شبنم توکلی

تهران- دیابت به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان شناخته شده که سازمان بهداشت جهانی از آن به عنوان یک اپیدمی خاموش نام می‌برد. این بیماری مزمن، سوخت‌وساز غدد درون‌ریز بدن است که در آن بدن به‌طور چشگیری توانایی سوخت‌وساز گلوکز را ندارد. شایع‌ترین نوع آن، دیابت نوع اول و دیابت نوع دوم می‌باشد که دوره درمان طولانی‌تری را می‌طلبد. میزان وقوع دیابت نوع اول ۵ درصد و دیابت نوع دوم ۹۵درصد است. از عوارض بلندمدت دیابت می‌توان به عوارض قلبی، چشمی، کلیوی، روانشناختی، ارتباطات فردی، خانوادگی و اجتماعی اشاره  کرد، این عوارض ناشی از دیابت چه بر زندگی خود فرد و چه خانواده او اثر گذاشته و بر آنها هزینه‌های زیادی را  تحمیل می‌کند. از سوی دیگر کنترل نامناسب این بیماری پیامدهایی دارد از جمله بستری شدن‌های مکرر، شیوع بالای عوارض و کیفیت زندگی پایین مبتلایان به دیابت. دیابت چون قاتلی پنهان است که سالانه مسئول مرگ تعداد زیادی از انسان‌ها در سطح جهان می‌باشد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که این بیماری در برخی کشورهای جهان در میانگین سنی پایین‌تری رخ می‌دهد، نوع ٢ دیابت در میان زنان شیوع بیشتری دارد و و عوارض عروقی و نشانه‌های مرتبط با آن در میان زنان دیابتی  بیش از مردان دیابتی بروز پیدا می‌کند. به‌علاوه به دلیل  شرایط زیستی، فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی خاصی که زنان دارند این بیماری دوره سنی ۴۰ - ۶۵ سالگی زنان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. دیابت احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، عروق مغزی، عروق محیطی، پای دیابتی، افسردگی و... را افزایش می‌دهد همچنین مشکلات روانی-اجتماعی از جمله  مسائل مهمی است که بیماران دیابتی و به‌طور خاص زنان میانسال با آن مواجهه می‌شوند.

نازنین.م ۳۶ ساله، چندین سال است که گرفتار این بیماری است، وی با اشارە بە اینکە این بیماری تمام زوایای زندگی او را تحت تأثیر قرارداده می‌گوید: «از روزی که فهمیدم دیابت دارم احساس کردم کنترل زندگیم را از دست دادم برای مدتی طولانی دچار افسردگی شدم حوصله و انرژی برای انجام دادن کوچک‌ترین کاری را نداشتم انگار آن دختر جوان و شادی که در وجودم بود ذره ذره داشت پژمرده می‌شد، از اینکه مکرر به من یادآوری می‌کردند که دیابت دارم و  مرا از خوردن برخی خوراکی‌ها منع می‌کردند، خسته شده بودم، چندین سال تحت نظر روانشناس بودم تا کم کم با شرایط موجود کنار آمدم.»

در بین تمامی بیماران دیابتی در سراسر جهان مشکلات روانی اجتماعی شایع است. افسردگی و استرس به عنوان پیامد اصلی مشکلات روانی اجتماعی در میان مبتلایان به دیابت می‌باشد که کنترل دیابت را با مشکل مواجهه می‌سازد. نرخ افسردگی در افراد مبتلا به دیابت دو برابر است و به‌طور قابل توجهی در زنان دیابتی در قیاس با مردان مبتلا به دیابت بالاتر می‌باشد.

مهسا.ک ۴۰ ساله، از دیگر مبتلایان به این بیماری است او به هزینه‌های درمانی خود اشاره می‌کند که هر ماه باید مبلغ زیادی از درآمد ماهیانه خود را برای دارو و روند درمان کنار بگذارد. مهسا می‌گوید:« با گذشت سال‌ها هنوز هم هر از گاهی دچار افسردگی می‌شوم، پذیرفتن این واقعیت که باید برای تمام عمرت از یک زنجیره خاص از رژیم غذایی، دارویی و حتی سبک زندگی پیروی کنی گاهی دشوار می‌شود . بعضی اوقات کنترل خودم را از دست می‌دهم و پرخاشگر می‌شوم و گاهی چنان آرام در یک گوشه کز می‌کنم که دوست ندارم هیچ کسی را ببینم، وقت‌هایی که مجبور می‌شوم جلوی کسی انسولین تزریق کنم تمام اعتماد بنفسم را از دست می‌دهم و روزها طول می‌کشد که دوباره خودم را بسازم.»

دیابت عوارض روانی و رفتاری متعددی ایجاد می‌کند که بر کیفیت زندگی بیماران به طور گسترده‌ای تأثیر می‌گذارد این عوارض نتیجه  تغییر رژیم غذایی، وابستگی دائمی به دارو، عوارض متعدد کوتاه یا طولانی مدت بیماری و هزینه‌های مربوط به آنها باشد. احتمال بروز افسردگی در بیماران مبتلا به دیابت بیشتر از سایر افراد است به عبارتی دیگر احتمال ابتلا به افسردگی در بیماران دیابتی ٢ تا ٣ برابر افراد غیردیابتی است. از نشانه‌های افسردگی می‌توان به کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی‌اشتهایی، افکار مرگ و خودکشی، بی‌خوابی یا پرخوابی، کاهش وزن و اختلال در عملکرد اشاره کرد. افسردگی در برخی بیماران دیابتی می‌تواند واکنش روانی نسبت به دردهای شدیدی باشد که متحمل می‌شوند از سوی دیگر اختلال دید، بستری شدن‌های مکرر و اختلال کارکرد جنسی از سایر عوامل ایجاد افسردگی در بیماران دیابتی است. شیوع افسردگی در زنان مبتلا به دیابت بیش از مردان است.

نگرانی، ناکامی، احساس گناه، خشم، ناامیدی، غمگینی، کم‌رویی از احساسات منفی است که افراد دیابتی در بیشتر اوقات با آن روبه‌رو می‌شوند. آنان هنگام مواجهه با موقعیت‌های اضطراب‌زا، ناامید شده و دچار ترس می‌گردند. سبک زندگی نارضایت‌مند بیماران دیابتی که متأثر از بیماری آنان است در کناره‌گیری، انزوا و کاهش روابط اجتماعی آنان اثرگذار است که فرد را در برابر عوامل بیماری‌زا آسیب‌پذیر می‌سازد. گذشته از مشکلات روانشناختی دیابت باید به  سختی‌های جسمانی آن نیز اشاره کرد که عوارض قلبی عروقی از پیامدهای بالینی شایع‌تر و مهلک‌تر دیابت نوع دو است با این تفاصیل وقتی بیماران از عوارض ناشی از بیماری رنج می‌برند کمتر تمایلی برای مثبت اندیشیدن داشته و در موقعیت‌های حساس صبر و تحمل کمتری در قیاس با سایر افراد خواهند داشت.