روژین قادری

اورمیه- ایران با چالش‌های جدی در زمینه سلامت مواد غذایی از جمله محصولات کشاورزی مواجه است. محصولاتی که به دلیل بالا بودن سطوح سموم و فلزات سنگین، خطرناک هستند. این مسئله نه تنها برای صادرکنندگان و کشاورزان داخلی زیان‌بار بوده، بلکه به اعتماد به محصولات کشاورزی ایران در منطقه آسیب رسانده است.

مشکلات اساسی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی ایران، شامل استفاده از سموم و کودهای شیمیایی برای افزایش بازدهی در کشاورزی است. در حالی که استفاده از سموم در کشورهای مختلف تحت نظارت دقیق و استانداردهای مشخصی صورت می‌گیرد، در ایران کنترل‌های کافی برای تضمین سلامت محصولات کشاورزی  وجود ندارد.

پیشتر مسئولان جمهوری اسلامی بارها تأیید کرده‌اند که محموله‌های کشاورزی صادراتی به دلیل بالا بودن سموم و فلزات سنگین به ایران برگشت داده شده‌اند. موضوع کنترل و استانداردهای سموم مصرفی در ایران به نظر می‌رسد که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به خطرات ناشی از سموم باقی‌مانده در محصولات کشاورزی، این موضوع می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر سلامت شهروندان داشته باشد.  در همین رابطه با »ی.ق«، فارغ التحصیل مهندسی کشاورزی گفت‌وگویی داشتیم.

 

-چه نوع سم‌هایی در داخل ایران تولید می‌شوند؟ آیا این سم‌ها ارگانیک هستند یا ترکیبات شیمیایی دارند؟ و چگونه کنترلی بر کیفیت سم‌های مورد استفاده در کشاورزی انجام می‌شود؟

»بیشترین حجم واردات سم از کشورهای هند و چین به ایران صورت می‌گیرد. اغلب سم‌های موجود در بازار ایران ارگانیک نیستند و به عنوان ترکیبات شیمیایی شناخته می‌شوند. با این حال، تمامی آنها همانند یکدیگر خطرناک نیستند؛ به عنوان مثال، برخی از آن‌ها کیفیت بهتری نسبت به سایر سم‌ها دارند. در علاوه، وقایعی از قاچاق سم به داخل ایران اتفاق می‌افتد و پس از ورود به کشور، سم‌ها در قوطی‌های بسته‌بندی شده به بازار عرضه می‌شوند. همچنین، مافیای سم از انحصار بازار بهره‌مند است. در زمینه کنترل محصولات کشاورزی قبل از ورود به بازار داخلی، لازم است به این نکته اشاره شود که جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت تاکنون هیچ نظارتی بر محصولات قبل از عرضه به بازار انجام نمی‌دهند.«

 

-چه مشکلاتی در زمینه آگاهی فروشندگان سم و کشاورزان وجود دارد؟ آیا کشاورزان در زمینه فروش سم آموزش لازم را میبینند؟

«در مراکز پخش سم، معمولاً کارشناسی متخصص در زمینه کشاورزی وجود ندارد که در هنگام مراجعه کشاورزان، به آن‌ها راهنمایی و مشاوره فنی ارائه دهد و توضیح بدهد که سم مورداستفاده چه کاربردهایی دارد و با چه مقادیری باید استفاده شود. حتی در صورت مصرف سم‌های استاندارد با عیار مناسب، لازم است سم در زمان و مرحله‌ای از رشد محصول استفاده شود که بعد از گذشت مدت زمان مشخص، که نسبت سم به محصول تغییر کرده است، به بازار عرضه شود.»

 

-چه تدابیری می‌توان برای بهبود کنترل سموم در فرآیند تولید کشاورزی اتخاذ کرد؟

»برای بهبود کنترل سموم در فرآیند تولید کشاورزی، اقدامات گسترده‌تری باید انجام شود. اولاً، نیاز به تقویت نظارت دقیق از سوی مقامات مربوطه بر استفاده از سموم در کشاورزی و اجرای استانداردهای صحیح در این زمینه است. ایجاد یک سیستم نظارتی موثر و قوی، از تولید تا عرضه محصولات به بازار، می‌تواند موجب کاهش میزان سموم در محصولات شود. همچنین، آموزش فنی مناسب به کشاورزان و فروشندگان سم درباره استفاده صحیح و ایمن از سموم، انتخاب سموم با کیفیت و کاهش مصرف ناپایدار این ترکیبات، از اقدامات اساسی است. تشویق به استفاده از سموم ارگانیک و دوستدار محیط زیست نیز می‌تواند یک راهکار مؤثر باشد. علاوه بر این، تحقیقات بیشتر در زمینه جایگزین‌های کشاورزی که بتوانند سموم را جایگزین کنند و استفاده از سیستم‌های کشاورزی پایدار، می‌تواند به کاهش استفاده از سموم و بهبود کیفیت محصولات منجر شود.«

 

-چه تأثیراتی از استفاده بی‌نظم از سموم در کشاورزی بر سلامتی افراد و محیط زیست قابل انتظار است؟

»استفاده بی‌نظم از سموم در کشاورزی می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامتی افراد و محیط زیست داشته باشد. از جمله اثرات سلامتی افراد می‌توان به ابتلا به سرطان و انواع بیماری‌های تنفسی، پوستی، عصبی، و گوارشی اشاره کرد. مصرف ناصحیح سموم می‌تواند باعث آلودگی آب و هوا، آب زیرزمینی و خاک شده و به تدریج به ایجاد مقاومت در جانداران زنده نسبت به سموم منجر شود. همچنین، اثرات منفی بر روی تنوع زیستی و کاهش تعداد جانوران مفید در محیط زیست را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. برای پیشگیری از این تأثیرات، لازم است که از استفاده مطمئن و مسئولانه از سموم که با استانداردها و راهنمایی‌های تولید و استفاده هماهنگ شده باشند، پیروی شود. همچنین، ترویج روش‌های کشاورزی ارگانیک و پایدار و استفاده از سموم ارگانیک می‌تواند به حفظ سلامت افراد و حفاظت از محیط زیست کمک کند.«