بازگشت دست خالی از نمایشگاه؛ وقتی کتاب به کالایی لوکس تبدیل می‌شود
بحران اقتصادی چنان بر نمایشگاه‌های کتاب سایه افکنده که بازدیدکنندگان ناگزیر با دست خالی به خانه باز می‌گردند. شرکت‌کنندگان در هشتمین نمایشگاه کتاب تویاپ در شهر آمد، از ارتباط مستقیم بین کاهش سرانه مطالعه و افزایش آسیب‌های اجتماعی سخن می‌گویند.
مدینه مامداوغلو
آمد - هشتمین نمایشگاه کتاب تویاپ ( TÜYAP) از ۳۰ نوامبر تا ۸ دسامبر در مرکز نمایشگاه‌ها و همایش‌های بین‌المللی بین‌النهرین شهر آمد در حال برگزاری است. افزایش قیمت کتاب باعث شده استقبال از نمایشگاه نسبت به سال گذشته کمتر شود. همزمان، محدودیت‌ها علیه غرفه‌های ناشران آثار کوردی ادامه دارد و حکم جمع‌آوری برخی کتاب‌ها نیز صادر شده است.
جمع‌آوری بیش از پنج عنوان کتاب
واعد نظارت اقدام به جمع‌آوری چندین کتاب از غرفه‌های مختلف کرد. از انتشارات آرام، کتاب‌های «دفتر خاطرات مقاومت عفرین» نوشته خطیب دجله، «راه طولانی به سوی آزادی» اثر نلسون ماندلا، «دلدار پیروزی» از محمود آبا و مجموعه نامه‌های محمد خیری دورموش جمع‌آوری شد. همچنین کتاب «زن بودن» نوشته مکیه دریا دنیز از غرفه پرتوکاکوردی ضبط شد.
بازدیدکنندگان نمایشگاه به‌ویژه نسبت به محدودیت‌های اعمال شده بر ناشران آثار کوردی و دگراندیش اعتراض دارند. آنها علاوه بر انتقاد از گرانی کتاب، معتقدند کاهش سرانه مطالعه با افزایش آسیب‌های اجتماعی رابطه مستقیم دارد.
وقتی چاره‌ای جز بازگشت با دست خالی نیست
توبا چتیک که به امید خرید کتاب با قیمت مناسب به نمایشگاه آمده، می‌گوید تنها توانسته یک کتاب برای فرزندش بخرد. او می‌افزاید: «امسال با شور و شوق فراوان به نمایشگاه آمدیم تا کتاب‌های مورد نظرمان را تهیه کنیم. اما متأسفانه قیمت‌ها نسبت به سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته و دو تا سه برابر شده است. در این نمایشگاه نتوانستم برای خودم کتابی بخرم و فقط یک کتاب برای فرزندم خریدم. کتاب‌های کودکان هم بسیار گران شده‌اند و حتی تخفیف‌های نمایشگاهی هم نمی‌تواند از بار این گرانی بکاهد.»
خواندن کتاب؛ نیازی که در حال فراموشی است
توبا چتیک با تأکید بر اهمیت رمان و کتاب‌های آموزشی می‌گوید: «امروز کتاب یکی از ضروری‌ترین نیازهای ماست. در شرایطی که تأمین نیازهای اولیه هم سخت شده، نمی‌توانیم کتاب را نادیده بگیریم. اگر این روند ادامه یابد، سال آینده توان خرید هیچ کتابی را نخواهیم داشت. خانواده‌ها حتی از دیدن قیمت کتاب‌ها وحشت می‌کنند. زمانی نمایشگاه‌های کتاب برای همه قابل دسترس بود، اما اکنون مردم با دیدن قیمت‌ها ناگزیر دست خالی برمی‌گردند و مطالعه را از سبد فرهنگی خود حذف می‌کنند. برای حل این بحران باید به ریشه‌های مشکل پرداخت، وگرنه کاهش سرانه مطالعه به گسترش آسیب‌های اجتماعی خواهد انجامید.»
وقتی کتاب کالایی لوکس می‌شود
شیرین ساغلام، دانشجویی که از نمایشگاه بازدید کرده، معتقد است خرید کتاب به کالایی لوکس تبدیل شده است. او که به دلیل بحران اقتصادی ناچار به کاهش هزینه‌های تحصیلی خود شده، می‌گوید: «در این شرایط هم خریدار و هم فروشنده کتاب متضرر می‌شوند. با وجود افزایش تعداد کتاب‌ها و نویسندگان، متأسفانه تعداد خوانندگان رشد نمی‌کند. مردم دیگر توان خرید کتاب ندارند و در این بحران بزرگ، تنها با صرفه‌جویی و کاستن از نیازهای خود سعی در ادامه زندگی دارند.»
به گفته این دانشجو، امروز نه تنها خرید کتاب بلکه نوشتن و انتشار آن نیز به فعالیتی لوکس تبدیل شده و به‌ویژه دانشجویان از دسترسی به کتاب‌های درسی و کمک آموزشی محروم شده‌اند.
حتی تخفیف هم راهگشا نیست
سرا طاووکچو، یکی از غرفه‌داران نمایشگاه می‌گوید حتی قیمت‌های تخفیف‌دار هم نتوانسته به خرید کتاب کمک کند. او با اشاره به تأثیر منفی بحران اقتصادی بر خواننده و فروشنده می‌افزاید: «با وجود ارائه تخفیف به مشتریان، باز هم توان خرید کتاب را ندارند. این وضعیت هر سال بدتر می‌شود. امروز کتاب خواندن مانند لباس پوشیدن یک نیاز اساسی است، اما متأسفانه به خریداران کتاب به چشم افراد ثروتمند نگاه می‌شود، چرا که قیمت کتاب‌ها سر به فلک کشیده است.»
ضرر دوسویه خریدار و فروشنده
فاطمه اردم که در یکی از انتشارات مشغول به کار است، تصویری تلخ از وضعیت بازار کتاب ارائه می‌دهد: «بیشتر بازدیدکنندگان فقط قیمت‌ها را می‌پرسند و بدون خرید می‌روند. بحران اقتصادی باعث شده مردم اولویت را به نیازهای اولیه بدهند و به جای خرید کتاب، پول خود را صرف مواد غذایی و سایر مایحتاج ضروری کنند. در این میان نه تنها خریداران بلکه فروشندگان نیز متحمل ضرر شده‌اند. قدرت خرید به شدت کاهش یافته و حداقل دستمزد هم کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد.»
لزوم حمایت از زبان مادری در برابر محدودیت‌ها
شاده آگون، از بازدیدکنندگان نمایشگاه، معتقد است بحران اقتصادی نشر کتاب‌های کوردی را نیز متأثر کرده است. به گفته او، ناشران آثار کوردی علاوه بر مشکلات اقتصادی با محدودیت‌های دولتی نیز روبرو هستند و در این شرایط، مردم باید در برابر سیاست‌های یکسان‌سازی فرهنگی از زبان مادری خود دفاع کنند.
او می‌افزاید: «بیشتر مراجعه‌کنندگان به نمایشگاه تنها می‌توانند چند کتاب محدود بخرند و برخی حتی توان خرید یک کتاب را هم ندارند. گرچه علاقه به کتاب‌های کوردی وجود دارد، اما کافی نیست. مردم باید برای حفظ زبان مادری خود، حمایت بیشتری از نشر کتاب‌های کوردی به عمل آورند.»