زهرا رشیدی

زاهدان- وضعیت زنان بلوچ را از جنبه‌هایی چون خشونت‌های خانوادگی، مشکلات بهداشتی و درمانی، کمبود امکانات آموزشی، و مسائل  فرهنگی، سياسی، اجتماعی و اقتصادی میتواند مورد بررسی قرار داد. طبق آخرین گزارشی که اطلس وضعیت زنان منتشر کرده است وضعیت زنان در استان سیستان و بلوچستان در چندین جنبه در ایران رکورددار است: از نظر تعداد زنانی که هوو دارند؛ تعداد زنانی که قبل از ١٨ سالگی زایمان می‌کنند؛ کمترین میزان دسترسی به رسانه‌ها؛ پایین بودن سطح آگاهی درباره پیشگیری از ایدز؛ بالاترین نرخ بی‌سوادی دختران و زنان بالای شش سال؛ و پایین بودن سطح استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری و به نرخ بالای مرگ و میر نوزاد و مادر می‌توان اشاره کرد که در این مقاله موضوع آخر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

به گفته مهدی طباطبایی معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، آمار مرگ و میر مادران و نوزادان در هنگام زایمان در استان سیستان و بلوچستان سه برابر متوسط کل کشور است و باوجود وعده‌های مسوولان وزارت بهداشت در اجرای طرح تحول سلامت، مرگ مادران و نوزادان همچنان یکی از مشکلات اساسی در فقیرترین استان ایران به شمار می‌رود. این همه در حالیست که پدیده‌ای مانند مرگ و میر مادران و زنان باردار و نوزادان که به قرون گذشته تعلق داشته است، در ایران قرن بیست و یکم واقعیتی دردناک و غیرقابل قبول به نظر می‌رسد.

یکی از متغیرهایی که تاثیر مستقیمی بر افزایش آمار مرگ و میر نوزدان و مادران دارد، پایین بودن شاخص‌های سلامت و بهداشت و دسترسی به این خدمات در استاس سیستان و بلوچستان است. با توجه به وسعت استان میزان دسترسی و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی برای زنان با مشکل مواجه است به ویژه زنانی که در روستا یا حاشیه شهر ساکن هستند.

 طبق گزارش‌‌های میدانی زنان در منظقه شیرآباد و همت آباد زاهدان، که تنها بیمارستان امیرالمومنین در شهر زاهدان خدمات رایگان برای زایمان به زنان ارائه می‌دهد که امکان دسترسی به آن به دلیل دور بودن از شهر سخت است به ویژه برای منطقه شیرآباد و حومه آن، و با توجه به اینکه این منطقه جمعیتی بیش از ٣٠هزار نفر دارد هیچ زایشگاه و بیمارستانی در منطقه وجود ندارد و زنان می‌توانند به مراکز بهداشتی و یا به بیماستان امام علی برای زایمان مراجعه کنند که این بیمارستان خارج از شهر است و دسترسی به آن برای زنان ساکن در منطقه شیرآباد و حومه بسیار سخت است.

در مورد مسائل زنان باردار و شرایط زایمان زنان منطقه با مهناز ریگی و مهری منیری زنان ساکن در منطقە همت‌آباد و شیرآباد گفت‌وگو کردیم.

وی در مورد اینکە شرایط زایمان در منطقه چگونه است وآیا زنان راحت میتوانند بروند بیمارستان و زایمان کنند یا بە اندازە کافی خدمات دریافت می‌کنند، می‌گوید: خدمات؟ حقیقتش، حرفتان را قطع می‌کنم، مثلا در همین محله ما، همت آباد در نظر بگیریم زنان برای رفتن به بیمارستان امیرالمومنی که خارج از شهره با مکافات میرن اگر ماشین از خودشان نداشته باشن؛ مثلا من چندوقت پیش بهداشت که رفته بودم یک خانمی تو خانه زایمان کرده بود فقط به خاطر اینکه مسیر خانشان دور بود و ماشین نبود .....

او با تاکید بر اینکە خیلی پیش میاد زن‌ها در خانە زایمان د‌اشته باشند می‌گوید: یا زایمان زودرس ممکنه اتفاق بیفته چون بهداشت رسیدگی نمی‌کند، یک مورد پیش بود متاسفانه یکی از خانم‌هایی که به بهداشت مراجعه کرده بود و آزمایش‌ها را نشان داده بود متاسفانه به خانمه نگفته بودند که مثلا خانم شما عفونت خیلی زیاد داری باید قرص اینا استفاده بکنی یا برای دیابت بهش تذکر نداده بودند، متاسفانه نمی‌دانم بچه چه مشکلی داشته ولی بچه سه روز دوام آورده و بعد فوت شد.

مهناز ریگی همچنین اشاره کردند بخاطر هزینه‌های سنگین بیمارستان بسیاری از زنان مجبورند در خانه بهداشت‌ها زایمان کنند. که در مورد امکانات خانه بهداشت‌ها و خدماتی که ارئه می‌دهند سوال شد و مهناز اینگونە پاسخ داد: اگر اولین بچه باشد که اصلا قبول نمی‌کنند و فقط از دومین بچه قبول می‌کنند و آن هم باید سالم سالم باشی و دیابت یا چیز دیگری نداشته باشی.

