بریوان ایناتچی

مرکز خبر - انقلاب زنان که از ۱۹ جولای ۲۰۱۲ آغاز شد، امید تازه‌ای در دل آزادی‌خواهان خاورمیانه و جهان زنده کرد. این انقلاب اکنون در سیزدهمین سال خود، همچنان در برابر خشونت‌های جنسیتی، حملات دولت ترکیه و نیروهای ضد انقلاب مقاومت می‌کند.

زنان علاوه بر کسب دستاوردهای چشمگیر در عرصه‌های سیاسی، نظامی، دیپلماتیک و اقتصادی، مبارزه‌ای گسترده را علیه تفکرات دولت-مردسالارانه، دولتی و خشونت‌های سیستماتیک که دستاوردهای انقلابی آنها را هدف قرار می‌دهد، پیش می‌برند.

زنان در طول سالیان گذشته، با مبارزه خود در سازمان‌های کنگره استار، مجمع زنان زنوبیا و یگان‌های مدافع زنان (ی‌پ‌ژ)، مبارزه علیه خشونت را به جریانی روزمره تبدیل کرده‌اند.

 

دوازده سال مقاومت

در منطقه شمال و شرق سوریه، که نماد انقلاب زنان است، طی ۱۲ سال گذشته دستاوردهای چشمگیری در عرصه‌های مختلف به دست آمده است. زنان با تقویت حضور نظامی خود در  یگان‌های مدافع زنان(ی‌پ‌ژ)، نه تنها در برابر داعش و نیروهای ضدانقلاب مقاومت کرده‌اند، بلکه در عرصه اجتماعی نیز علیه تفکرات واپس‌گرا و مردسالارانه مبارزه می‌کنند.

آنها با الهام از اندیشه‌های رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان درباره مدرنیته دموکراتیک، سیستم ریاست مشترک را پایه‌گذاری کرده و در راستای دموکراتیزه کردن خانواده گام برداشته‌اند.

 

کاهش ۸۴ درصدی در موارد خشونت

 

آمار سازمان سارا که در زمینه مبارزه با خشونت علیه زنان فعالیت می‌کند نشان می‌دهد که در ده ماه نخست امسال، ۱۰ زن در منطقه به قتل رسیده‌اند. این رقم در مقایسه با سال ۲۰۲۳ که ۲۵ مورد بود، کاهش ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین گزارش‌های خشونت از ۵۷۹ مورد در سال ۲۰۲۳ به ۹۰ مورد در ده ماه امسال کاهش یافته که نشان‌دهنده کاهش ۸۴.۴۶ درصدی است.

 

تلفات حملات دولت ترکیه

دولت ترکیه که انقلاب زنان را تهدیدی برای نظام مردسالار خود می‌داند، علاوه بر جنگ نرم، به حملات نظامی خود نیز ادامه می‌دهد. طبق آمار نهادهای بهداشتی اداره خودمدیریتی شمال و شرق سوریه، در حملات سال گذشته دست‌کم ۱۰ زن کشته و ۱۲ زن زخمی شده‌اند. در بمباران ۲۳ اکتبر شهبا، یک دختر ۵ ساله و یک زن از یک خانواده جان باختند و زن دیگری مجروح شد.

با وجود آنکه سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای بین‌المللی این حملات را نقض آشکار حقوق بشر و جنایت جنگی خوانده‌اند، اما هیچ اقدام عملی علیه دولت ترکیه صورت نگرفته است.

 

افزایش ۳۱ درصدی بیماری‌ها در پی قطع آب

 

منطقه شمال و شرق سوریه با تحریم‌های شدید از سوی حزب دموکرات کوردستان عراق (PDK) متحد ترکیه و دولت دمشق مواجه است. این محدودیت‌ها که نوعی خشونت اقتصادی محسوب می‌شود، بیشترین آسیب را به زنان و بخش بهداشت وارد می‌کند.

