برفین اوران

مرکز خبر- در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، کمپین بین‌المللی برای آزادی فیزیکی عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد، و حل مسئله کورد آغاز شد. این کمپین در ۷۴ کشور راه‌اندازی شد و طی آن، فعالیت‌ها و رویدادهای متعددی برگزار گردید. در همین راستا، ۶۹ برنده جایزه نوبل، روشنفکر، نویسنده و دانشمند در ماه ژوئیه نامه‌ای به نهادهای مختلف از جمله کمیته وزیران شورای اروپا، دادگاه اروپایی حقوق بشر، کمیته اروپایی پیشگیری از شکنجه، کمیته حقوق بشر سازمان ملل و رئیس‌جمهور حزب عدالت و توسعه ارسال کردند. این نامه در اعتراض به انزوا و شکنجه اعمال شده در زندان امرالی نوشته شده بود.

دادگاه اروپایی حقوق بشر با ارسال پاسخی به پروفسور کاریانه وستهایم از دانشگاه برگن، که نماینده برندگان جایزه نوبل بود، از آنها برای اطلاع‌رسانی و جلب توجه به وضعیت بازداشت عبدالله اوجالان قدردانی کرد.

با وجود گذشت ۱۰ سال از حکم دادگاه اروپایی حقوق بشر در ۱۸ مارس ۲۰۱۴ که محکومیت عبدالله اوجالان به حبس ابد بدون امکان آزادی مشروط را مغایر با کنوانسیون اروپایی حقوق بشر دانست و از ترکیه خواست تغییراتی اعمال کند، هیچ اقدامی از سوی ترکیه صورت نگرفته است. کمیته وزیران شورای اروپا در نشست ۱۷ تا ۱۹ سپتامبر، موضوع اجرای احکام و الزامات دادگاه اروپایی حقوق بشر توسط ترکیه را بررسی کرد. کمیته ضمن تأیید وجود نقض، خواستار اقدامات فوری شد. کمیته هشدار داد که در صورت عدم اقدام، در نشست سپتامبر ۲۰۲۵ قطعنامه موقتی صادر خواهد کرد.

پروفسور کاریانه وستهایم درباره انزوای عبدالله اوجالان، کمپین بین‌المللی و حکم نقض دادگاه اروپایی حقوق بشر با خبرگزاری ما گفتگو کرد.

 

آیا می‌توانید در ابتدا خودتان را کمی معرفی کنید؟

من کاریانه وستهایم هستم، استاد بازنشسته دانشکده آموزش دانشگاه برگن در نروژ. از سال ۲۰۰۲، تمرکز حرفه‌ای و شخصی من بر مسائل کورد بوده است. رساله دکترای من پژوهشی درباره دیدگاه پ.ک.ک نسبت به دانش و آموزش در کوهستان‌ها و درون جنبش بود. از سال ۲۰۰۴، ریاست کمیسیون مدنی اتحادیه اروپا-ترکیه (EUTCC) را بر عهده دارم که سالانه کنفرانس‌های بین‌المللی را در پارلمان اروپا برگزار می‌کند.

در این کنفرانس‌ها، ما مسائل مهم برای کوردها و جامعه بین‌الملل را بررسی می‌کنیم. امسال نوزدهمین کنفرانس را با پشتیبانی گروه‌های سیاسی مختلف در پارلمان اروپا برگزار خواهیم کرد. EUTCC به نهادهای اتحادیه اروپا و سایر سازمان‌های دولتی و غیردولتی مشاوره می‌دهد.

هدف این کنفرانس‌ها گردهم آوردن سیاستمداران، دانشگاهیان، وکلا، روزنامه‌نگاران، فعالان کورد و غیرکورد از سراسر جهان است تا دیدگاه‌های متنوعی ارائه شود. این رویدادها به عنوان ابزاری برای افزایش آگاهی عمل می‌کنند و توجه رسانه‌های بین‌المللی را جلب می‌کنند. همچنین فرصتی برای کوردها فراهم می‌کنند تا مسائل خود را از طریق افراد شناخته شده مطرح کنند.