همچنین اشاره کردند که شرایط زایمان برای زن‌هایی که فاقد مدرک و کارت هویتی هستند بسیار سخت‌تر است و همچنین از برخورد بد کادر درمان بیمارستان امیرالمومنین شکایت داشتند.

وی در ادامه در مورد مرگ نوزادان و زنان باردار می‌گوید: متاسفانه از این موردها چندوقت پیش من خودم برای زایمان بیمارستان امام علی رفته بودم، آنجا از این لحاظ که بە زنان اهمیت بدهند تا آرام باشند اصلا نیست و فقط یا بی احترامی باهات برخورد می‌کنند یه جوری باهات برخورد می‌کنند که بلانسبت از به دنیاآوردن بچه که هیچی از زنده بودن خودت هم متنفر باشی. برخورد خوبی هم ندارند متاسفانه. خانمی هم که رفته بود زایمان کرده بود با وضعیتی بدی که بلافاصله خونریزی کرده بود گفته بودند باید برود اتاق عمل و رحمش را دربیاورند بدون اینکه دقت کنند که ممکنه مشکل این خانم یک چیز سطحی باشه و اصلا نیازی به جراحی نداشته باشه.

 

 

در ادامه مهری منیری ساکن در منطقه شیرآباد، نیز در مورد مشکلات زایمان زنان در منطقه شیرآباد و به ویژه زنان اتباع و فاقد مدرک اظهار داشتند که شرایط برای آنها خیلی سخت است و به دلیل دور بودن بیمارستان و عدم پذیرش آنها در بیمارستان آنها در خانه زایمان خواهند کرد.

مهری منیری از موردی می‌گوید کە خود شاهد آن بودە و می‌گوید: خانمی بوده که یه هفته از زایمانش گذشته و بعد بهداشت رفته و بهداشت گفته تاریخ زایمانت گذشته و باید بروی بیمارستان و بخاطر اینکه مدرک نداشته رفته بیمارستان و بیمارستان گفته مثلا هزینه‌اش ۵ میلیون تومان و سزارین ٧ میلیون تومان است که مجبور شده برگرده خونه و دردهاش رو سه چهار روز تحمل کنه و از این و اون پول قرض کنه و دوباره بره بیمارستان و نهایتا این خانم بخاطر اینکه لگنش کوچک بود سزارین کرد....

طبق گزارش‌ها در شهر سراوان و چابهار، تجهیزات لازم بیمارستانی مورد نیاز وجود ندارد، و کمبود شدید در بخش زایمان باعث می‌شود زنان باردار برای رسیدن به یک بیمارستان و زایمان مجبور شوند چهارصد تا پانصد کیلومتر مسافت را طی کنند. و غالباً فاصله طولانی تا رسیدن به اولین بیمارستان باعث می‌شود که بسیاری از مادران در بین راه جان خود را از دست بدهند. همچنین طبق آمار رسمی طی یکسال گذشته ١٨ مورد زایمان در آمبولانس و در مسیر بیمارستان اتفاق افتاده است.

بغیر از کمبود بیمارستان و تجهیزات پزشکی و درمانی در بلوچستان مشکل دیگری که به افزایش آمار مرگ و میر مادران و نوزادان دامن می‌زند کمبود پزشک و متخصصین در این استان است. به دلیل کمبود پزشک متخصص در استان اکثر مردم بلوچ، برای معالجه راهی شهرهای دیگر می‌شوند، که در مورد زایمان این مورد صدق پیدا نمی‌کنند و بسیاری از نوزدان در حین زایمان به طرق مختلف می‌میرند. در آذرماه ١٣٩۴ در بیمارستان امام علی، سر یک نوزاد در حین زایمان از تنش جدا شد که در آبان ١٣٩۶ نیز مجددا همین اتفاق در ایرانشهر اتفاق افتاد و یکی از موارد بارز دیگر آن در ٢٧ خرداد ١۴٠٢، گواهی فوت دو نوزاد در چابهار از طرف کادر درمان صادر شد درحالی که یکی از نوزدان زنده بود. این موراد نمونه‌ای کوچک از هزاران مرگ مادر و نوزاد در این استان است.

مشکلات بهداشتی و درمانی زنان بلوچ به این مورد ختم نمی‌شود، قطعا شرایط قبل، حین و بعد از زایمان بر سلامت مادر و نوزاد تاثیر گذار است. بسیاری خدمات بهداشتی، آموزشی و مراقبت‌های پیش از بارداری مانند شناسیایی زنانی که بارداری برای آنها خطرناک است، تشخیص، درمان و کنترل بیماری‌های مادر؛ انجام تست‌های غربالگردی در دوران بارداری مانند سونوگرافی و آزمایش خون؛ معاینات بالینی مانند علائم حیاتی و جویز مکمل‌های دارویی و ... در بیشتر مناطق و شهرهای استان سیستان و بلوچستان در اختیار زنان قرار نمی‌گیرد زایمان‌های پرخطری که منجر به مرگ مادرران می‌شود را افزایش می‌دهد و بر تولد نوزادانی با ناتوانی جسمی و ذهنی تاثیر می‌گذارد.