مرگ برجام؛ بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و بحث خروج از ان‌پی‌تی در مجلس
با فعال شدن مکانیزم «ماشه» و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، نمایندگان مجلس شورای اسلامی بحث و بررسی درباره واکنش‌های ممکن تهران را آغاز کرده‌اند؛ از ابزارهای دیپلماتیک تا گزینه‌ای که برخی آن را خروج از (NPT) می‌نامند.
مرکز خبر- در پی تصمیم سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی سازوکار ماشه اقدامی که طبق توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پیش‌بینی شده بود؛ تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بار دیگر در مسیر اجرا قرار گرفته است. این رویداد در زمانی رخ می‌دهد که اقتصاد این کشور با فشارهای شدید روبه‌رو است: ارزش ریال کاهش تاریخی داشته و قیمت کالاهای اساسی، از گوشت تا برنج، به‌طور محسوس افزایش یافته است.
فرانسه، آلمان و بریتانیا در ۲۸ آگوست، به دلیل آنچه نقض تعهدات برجامی از سوی ایران عنوان کردند، مکانیسم ماشه را فعال کردند. پس از گذشت روند ۳۰ روزه این سازوکار، و تقریباً ده سال پس از توافق تاریخی هسته‌ای کشورهای اروپایی با جمهوری اسلامی، اسنپ بک از ساعت ۲ بامداد یک‌شنبه ۲۸ سپتامبر (ششم مهر، به وقت اروپای مرکزی) رسماً فعال شد.
کشورهای اروپایی بامداد یک‌شنبه ۶ شهریورماه، با انتشار بیانیه‌ای ضمن اشاره به اینکه ایران بارها تعهدات برجامی خود را نقض کرده و اقدام به ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای بالا کرده است؛ اقدامی که به گفته آنها «هیچ توجیه غیرنظامی ندارد، از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران خبر دادند.
واکنش نهادهای داخلی
نمایندگان محافظه‌کار و برخی فرماندهان پیشین سپاه، از جمله اسماعیل کوثری، اعلام کرده‌اند که مجلس به بررسی خروج احتمالی از معاهده NPT خواهد پرداخت. کوثری در گفت‌وگو با خبرنگاران تأکید کرده است که «مجلس موضوع را بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری خواهد کرد» و افزود که این اقدام لزوماً به معنای تلاش فوری برای تولید سلاح هسته‌ای نیست و «در صورت لزوم در دستور کار جداگانه قرار خواهد گرفت.»
در مقابل گفته‌های این فرمانده سپاه، رئیس جمهور (مسعود پزشکیان) گمانه‌زنی‌ها درباره خروج از ان‌پی‌تی را تکذیب یا دست‌کم رد کرده‌اند که نشان از دو دستگی و نگرانی از پیامدهای بین‌المللی هر تصمیمی در این زمینه است.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، با هشدار به سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا که ماشه را فعال کردند، گفت ایران «در برابر این تحریم‌ها واکنش نشان خواهد داد» و هشدار داد که هر اقدامات بعدی بر اساس قطعنامه‌های صادره از سوی آنها با «واکنش جدی» تهران مواجه خواهد شد.
همچنین علی خضریان، نماینده تهران، در واکنش به فعال‌سازی مکانیسم ماشه با یادآوری سخنان عباس عراقچی مبنی بر اینکه «اگر طرف مقابل اقدام خصمانه‌ای انجام دهد، توافق قاهره باطل است» گفت: «چرا تاکنون لغو این توافق اعلام نشده است.»
او تاکید کرد: «ما باید به سمت خروج از ان‌پی‌تی حرکت کنیم.»
خضریان گفت کار را در «وادادگی» به جایی رساندند که به تعلیق قانع نمی‌شوند و تا قلب راکتور اراک را بتن ریزی کردند، یعنی نه تنها تعطیلی بلکه خرابکاری که قابل بازگشت نباشد.
زمینه و پیامدها
سه کشور اروپایی دلیل فعال‌سازی ماشه را کاهش همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و عدم ارائه گزارش درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده عنوان کرده‌اند. از سوی دیگر تهران پس از حملات هوایی ژوئن که به تأسیسات هسته‌ای نطنز، اصفهان و فردو آسیب زد، گزارش شده که همکاری‌های نظارتی را محدودتر کرده است.
این تحولات مخاطرات اقتصادی و امنیتی متعددی به همراه دارد: از تشدید فشارهای اقتصادی داخلی تا افزایش احتمال تقابل منطقه‌ای با اسرائیل و حتی دخالت آمریکا، موضوعی که تحلیلگران بارها درباره پیامدهای آن هشدار داده‌اند.
هشدار روسیه: اسرائیل در حال بررسی حمله دوباره به ایران
همزمان با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی، وزیر خارجه روسیه تایید کرد اسرائیل در حال بررسی حمله دوباره به ایران است و حتا به مرحله طرج اجرایی رسیده. در تهران هم قالیباف هشدار داد جمهوری اسلامی به حمله احتمالی پاسخ خواهد داد.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز گفت اسرائیل از محل ۴۵۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا در ایران اطلاع دارد و این اطلاعات را با آمریکا به اشتراک گذاشته است.
او با بیان اینکه «که اسرائیل پیش از حملات ژوئن می‌دانست که این ذخایر نابود نخواهند شد»، افزود هدف اصلی عملیات، ظرفیت تولید اورانیوم بیشتر و تلاش برای تسلیحاتی کردن آن بوده است.
نتانیاهو بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی را گامی مثبت خواند و به شبکه فاکس گفت باید فشار دیپلماتیک و اقتصادی بر ایران را حفظ کنیم تا روشن شود که از ازسرگیری تلاش‌هایشان برای ساخت بمب‌های هسته‌ای جهت نابودی کشور من و کشور شما (ایالات متحده) را هرگز تحمل نخواهیم کرد.
خبرگزاری رویترز با اشاره به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی گزارش داد تهران یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های خود از زمان انقلاب سال ۵۷ تاکنون را تجربه می‌کند.
چهار مقام جمهوری اسلامی به رویترز گفتند در صورت نرسیدن به توافقی با غرب، انزوای اقتصادی ایران شدیدتر و خشم عمومی بیشتر خواهد شد، اما در عین‌حال، پذیرش خواسته‌های اروپا و آمریکا خطر شکاف در حاکمیت را به همراه دارد.
مقام‌های جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند تحریم‌های جدید آنها را به اتخاذ مواضع هسته‌ای سخت‌تر سوق خواهد داد، در حالی که نگرانی‌ها از احتمال حملات اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران افزایش یافته است.