مرکز خبر – امروز پنج‌شنبه ۲٣ مردادماه، سازمان دیده‌بان حقوق بشر، در گزارشی اعلام کرد که حملات هوایی اسرائیل به مجتمع زندان اوین در تهران در تاریخ ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵، «به صورت غیرقانونی و بدون تمایز بوده و مصداق جنایت جنگی محسوب» می‌شود.

این گزارش عدم اطلاح‌رسانی مقامات ایرانی در مورد هویت زندانیان کشته شده و همچنین وضعیت زندانیان و بندهایی کە مورد هدف قرار گرفته‌اند را نگران‌کننده توصیف کرد و آن را مصداق ناپدیدسازی قهری دانست.

در این گزارش تایید شده است کە حملات چندین ساختمان در سراسر این مجتمع را هدف قرار داد و دست‌کم منجر به کشته شدن  ۸۰ نفر، از جمله زندانیان، اعضای خانواده‌هایشان و کارکنان زندان، در شرایطی که هیچ هدف نظامی مشهودی وجود نداشت، شده است.

در این گزارش آمده است: گمان می‌رود بیش از ۱۵۰۰ زندانی در زمان حمله در زندان اوین نگهداری می‌شدند که بسیاری از آن‌ها فعالان و معترضینی بودند که توسط حکومت ایران به‌طور ناعادلانه بازداشت شده بودند. این حملات در زمان ملاقات زندانیان رخ داد و به تالار ملاقات، آشپزخانه مرکزی، درمانگاه پزشکی و بخش‌هایی که زندانیان از جمله زندانیان سیاسی در آن نگهداری می‌شدند، آسیب‌های جدی وارد کرد.

سازمان دیده‌بان حقوق بشر تاکید کرد کە این گزارش از طریق مصاحبه با بستگان قربانیان و زندانی‌ها، زندانیان سابق اوین و دیگر افرادی که شناخت گسترده‌ای از این زندان دارند، تهیه شده است. دیده‌بان حقوق بشر تاکید کرد که در تاریخ‌های ۲ و ۷ ژوئیه از مقامات ایران و اسرائیل اطلاعات خواسته، اما پاسخی دریافت نکرده است.

در بخش دیگری از گزارش آمده است: «این سازمان همچنین ویدیوها و تصاویر حملات اسرائیل منتشرشده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، و همچنین تصاویری که مستقیماً با محققان به اشتراک گذاشته شده و تصاویر ماهواره‌ای قبل و بعد از حملات را بررسی و تأیید کرد. سازمان قادر به بازدید از محل نبود، زیرا ایران اجازه دسترسی به سازمان‌های مستقل حقوق بشری را نمی‌دهد.»

همچنین تایید کرده است: تحقیق درباره حمله ۲۳ ژوئن به زندان اوین بخشی از بررسی گسترده‌تر دیده‌بان حقوق بشر درباره خشونت‌های ۱۳ تا ۲۵ ژوئن بین اسرائیل و ایران است، که شامل حملات موشکی ایران به مناطق مسکونی اسرائیل نیز می‌شود.

همچنین در گزارش آمده است کە این حمله در حالی انجام شد کە هیچ‌گونه هشدار قبلی‌ای گزارش نشده است. تصاویر ماهواره‌ای، ویدیوها و گزارش شاهدان نشان می‌دهند ضربه‌ها به ساختمان‌هایی که صدها متر از هم فاصله داشتند آسیب وارد کرده‌اند.

در مورد بخش‌های مورد هدف نیز آمده است: حملات در ورودی جنوبی زندان و ورودی شمالی آن را تخریب کرد. ساختمان «اطلاعات بازدیدکنندگان» که مجاور ورودی اصلی بود، به‌طور کامل نابود شد. بستگان و زندانیان سابق گفتند که خانواده‌های بسیاری برای تحویل لباس و دارو به آن ساختمان مراجعه می‌کنند. همچنین به تالار ملاقات، مجتمع قضایی، درمانگاه، آشپزخانه مرکزی و چندین بخش زندان آسیب‌های جدی وارد شد.

