مرکز خبر - خشونت علیه زنان پدیده‌ای جهانی است که ریشه در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و قوانین حکومتی دارد. کمپین ۱۶ روزه مبارزه با خشونت علیه زنان فرصتی برای آگاهی‌بخشی و مقابله با این خشونت سیستماتیک در جوامع مختلف، از جمله ایران و باشور کردستان، فراهم می‌کند.

 

روایت‌هایی از خشونت‌های پنهان

«همسرم مرد خوبی است؛ اگر چیزی بخواهم و در توانش باشد، برایم تهیه می‌کند. اما برای لباس پوشیدنم حساسیت زیادی دارد و گاهی ایراد می‌گیرد.»

«همسرم به من علاقه زیادی دارد؛ به همین دلیل، نمی‌گذارد با دوستانم یا حتی خواهرم به تنهایی بیرون بروم. می‌گوید که باید یک مرد همراه من باشد تا امنیت بیشتری داشته باشم.»

«پدر و مادرم نمی‌گذارند برای دانشگاه به شهر دیگری بروم؛ می‌گویند تحمل دوری‌ات را نداریم، اما برادرم در تهران درس می‌خواند.»

اینها نمونه‌هایی از روایت‌های زنانی است که به مراکز مشاوره مراجعه کرده‌اند. بسیاری از این زنان، اعمال این رفتارها را نه تنها خشونت نمی‌دانند، بلکه گاهی آن را نشان‌دهنده «محبت» مردان می‌دانند.

 

خشونت سیستماتیک؛ پدیده‌ای جهانی

با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی در جهان، تغییرات فرهنگی و اجتماعی که در راستای برابری زنان و مردان صورت گرفته، نتوانسته است ریشه‌های عمیق خشونت سیستماتیک علیه زنان را متحول کند. حتی در کشورهایی که مدعی برابری جنسیتی هستند، آمار بالای خشونت علیه زنان نشان می‌دهد که این نوع خشونت به عنوان یک پدیده جهانی همچنان وجود دارد.

سوسن رخش، پژوهشگر اجتماعی، معتقد است: «اگر رفتار مردانی که مدعی دموکراسی و حقوق بشر هستند را بررسی کنیم، می‌بینیم که حتی این افراد در ناخودآگاه خود عملکردهای مردسالارانه‌ای دارند که در عمل بروز می‌کند»

این نوع خشونت از کودکی به مردان آموزش داده می‌شود. اسباب‌بازی‌های پسرانه اغلب با تم‌های خشن طراحی شده و رنگ‌های تند و پررنگ برای پسران استفاده می‌شود، در حالی که برای دختران رنگ‌های ملایم‌تر و اسباب‌بازی‌های مرتبط با خانه‌داری یا مراقبت از دیگران در نظر گرفته می‌شود.

انواع خشونت علیه زنان

خشونت علیه زنان تنها به خشونت فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه شامل انواع خشونت‌های روانی، جنسی، اقتصادی، دولتی و اجتماعی نیز می‌شود.

خشونت خانگی: رایج‌ترین نوع خشونت علیه زنان در سراسر جهان است. گاهی حتی قوانین دولتی نیز باعث تقویت این نوع خشونت می‌شوند. برای مثال، در ایران قانون مهریه یا در آمریکا قانون تقسیم دارایی پس از طلاق، می‌تواند به ابزاری برای خشونت مردان علیه زنان تبدیل شود.

خشونت اقتصادی و روانی: محروم کردن زنان از کار، تحصیل، کنترل درآمد آنها یا استفاده از فرزندان برای تحت فشار قرار دادن زنان از مصادیق این نوع خشونت است.

خشونت دولتی: بسیاری از دولت‌های مردسالار از طریق وضع قوانینی همچون حجاب اجباری، ممنوعیت خروج زنان از کشور بدون اجازه مرد و قانونی کردن ازدواج کودکان، به خشونت سیستماتیک علیه زنان دامن می‌زنند.

زن‌کشی و قتل‌های ناموسی:  قتل زنان به دلایلی چون «ناموس» یا برای حفظ «آبرو» یکی از شدیدترین و وحشتناک‌ترین اشکال خشونت علیه زنان است. در برخی از جوامع، این نوع قتل‌ها بدون مجازات می‌ماند.

خشونت‌های دولتی علیه زنان

دولت‌های مردسالار از طریق قانون‌گذاری‌های زن‌ستیزانه، خشونت سیستماتیک علیه زنان را نهادینه می‌کنند. برخی از این اقدامات عبارتند از:

- قانون حجاب اجباری در ایران: زنان ملزم به رعایت پوشش خاصی هستند و با سرپیچی از این قانون، با تهدید و مجازات مواجه می‌شوند.

- شکنجه و اعدام فعالان زن در ایران: فعالان زن با حبس طولانی مدت شکنجه و یا به اعدام محکوم می‌شوند.

- قانون احوال شخصیه در عراق: این قانون با مجاز کردن ازدواج کودکان و سلب حقوق مادران، خشونت علیه زنان را نهادینه کرده است.

- محرومیت از تحصیل در افغانستان: پس از روی کار آمدن طالبان، زنان و دختران از حق تحصیل محروم شده‌اند.