طی این سال‌ها، من درس‌های زیادی از جنبش کورد آموخته‌ام. اراده، انرژی و همبستگی آنها در مبارزه برای حقوق سیاسی، فرهنگی، زبانی و خودمختاری همواره برای من الهام‌بخش بوده و هست.

 

«کمیته پیشگیری از شکنجه (CPT) از چه کسی محافظت می‌کند؟»

*در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۴، ۶۹ برنده جایزه نوبل از سراسر جهان نامه‌ای درباره عبدالله اوجالان، رهبر خلق کرد، به چندین نهاد بین‌المللی نوشتند. این نهادها شامل کمیته وزیران شورای اروپا، دادگاه اروپایی حقوق بشر، کمیته اروپایی پیشگیری از شکنجه و کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد بودند.

جودی ویلیامز (آمریکایی)، برنده جایزه صلح نوبل ۱۹۹۷ به خاطر مبارزه با مین‌های زمینی، رهبری این ابتکار را بر عهده داشت. ویلیامز بر ضرورت اعتراض صریح به سیاست‌های مخرب و طولانی‌مدت ترکیه علیه کوردها و همچنین سکوت جامعه بین‌المللی که به معنای ادامه نقض حقوق بشر است، تأکید کرد.

امضاکنندگان در این نامه‌ها به این نکته اشاره کردند که در سال ٢٠١٩، ۵٠ برنده جایزه نوبل نامه‌ای در حمایت از شرکت‌کنندگان در اعتصاب غذا در زندان‌های ترکیه به رهبری لیلا گوون ارسال کردند. آنها خواستار پایان دادن به انزوای اعمال شده بر عبدالله اوجالان شدند. این نامه‌ها خطاب به CPT، سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE)، کمیسیون اروپا، شورای اروپا و اردوغان نوشته شده بود.

۶۹ برنده جایزه نوبل به دلیل وخامت وضعیت آقای اوجالان، مجدداً نامه‌ای نوشتند. نگرانی آنها نه تنها از انزوای او و نقض مداوم حقوقش، بلکه همچنین از عدم تلاش معنادار نهادهای اروپایی و کمیته حقوق بشر سازمان ملل برای حمایت از او ناشی می‌شود. آنها تأکید کردند که با وجود تضمین حقوق اوجالان در قانون اساسی ترکیه، قوانین داخلی، مقررات اتحادیه اروپا و قوانین بین‌المللی، هیچ کدام از اینها عملاً رعایت نمی‌شود.

در این نامه به ویژه بر نقش کمیته پیشگیری از شکنجه (CPT) تأکید شده است . CPT بیشترین دسترسی را به زندانیان امرالی دارد، اما با وجود ۳۰ گزارش، تأثیر بازدیدها و گزارش‌های آن بر وضعیت آقای اوجالان همچنان نامشخص است. پس از بازدید سپتامبر ۲۰۲۲،CPT  از ارائه اطلاعات به وکلای اوجالان خودداری کرد.

تحت فشار بین‌المللی، CPT  در ۲۳ فوریه ۲۰۲۴ تأیید کرد که در بازدید سال ۲۰۲۲، با آقای اوجالان و سه زندانی دیگر دیدار و گفتگو کرده است. آنها اعلام کردند که در تابستان ۲۰۲۳ گزارشی تهیه کرده‌اند، اما دولت ترکیه با انتشار عمومی آن موافقت نکرده است. با این حال، CPT  حق دارد بدون تأیید دولت، مشاهدات خود را منتشر کند و می‌تواند علیه دولت‌هایی که از توصیه‌هایش پیروی نمی‛کنند، اقدام کند. اما کمیته هیچ یک از این اقدامات را انجام نداد.

در پایان، نامه این سؤال مهم را مطرح می‌کند: CPT از چه کسی محافظت می‌کند؟ از دولت یا از افرادی که موظف است از حقوقشان دفاع کند؟

همین سؤالات را می‌توان درباره دادگاه اروپایی حقوق بشر (ECHR) نیز مطرح کرد. این دادگاه در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که حکم حبس ابد تشدید شده آقای اوجالان مغایر با قانون منع شکنجه است و باید در قوانین تغییراتی ایجاد شود. نامه همچنین تأکید می‌کند که حبس ابد بدون امکان آزادی مشروط یا احتمال آزادی، با اصل «حق امید» در تضاد است.