دیده‌بان حقوق بشر از آسیب یا خرابی در بندهای زندانیان سیاسی و امنیتی، بند زنان و بند افراد ترنس خبر داده و عدم گزارش در مورد این زندانیان را مصداق ناپدیدسازی قهری اعلام کرده است: دیده‌بان حقوق بشر در مورد آسیب یا خرابی بخش‌هایی را تأیید کرد که برای نگهداری افراد متهم به جرائم امنیت ملی، از جمله فعالان و معترضین سیاسی، استفاده می‌شدند. این بخش‌ها شامل بخش‌های ۴ و ۸، قسمت‌های ۲۰۹، ۲۴۰، ۲۴۱، ۲A و بخش زنان بودند. بخش قرنطینه که زندانیان ترنس‌جندر در آن نگهداری می‌شدند، نیز آسیب دید. مقامات ایرانی درباره وضعیت یا محل بسیاری از زندانیان این بخش‌ها چیزی گزارش نکرده‌اند، که این امر مصداق ناپدیدسازی قهری است و نقض حقوق بشر بین‌المللی محسوب می‌شود.

این گزارش تاکید کرده است: طبق حقوق بشر بین‌الملل (یا قوانین جنگ)، زندان‌ها به‌طور فرضی اشیای غیرنظامی هستند. تحقیقات دیده‌بان حقوق بشر هیچ مدرکی از اهداف نظامی در زمان حمله در زندان اوین نیافته است. هیچ‌یک از مصاحبه‌شوندگان، از جمله زندانیان تازه آزادشده، اعضای خانواده و وکلایی که بارها به زندان رفته بودند، از وجود پرسنل نظامی یا تجهیزات نظامی در داخل زندان خبر ندادند.

در مورد قوانین جنگ و عدم حملە به غیرنظامیان نیز در گزارش آمده است: قوانین جنگ قابل اعمال در مناقشه بین‌المللی اسرائیل و ایران، حملاتی را که به غیرنظامیان یا اشیای غیرنظامی هدف می‌گیرد، یا تمایز قائل نمی‌شود یا احتمال آسیب نامتناسب به غیرنظامیان را دارد، ممنوع می‌سازند. حملات بی‌تمایز شامل حملاتی است که هدف نظامی مشخصی ندارند. حتی اگر برخی افراد در زندان اوین پرسنل نظامی ایران بوده‌اند، حمله با مقیاس گسترده در این صورت نیز به‌طور نامشروعی نابرابر بوده است.

گزارش همچنین تاکید کرده است: «حمله غیرقانونی اسرائیل به زندان اوین، پیامدهای مصونیت طولانی‌مدت از مجازات برای نقض جدی قوانین جنگ را برجسته می‌سازد.»  در ادامه با اشارە به اینکە نیروهای اسرائیلی زندانیان ایران را در خطر جدی قرار دادند، در گزارش آمده است: «برای بدتر شدن اوضاع، نیروهای اسرائیلی زندانیانی را در خطر شدید قرار دادند که پیش‌ از این قربانی سرکوب بی‌رحمانه دستگاه ایرانی بودند.»

 

حمله بە زیرساخت‌های دو طرف ایران و اسرائیل

در ادامه گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر با اشارە به حملات انجام شده دو طرف به زیرساخت‌ها و مناطق مسکونی آمده است: در تاریخ ۱۳ ژوئن، اسرائیل سلسله حملاتی به ایران انجام داد که تا اجرای آتش‌بس در ۲۵ ژوئن ادامه داشت. حملات نظامی اسرائیل شامل حمله به مناطق مسکونی، تأسیسات نفتی، گازی و هسته‌ای و زندان اوین بود. در پاسخ، ارتش ایران حملات موشکی بالستیک و پهپاد به اسرائیل انجام داد که مناطق مسکونی، یک نیروگاه برق، پالایشگاه نفت و یک بیمارستان را هدف گرفت.

