: برداشتن رحم با روش هیستروسکوپی انجام می‌شود. در این روش، با ایجاد شکاف روی شکم، پزشک رحم را کاملاً از بدن خارج می‌کند.

سالپنگو اوفورکتومی: در این جراحی هر دو تخمدان و لوله‌های فالوپ نیز کاملاً برداشته می‌شوند.

هیسترکتومی رادیکال: در این روش، علاوه بر رحم لوله‌ی رحمی، بخشی از واژن، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ نیز برداشته می‌شوند.

در طول جراحی، پزشک تمامی اندام‌های اطراف رحم را برای اطمینان از عدم متاستاز، بررسی می‌کند. تعیین مرحله‌ی سرطان رحم در طول جراحی انجام می‌شود.

درمان سرطان رحم با رادیوتراپی: با وجود برداشتن تمامی قسمت‌های درگیر سرطان، پزشک برای اطمینان از عود نکردن بیماری، و برای از بین بردن سلول‌های باقیمانده، پرتو درمانی را تجویز میکند. در پرتو درمانی از اشعه‌ی ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. این روش برای کسانی که امکان جراحی را به هر دلیلی ندارند نیز توصیه می‌شود.

درمان سرطان رحم با شیمی درمانی: در این روش، با وارد کردن داروهای شیمیایی قوی، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. در سرطان‌های پیشرفته  یا در زمانی که سرطان مجدداً عود کرده است این روش توصیه می‌شود. شیمی درمانی هم به صورت خوراکی و هم به صورت تزریقی انجام می‌شود.

درمان سرطان رحم با هورمون درمانی: در این روش، با مصرف داروهای خاص، سطح هورمون‌ها را در خون بالا می‌برند. افزایش میزان هورمون پروژسترون در بدن، باعث توقف رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. از طرف دیگر کاهش هورمون استروژن، نیز باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‌شوند.

درمان سرطان رحم با درمان بیولوژیک: در این روش، پزشک با تقویت سیستم ایمنی بدن، به جنگ سلول‌های سرطانی می‌رود. این نوع درمان را ایمونوتراپی یا بیوتراپی نیز می‌نامند.

بعد از درمان و جراحی چه کارهای پزشکی باید انجام شود؟

همانند بسیاری از بیماری‌ها، مراقبت‌های بعد از جراحی و درمان، نقش مهمی در درمان کامل این بیماری دارد. مهمترین کارهایی که بعد از جراحی باید انجام داد شامل: «بیمار باید هر ۳ تا ۶ ماه یکبار توسط پزشک کاملاً معاینه شود، انجام غربالگری‌های منظم، انجام معاینه‌های لگنی، تست پاپ اسمیر.»

بیمار نیز باید بعد از طی مراحل درمان خود، با تغییرات اساسی در سبک زندگی، مانع رشد مجدد سلولهای سرطانی شود. در این میان مهمترین کارهایی که باید حتما انجام شود: «ورزش و فعالیت بدنی مرتب، کاهش وزن و داشتن یک وزن ایده‌آل، رژیم غذایی سالم، مصرف میوه، سبزی و مواد غذایی حاوی فیبر، ترک سیگار و مشروبات الکی.»

 

پیشگیری از سرطان دهانه رحم

برای پیشگیری از انواع بیماری و سرطان، داشتن سبک زندگی سالم اولین نکته‌ی مهم در زندگی تمامی افراد است. اما در کنار آن، نکات خاصی در مورد سرطان رحم وجود دارد که با رعایت آن، امکان ابتلا به این بیماری تا حد زیادی کاهش خواهد یافت، از جمله: «اگر به هر دلیلی تحت درمان هورمونی هستید، حتماً با پزشک در مورد احتمالات این بیماری مشورت کنید. هورمون‌های استروژن و پروژسترون، به صورت ترکیبی، احتمال ابتلا به سرطان رحم را کم خواهند کرد. مصرف قرص پیشگیری از بارداری، به مدت طولانی، احتمال ابتلا به این بیماری را کم خواهد کرد. داشتن وزن ایده‌آل و دور شدن از چاقی و اضافه وزن، نکته‌ی مهم دیگری است که نه تنها برای پیشگیری از این بیماری، بلکه برای حفظ سلامتی، توصیه می‌شود. ورزش و فعالیت بدنی مستمر، یکی از مهمترین مسائل برای زنان است. به خصوص پس از پایان قاعدگی، ورزش، ریسک ابتلا به سرطان رحم و بسیاری از بیماری‌های دیگر را کم خواهد کرد. تغذیه‌ی سالم و ترک سیگار و مشروبات الکلی نیز مسئله‌ی مهمی است که برای جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها مؤثر است. معاینات دوره‌ای سالیانه و انجام تست پاپ اسمیر برای زنان، یکی از مهمترین مسائلی است که باید آن را جدی گرفت. در میان معاینات زنان، تست غربال‌گری سرطان دهانه‌ی رحم نیز برای افراد مستعد این بیماری، انجام می‌شود.»