- جنگ و آوارگی اجباری برای زنان در سوريه، روژآوای کوردستان، غزه، سودان و...: دولت‌ها و حکومت‌های دیکتاتوری از جمله نیروهای اشغالگر ترکیه با حمله به روژآوای کوردستان بسیاری از زنان را به قتل رسانده، هزاران نفر را نیز آوره کرده‌اند.

کمپین ۱۶ روزه بین‌المللی

این کمپین از ۲۵ نوامبر، همزمان با روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان، آغاز و در ۱۰ دسامبر، روز جهانی حقوق بشر، به پایان می‌رسد. هدف این کمپین، آگاه‌سازی جامعه جهانی درباره خشونت علیه زنان و تلاش برای ایجاد تغییرات بنیادین در این زمینه است.

در جریان این کمپین، نهادهای حقوق بشری، سازمان‌های زنان و فعالان حقوق زنان در سراسر جهان فعالیت‌های مختلفی برگزار می‌کنند؛ از جمله برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ایجاد گفت‌وگوهای بین‌المللی و اطلاع‌رسانی عمومی.

فعالیت‌های «کمپین ١۶ روزه» علیه خشونت اجتماعی و تبعیض جنسیتی در سال جاری در بسیاری از کشورها صورت گرفت. از آن جمله، نشستی با حضور انجمن‌های زنان لبنان، نمایندگان کنگره ستار لبنان، اعضای حزب اتحاد دموکراتیک سوريه(پ ی د) و فعالان فمینیست، توسط انجمن فرهنگی اجتماعی نوروز با همکاری مجمع زنان لبنان برگزار شد و ضمن آن نسبت به خشونت سیستماتیک علیه زنان در سراسر جهان به ویژه در شمال و شرق سوریه، هشدار داده شد.

مقبوله قیس، رئیس مجلس زنان لبنان، در راستای این کمپین و با توجه به اشکال خشونت علیه زنان، به تشریح روش‌های مبارزه با خشونت از طریق آگاهی، سازماندهی و اتحاد زنان پرداخت و در مورد لزوم صدور قوانینی که از مبارزه زنان علیه خشونت حمایت کند، صحبت کرد.

دمیانا سعدی، رئیس هیئت مدیره انجمن کلامی برای حمایت از افراد دارای نیازهای خاص، بر اهمیت این کمپین در آگاهسازی زنان دارای نیازهای ویژه و نیز مادرانی که فرزندانشان نیازهای ویژه دارند، تاکید کرد و خاطرنشان کرد که در کمپین ۱۶ روزه بین‌المللی به منظور توانمندسازی این زنان در مقابله با خشونت‌های روانی و جنسی که بیش از سایرین در معرض آن قرار دارند، تمرکز شده است.

علاء سمیر محمد، رئیس هیئت مدیره انجمن الرواد در استان اسکندریه، به عدم آگاهی زنان در خصوص خشونت‌های اعمال شده اشاره کردو اظهار داشت که فعالیت‌ها و جمع‌آوری نیروها طی دوره برگزاری این کمپین، سطح آگاهی زنان را در خصوص حقوق بشریشان و همچنین قوانین و ابزارهایی که می‌توانند برای دستیابی به حقوق خویش استفاده کنند، ارتقا می‌دهد.

می صالح، مدیر برنامه زنان، کار و حقوق اقتصادی در بنیاد زن نوین، معتقد است هدف اصلی برگزاری کمپین جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان، یادآوری به جامعه جهانی در خصوص خشونت‌ها،  نقض حقوق و تبعیض‌هایی است که زنان بر مبنای جنسیت خود با آن روبرو هستند.

وی ضمن تاکید بر میزان تاثیرگذاری این کمپین، توضیح داد که پدیده خشونت علیه زنان با دو مسیر مرتبط است: یکی حوزه قانونگذاری که تغییر در آن راحت‌تر است و دیگری حوزه فرهنگی که نیازمند سال‌ها تلاش برای ایجاد تحول و تأثیرگذاری است. بنابراین در این مدت کوتاه ۱۶ روزه نمی‌توان انتظار تغییر وضعیت را داشت؛ بلکه نیاز است کارهای بلندمدتی از جنبه‌های گوناگون، از جمله کمپین‌های کوتاه مدت، ائتلاف‌های بین‌المللی و فعالیت‌های مداوم در زمینه سیاستگذاری، فرهنگ و سایر عرصه‌ها صورت گیرد.

ریم الکیلانی، فعال حقوق بشر، با اشاره به تداوم قتل زنان، سکوت دولت‌ها و عدم اجرای قوانین، وضعیت زنان را «بسیار نگران کننده» دانست و تاکید کرد: با توجه به گسترش این پدیده‌های نگران‌کننده، ضروری است که کمپین ۱۶ روزه مبارزه با خشونت علیه زنان، به‌طور ویژه به موضوع قتل، آوارگی و بازداشت زنان بپردازد. باید این مسائل را به‌دقت مطالعه کنیم و توجه همگان را به خطرات آنها جلب کنیم تا هم قوانین به درستی اجرا شوند و هم راه‌های فرار مجرمان از مجازات مسدود شود.

