سارا ارومیه

درک شخصیت و خلق و خوی کودک یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های تربیتی مناسب کودکان است که سبب شناسایی بهتراستعدادها و تمایلات کودکان نیز می‌شود. داشتن شخصیت اجتماعی، مسئولیت‌پذیری، انسان‌دوستی و قدرت مشارکت و همکاری از شاخصەهای اصلی تربیت کودکان است.

تربیت و رشد ذهنی کودک و همین طور شکل گرفتن شخصیت کودک مهم‌ترین هدف والدین است، تربیت و آموزش اگر صحیح نباشد، سبب بسیاری از مشکلات جسمی‌، رفتاری و بهداشت روانی در بزرگسالی خواهد شد. بدین ترتیب ایجاد حس امنیت‌ و دلبستگی به کودک او را از آسیب‌ها و خطرات روانی و جسمی مصون می‌دارد.

آنچه که برای تربیت و شکل‌گیری شخصیت کودک نیاز است

دوران کودکی بخشی از قسمت‌های شیرین زندگی هر فردی است، دورانی که تجارب و نوع رفتار با کودک، شخصیت و رفتار او را شکل می‌دهد و در تکامل روانی و جسمی او تاثیرگذار است.

تامین امنیت روانی و جسمی دو نیاز اصلی هر فرد در دوران کودکی است، کودک به امنیت، دوست داشتن و دوست داشته شدن نیاز دارد.

هر کودکی با یک تیپ شخصیتی خاص به دنیا می‌آید. اما محیطی که کودک در آن رشد می‌کند، نقش مهمی در شکل گیری شخصیت کودک دارد. والدین، معلم‌ها و مراقبان کودک و جامعه هرکدام مسئول رشد ویژگی‌های شخصیتی کودک هستند.

بدین ترتیب وقتی پدر و مادر به آموزه‌های اخلاقی التزام جدی داشته باشند و با فرزندان روابط عاطفی و اخلاقی محبت‌آمیز و مؤدبانه، دلسوزانه داشته باشند، بر فرزندان خود نیز اثر گذاشته و آنان را به سوی مسایل تربیتی سوق خواهند داد.

علاوه بر این‌ها وقتی محیط خانواده، دوستانه، صادقانه، محبت‌آمیز و همراه با حس وظیفه شناسی و احترام بود، فضایی آرام و معنوی به وجود خواهد آمد و این فضا در آرامش روانی، شکوفایی استعدادها وهم‌چنین خلاقیت فرزندان مؤثر خواهد بود.

 

راه‌‌های رشد و تقویت شخصیت کودکان

١-پرهیز از برچسب زدن کودک

کلمات دنیای کودک را می‌سازند، وقتی بر کودکان بەعلت رفتار خاصی برچسب زده می‌شود، در اذهان کودک باقی مانده و کودک واقعاً شبیه به آن القاب می‌شود.

برچسب زدن به کودکان باعث می‌شود که کودک اشتباهات خود را اصلاح نکند، چون خود را در قالب آن تعریف می‌گنجاند و این سبب کاهش اعتماد به نفس کودک می‌شود.

٢-شنوندەی خوب بودن  

بچه‌ها تمایل زیادی به مورد توجه قرار گرفتن دارند، اما به مرور زمان و افزایش سن کودکان مستقل‌تر می‌شوند، کودکان نوپا و پیش دبستانی تمایل دارند خودشان را بیشتر با صحبت کردن و کلمات بیان کنند مخصوصاً زمانی که در حال تقویت و رشد مهارت‌های کلامی هستند .

با گوش دادن به داستان‌هایشان آن‌ها خوشحال گشته و از همراهی شنونده احساس آرامش و امنیت می‌کنند. این باعث می‌شود که آن‌ها هم خودشان شنونده‌های خوبی شوند هم اینکه اعتماد به نفس بالایی پیدا کنند.