قطع آب چشمه الوک توسط دولت ترکیه، بحران بهداشتی جدی در منطقه ایجاد کرده است. طبق آمار بیمارستان خلق حسکه در ۱۹ نوامبر، در سال ۲۰۲۳ مجموعاً ۱۴۴۸ نفر شامل ۲۱۱ زن و ۱۱۲۰ کودک به دلیل مشکلات ناشی از قطع آب بیمار شدند. از ابتدای سال ۲۰۲۴ تا ۱۹ نوامبر نیز ۱۸۹۷ مورد بیماری شامل ۳۹۵ زن و ۱۳۴۲ کودک گزارش شده که نشان‌دهنده افزایش ۳۱.۰۱ درصدی نسبت به سال قبل است.

 

۱۴۳ زن قربانی خشونت در مناطق اشغالی

 

دولت ترکیه با کمک گروه‌های شبه‌نظامی وابسته، در سال ۲۰۱۸ شهر عفرین و در سال ۲۰۱۹ شهرهای سریکانی و گریسپی را اشغال کرد. در پی این اشغال‌گری، هزاران زن آواره شده و به ۱۶ اردوگاه در مناطق امن شمال و شرق سوریه پناه بردند. از زمان اشغال تاکنون، صدها مورد نقض حقوق زنان در این مناطق ثبت شده است.

بر اساس آمار مرکز حمایت و تحقیقات حقوق زنان سوریه که وضعیت زنان در مناطق اشغالی را رصد می‌کند:

• ۵۰ زن کشته شده، ۵۳ زن ربوده شده و ۴۰ زن در حملات نیروهای ترکیه و شبه‌نظامیان وابسته زخمی شده‌اند.
• ۲۰ کودک جان باخته، ۲۸ کودک ربوده شده و ۷۰ کودک مجروح شده‌اند.
• ۱۴۸ مرد کشته شده، ۴۷۸ مرد ربوده شده و ۹۷ مرد زخمی شده‌اند.

 

آوارگی؛ خشونتی بی‌پایان

خاورمیانه که امروز درگیر جنگی فراگیر است، به مرکز اردوگاه‌های آوارگان تبدیل شده و منطقه شمال و شرق سوریه نیز از این قاعده مستثنی نیست. طبق آمار دفتر امور پناهندگان و آوارگان اداره خودمدیریتی، در کانتون جزیره، اردوگاه هول با ۱۶,۷۱۰ زن از خانواده‌های داعش، بزرگترین اردوگاه منطقه است. همچنین در اردوگاه سریکانی ۸,۵۳۰ زن، در عریشه ۳,۰۰۲ زن، در روژ ۸۴۹ زن، در نوروز ۱,۰۹۳ زن و در واشوکانی ۴,۲۹۰ زن اسکان یافته‌اند.

در کانتون فرات، اردوگاه‌های محمودلی و توله‌هی میزبان ۷,۳۰۹ زن هستند. اردوگاه گریسپی ۳,۱۲۸ زن، دو اردوگاه منبج ۲,۹۷۹ زن و اردوگاه ابوخشب ۳,۱۵۷ زن را در خود جای داده‌اند.

در کانتون عفرین-شهبا، ۳,۸۵۹ زن آواره در اردوگاه‌های مختلف زندگی می‌کنند. اردوگاه برخودان با ۱,۳۳۲ زن و سردم با ۱,۷۳۲ زن بزرگترین اردوگاه‌های این منطقه هستند. در اردوگاه عفرین ۲۴۶ زن، در شهبا ۲۶۱ زن و در عوده ۲۸۸ زن اسکان دارند.

در اردوگاه هول، وضعیت به دلیل حضور خانواده‌های داعش بسیار خطرناک است. در عملیات امنیت پایدار امسال که توسط نیروهای سوریه دموکراتیک، یگان‌های مدافع زنان و نیروهای امنیت داخلی انجام شد، ۱۷ زن داعشی که دیگر زنان را تحت فشار قرار می‌دادند، دستگیر شدند. همچنین جسد یک زن که احتمالاً زیر شکنجه کشته شده نیز کشف شد.

 

وضعیت در سایر اردوگاه‌ها نیز بحرانی است. به‌ویژه در اردوگاه‌های شهبا که از یک سو هدف حملات مداوم ترکیه قرار دارند و از سوی دیگر با تحریم‌های شدید دولت دمشق مواجه هستند، زنان از دسترسی به نیازهای اولیه زندگی و داروهای ضروری محروم هستند.