همچنین با اشارە به عدم تفکیک قربانیان نظامی و غیر نظامی از سوی مقامات ایرانی، در این گزارش آمده است: سخنگوی دولت ایران در ۱۶ ژوئیه اعلام کرد که ۱۰۶۲ نفر، شامل ۱۴۰ کودک و زن، در نتیجه حملات اسرائیل کشته و ۵۸۰۰ نفر زخمی شدند. وزیر بهداشت ایران در ۹ ژوئیه گفت حدود ۷۰۰ نفر از جان‌باختگان، غیرنظامی بوده‌اند. گروه فعال حقوق بشر ایرانی (HRANA) گزارش داده که ۱۱۹۰ نفر کشته شدند که دست‌کم ۴۳۶ نفر از آنها غیرنظامی بودند. همچنین وزارت خارجه اسرائیل گزارش کرد در جریان خشونت‌ها، ۳۰ غیرنظامی از جمله ۴ کودک در اسرائیل کشته شدند و ۳۳۴۳ نفر در بیمارستان‌ها برای درمان آسیب‌های ناشی از حملات ایران بستری شدند.

 

تلفات در حمله به زندان اوین

در بخش دیگری از گزارش و در رابطه با تعداد قربانیان حملات اسرائیل به زندان اوین، آمده است: در تاریخ ۹ ژوئیه، سخنگوی قوه قضائیه ایران اعلام کرد که ۸۰ نفر در نتیجه حمله به زندان اوین کشته شدند. بر اساس بیانیه‌های رسمی، قربانیان شامل کارکنان قضایی و دادستانی، کارکنان زندان، زندانیان و اعضای خانواده‌هایشان، سایر بازدیدکنندگان زندان و ساکنان مناطق مسکونی همجوار هستند. منابع مطلع به دیده‌بان حقوق بشر گفتند که این ارقام احتمالاً بالاتر است.

مقامات اسامی تمام ۸۰ نفر را منتشر نکرده‌اند. سازمان زندان‌ها و رسانه‌های دولتی اسامی و تصاویر ۴۱ نفر از کارکنان زندان را منتشر کرده‌اند؛ شامل ۵ مددکار اجتماعی زن، پسر ۵ ساله‌ی یکی از مددکاران و ۱۳ جوان در حال انجام خدمت سربازی الزامی.

در مورد هدف قرار دادن سربازانی وظیفه در زندان اوین نیز آمده است: افرادی که در زندان در حال انجام خدمت سربازی الزامی هستند، تحت نظارت سازمان زندان‌ها و نیروی انتظامی قرار دارند و معمولاً نگهبانی، انتقال زندانیان و انجام وظایف اداری را بر عهده دارند. آن‌ها نه مبارزان تحت قوانین جنگ هستند و نه غیرنظامیانی که مستقیماً در خصومت‌ها مشارکت دارند، و بنابراین نمی‌توان آن‌ها را هدف قرار داد.

گزارش همچنین با اشاره به کشته شدن زندانیان و عدم اطلاع‌رسانی در مورد اسامی آنها آورده است: مسئولان مرگ پنج زندانی را تأیید کرده‌اند اما اسامی آن‌ها را منتشر نکرده‌اند. این موضوع به‌ویژه برای خانواده‌های زندانیان بسیار نگران‌کننده است، زیرا آژانس‌های اطلاعاتی ایران در زندان اوین سابقه طولانی در ناپدیدسازی قهری معترضین و فعالان دارند.

براساس این گزارش علاوه بر لیست کارکنان زندان منتشرشده، دیده‌بان حقوق بشر با استفاده از اطلاعات عمومی و گزارش منابع مطلع، چندین غیرنظامی کشته‌شده را شناسایی کرده است: هستی (حجر) محمدی که برای آزادی زندانیان بدهکار به زندان رفته بود؛ لیلا جعفرزاده که برای وثیقه گذاشتن برای همسرش به زندان رفته بود؛ علی‌اصغر پازوکی، تاجر؛ و مهرانگیز ایمان‌پور، هنرمند و ساکن محلی.

با اشارە به اینکە مقامات هیچ آماری درباره تعداد زخمی‌ها منتشر نکرده‌اند، در گزارش آمده است: یکی از بستگان قربانی به دیده‌بان حقوق بشر گفته که در حین جست‌وجو برای یافتن عزیزشان، از تنها یک بیمارستان، فهرستی از ۲۰ تا ۲۵ نفر زخمی دریافت کردند.