 

٣-با کمبودها و نواقص کودک با مهربانی برخورد شود

زمانیکه کودکان با سطح انتظارات والدین خود هماهنگ نیستند، والدین احساس نارضایتی از کودک را با روش‌های مختلفی مثلاً با متهم کردن آن‌ها با گفتن اینکه تو به‌اندازه‌ی کافی خوب و شایسته‌ی نیستی نشان می‌دهند. هر کودکی یک توانایی منحصربه‌فرد دارد. باید توانایی و استعداد کودک کشف و تقویت شود و در کمال آرامش به وی کمک شود تا نقاط ضعفش را بهبود بخشیده و برطرف کند بدون اینکه از اعتماد به نفس کودک کاسته شود.

 

٤-خودداری از مقایسه کردن کودکان

مقایسه کردن کودک با دوستان، خویشاوندان و همسایه‌ها می‌تواند باعث آسیب جدی بر شخصیت کودک شود. مقایسه‌ی دائم کودک با دیگران همچنین باعث می‌شود کودک به هویت خویش شک کند و شروع به تقلید از رفتار دیگران کند. احترام به هویت و شخصیت کودک بدون شک مهم‌ترین عامل در جهت افزایش اعتماد به نفس در کودکان را دارد و هم‌چنین بهترین دستاورد را در تربیت آن‌ها به ارمغان می‌آورد.

 

٥-نقش الگوسازی رفتاری در شکل‌گیری شخصیت کودک

کودکان آنچه را که می‌بینند بیشتر از آن چیزی که می‌شنوند می‌آموزند، بنابراین پیاده‌سازی عملی رفتارهایی که می‌پسندید تأثیر ماندگاری بر شکل‌گیری شخصیت کودکان خواهد گذاشت. کارهای کوچکی که توسط والدین انجام می‌گیرد از طرف کودکان تقلید می‌شود. کودک اگر در هرجایی رفتاری ضدونقیض یا دوگانه در اعضای خانواده ببیند به‌سرعت همان رفتار را می‌آموزد.

٦-بازی کردن شخصیت کودک را قوی می‌کند

بازی کردن، با کودکان مثال آموزشی است که در بازی آن را پیاده می‌کند، کودک با بازی با هم‌سن و سالهایش آموزەهایش را به کار گرفته و همزمان از دیگر هم‌بازی‌هایش می‌آموزد، همچنین بازی‌هایی که توام با ورزش دسته‌جمعی هست روحیه‌ی کار تیمی، مهارت اشتراک‌گذاری و مراقبت (اهمیت دادن به دیگران) را به کودک یاد می‌دهد. ورزش و بازی از بهترین فعالیت‌ها برای رشد و شکل‌گیری شخصیت کودکان است.

٧- تقویت استقلال کودک

والدین بعضی از کودکان نوپا به حدی در همه‌ی کارهای کودک او را همراهی می‌کنند که امکان رشد شخصیت مستقل در کودک را از او سلب می‌کنند. همان‌طور که  مراقبت و تربیت کودک بسیار مهم است، اینکه کودک بیاموزد تا به‌ مرور زمان یاد بگیرد مسئولیت کارهای ساده‌اش را بر عهده بگیرد نیز مهم است، این کار نه‌تنها در تقویت مهارت‌های زندگی کودک مهم است، بلکه باعث افزایش حس مسئولیت‌پذیری در کودکان می‌شود.

٨-دوری کردن از تنبیه فیزیکی و صبور بودن در برابر تربیت کودکان

وقتی کودک اشتباهی مرتکب می‌شود تنبیه بدنی کودک یا داد زدن بر سر کودک اوضاع را بدتر می‌کند. بسیاری از اوقات، کودک فقط فریاد زدن را به‌عنوان نشانه‌ی ترس دریافت می‌کند نه اینکه در پی اصلاح عملی باشند که مورد انتظار والدین است. می‌بایست با آرامی و صبوری عواقب بدرفتاری کودکان را به او توضیح داد. اگر به کودک اجازه داده شود نتیجه و پیامد رفتار اشتباهش را ببیند، باعث می‌شود تا کودک درک بهتری از رابطه‌ی‌ بین عمل و معلول داشته باشد.