 

روایت خشونت از زبان آوارگان شهبا

در گفتگو با زنان آواره عفرین در اردوگاه‌های شهبا، هاجر مهو که شش سال است به دلیل حملات ترکیه و آوارگی اجباری در این اردوگاه‌ها زندگی می‌کند، از تجربیات تلخ خود می‌گوید: «خشونت تنها محدود به زنان نیست، بلکه کل جامعه کورد را در بر می‌گیرد. پیش از آشنایی با جنبش، هویت و موجودیت زنان به شدت مورد تهدید بود، اما اکنون ما با سازماندهی خود توانستیم تا حدی از این مرحله عبور کنیم. با اشغال عفرین، خشونت ابعاد تازه‌ای یافت و نه تنها مردم، بلکه حتی طبیعت عفرین نیز از آن در امان نماند. نسل‌کشی که امروز علیه ما جریان دارد، اوج این خشونت است.»

او ادامه می‌دهد: «از زمان اشغال تاکنون، مردم عفرین با شکنجه، بازداشت و قتل روبرو هستند. ما برای پایان دادن به این خشونت مبارزه می‌کنیم، اما می‌دانیم تا زمانی که قدرت‌های سلطه‌گر و جنگ وجود دارد، خشونت هم ادامه خواهد داشت.»

هاجر در پایان می‌گوید: «امروز بزرگترین خشونت، منزوی کردن رهبری ما و تلاش برای نابودی جامعه از طریق خشونت علیه زنان است. آوارگی برای ما زنان عفرین، تجربه‌ای دردناک بود. با این حال، علی‌رغم محدودیت‌ها و حملات روزانه، ما تسلیم نمی‌شویم. اردوگاه‌های شهبا امروز به نماد مقاومت در برابر خشونت تبدیل شده‌اند و ما مصمم هستیم به این خشونت پایان دهیم.»

 

پاسخ زنان به محدودیت‌ها: فعالیت‌های اقتصاد اشتراکی

 

در واکنش به سیاست‌های محدودکننده و محاصره اقتصادی دولت ترکیه، زنان منطقه به ایجاد تعاونی‌های اشتراکی روی آورده‌اند. طبق آمار کمیته اقتصادی کنگره ستار، اکنون ۴۰ تعاونی زنان با مشارکت ۲۰۰۰ زن در منطقه فعال هستند.

 

دستاوردهای حقوقی زنان

در عرصه حقوقی نیز زنان به دستاوردهای چشمگیری دست یافته‌اند. پیمان اجتماعی اداره خودمدیریتی دموکراتیک شمال و شرق سوریه که شامل ۱۳۴ ماده است، بر اصول دموکراتیک، اکولوژیک، اجتماعی و آزادی زنان تأکید دارد. مهم‌ترین دستاورد این پیمان، پذیرش نظام ریاست مشترک در تمامی سطوح مدیریتی است.

گام مهم دیگر، تدوین پیمان اجتماعی ویژه زنان است که با مشارکت زنان از تمام اقشار منطقه در حال شکل‌گیری است. این پیمان که هم‌اکنون در مرحله پیش‌نویس قرار دارد، نقطه عطفی در مبارزه علیه خشونت و تقویت همبستگی زنان خواهد بود.

 

نقش آموزش در مبارزه با خشونت

 

کنگره ستار روژاوا و مجمع زنان زنوبیا با برگزاری دوره‌های آموزشی برای زنان و مردان، تلاش می‌کنند آگاهی عمومی را در مورد خشونت افزایش داده و تغییری اساسی در نگرش جامعه ایجاد کنند. این فعالیت‌های آموزشی بخشی از یک مبارزه گسترده‌تر است.

زنان شمال و شرق سوریه با فعالیت‌های روزانه خود نشان می‌دهند که مبارزه با خشونت محدود به روز جهانی منع خشونت علیه زنان (۲۵ نوامبر) نیست، بلکه باید به تلاشی مستمر و همه‌روزه تبدیل شود.