روناک مجید، فعال حقوق زنان، کمپین ١۶ روزه منع خشونت علیه زنان را در باشور کوردستان آغاز کرده و ضمن آن تغییر قانون احوال شخصیه در عراق را عاملی برای تشدید خشونت عنوان کرد و افزود: تغییر قانون احوال شخصیه عراق ابزاری برای نابودی ارزش‌های اجتماعی کوردها و نسل‌کشی زنان است. این تغییرات باعث تعمیق فرقه‌گرایی می‌شود، حق مادری را از زنان سلب می‌کند و ازدواج کودکان را تسهیل می‌کند. از طریق این سیاست‌ها، حکومت تلاش می‌کند زندگی‌ای ناآرام و مملو از مشکلات برای زنان ایجاد کند.

وی با اشاره به اینکه سیاست‌های نظام حاکم در باشور کوردستان موجب تشدید خشونت علیه زنان می‌شود، گفت: نظام سرمایه‌داری با مجازات نکردن قاتلان در دادگاه‌ها، عامل دیگری برای افزایش قتل زنان است. زمانی که یک زن به قتل می‌رسد و مجازات اجتماعی برای آن وجود ندارد، این خود راهی برای افزایش خشونت و قتل زنان از سوی مردان می‌شود. همچنین از طریق تبلیغات، فیلم‌ها و موضوعات دیگر، جامعه کورد به سمت ویرانی کشیده می‌شود. حکومت تلاش می‌کند جامعه را از هم بپاشد و به زنان در داخل جامعه آسیب بزند. این سیاست‌ها تغییرات فرهنگی در جامعه را به دنبال دارد.

وضعیت ایران؛ از مقاومت زنان تا سرکوب دولتی

در ایران، در حالی که زنان در جریان کمپین‌های جهانی برای مبارزه با خشونت علیه زنان فعالیت دارند، خودشان با خشونت‌های مضاعفی از سوی دولت جمهوری اسلامی روبه‌رو هستند.

- شکنجه و صدور احکام اعدام بر علیه فعالان زن: جمهوری اسلامی که همواره از صدور احکام اعدام برای مخالفان خود استفاده کرده است، پس از خیزش انقلابی «ژن ژیان ئازادی» نیز با هدف انتقام از زنان، بسیاری از زنان را در زندان‌ها تحت شکنجه قرار داده و علیه زنان آزادی خواهی چون وریشه مرادی و پخشان عزیزی حکم اعدام صادر کرده است و زنانی مثل زینب جلالیان را با حبس ابد و محرومیت از حق ملاقات تحت شکنجه قرار داده است.

- اجرای قانون حجاب اجباری: این قانون فشار زیادی بر زنان وارد کرده و بسیاری از آنها را به دلیل پوشش، با تهدید و بازداشت مواجه کرده است.

- نبود قوانین حمایتی از زنان قربانی خشونت: لایحه تأمین امنیت زنان هنوز به تصویب نرسیده و قربانیان خشونت خانگی از حمایت‌های قانونی بی‌بهره‌اند.

راهکارهای پیشنهادی برای مبارزه با خشونت علیه زنان

مبارزه با خشونت علیه زنان نیاز به تلاش‌های پیوسته و همه‌جانبه دارد. از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش خشونت علیه زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. آموزش خانواده‌ها: تغییر دیدگاه‌های جنسیتی در خانواده‌ها، به‌ویژه در رابطه با نقش‌های جنسیتی دختران و پسران، ضروری است.

۲. افزایش آگاهی عمومی: آگاه‌سازی زنان و مردان در مورد انواع خشونت، به‌ویژه خشونت‌های پنهان، یکی از مؤثرترین راهکارهاست.

۳. اصلاح قوانین و سیاست‌ها: تصویب قوانین حمایتی از زنان، لغو قوانین زن‌ستیزانه و ایجاد ضمانت‌های اجرایی برای برخورد با خشونت علیه زنان، از اقدامات ضروری است.

۴. برنامه‌های بین‌المللی و همکاری‌های جهانی: همکاری بین‌المللی و اجرای برنامه‌هایی مانند کمپین ۱۶ روزه، به افزایش آگاهی و اعمال فشار بر دولت‌ها برای اصلاح قوانین زن‌ستیزانه کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

خشونت علیه زنان پدیده‌ای سیستماتیک و جهانی است که با ابزارهای قانونی، فرهنگی، اقتصادی و روانی اعمال می‌شود. مبارزه با این خشونت به آگاهی‌بخشی، اصلاح قوانین، تغییر فرهنگ‌های جنسیتی و مقاومت زنان نیاز دارد. کمپین ۱۶ روزه فرصتی است برای جلب توجه جهانی به این مسئله و تقویت تلاش‌های جمعی برای از بین بردن این نوع خشونت.

تلاش برای پایان دادن به خشونت علیه زنان، تلاشی برای ایجاد جهانی عادلانه‌تر، امن‌تر و انسانی‌تر است؛ جهانی که در آن هیچ زنی به دلیل جنسیتش مورد خشونت قرار نگیرد.