وظیفه کمیته وزیران، نظارت و تضمین اجرای احکام ECHR است. با این حال، ترکیه این حکم را اجرا نکرد و کمیته وزیران تنها در سال ۲۰۲۱، هفت سال پس از صدور حکم، این موضوع را در دستور کار خود قرار داد و تاکنون اقدام مؤثری برای اجرای آن انجام نداده است.

نامه برندگان نوبل با فراخوانی از تمام این نهادها برای انجام تعهداتشان در حمایت از حقوق آقای عبدالله اوجالان پایان می‌یابد.

پیام اصلی در تمام نامه‌ها این است که آقای اوجالان، که اکثر کوردها او را نماینده سیاسی مشروع خود می‌دانند، به مدت ۲۵ سال در شرایطی نگهداری شده که نهادهای مختلف بین‌المللی آن را نقض حقوق بشر می‌دانند. در نامه‌ها تأکید شده که «تنها راه رسیدن به صلح بین خلق ترک و کرد، گفتگو و مذاکره با عبدالله اوجالان» است و خواستار «آزادی اوجالان از امرالی و از سرگیری مذاکرات صلح» شده‌اند. همچنین از نهادهای اتحادیه اروپا خواسته شده تا به حل مسالمت‌آمیز اختلاف ۴۰ ساله بین مقامات ترکیه و PKK کمک کنند و شرایطی را فراهم آورند که اوجالان بتواند نقش خود را در این روند ایفا کند.

 

«پاسخ آنها هم مثبت و هم امیدوارکننده است»

دادگاه اروپایی حقوق بشر و کمیته وزیران شورای اروپا به این نامه‌ها پاسخ دادند. آیا می‌توانید به ما بگویید که در نامه‌هایشان چه گفتند و نظر شما درباره پاسخ‌هایشان چیست؟
یک ماه پس از ارسال نامه‌های برندگان نوبل، رؤسای دادگاه اروپایی حقوق بشر و کمیته وزیران پاسخ دادند. این پاسخ‌ها هم مثبت و هم امیدوارکننده بود.

لیتوانی، که ریاست کمیته وزیران را بر عهده دارد، اعلام کرد که نامه را به تمام بخش‌های مربوطه در شورای اروپا فرستاده و اطمینان داد که کمیته بر رعایت تعهدات کشورهای عضو نظارت خواهد کرد. همچنین، اطلاعاتی درباره جلسه ۱۷-۱۹ سپتامبر دادگاه اروپایی حقوق بشر در مورد حکم حبس ابد تشدید شده در ترکیه ارائه شد.

انتظار می‌رود در این جلسه، نقض حکم دادگاه در سال ۲۰۱۴ درباره حکم حبس ابد آقای اوجالان و نقض ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر (ممنوعیت رفتار غیرانسانی یا تحقیرآمیز) بررسی شود. احتمالاً دادگاه استدلال خواهد کرد که حبس ابد بدون امکان آزادی، «حق امید» را نقض می‌کند.

پاسخ دادگاه اروپایی حقوق بشر به وضوح نشان می‌دهد که آنها پیام برندگان جایزه نوبل را مبنی بر فراخوان به دادگاه برای انجام تعهدات خود در حفاظت از حقوق اساسی بشر عبدالله اوجالان دریافت کرده‌اند.

در پاسخ ما به هر دو نهاد، ضمن استقبال از پاسخ‌ها، تأکید کردیم که ترکیه معمولاً به چنین درخواست‌هایی توجه نمی‌کند. بنابراین، از کمیته وزیران خواستیم هیئتی را برای بررسی وضعیت آقای اوجالان به زندان امرالی بفرستد. او ۴۲ ماه است که با دنیای خارج ارتباطی نداشته و درخواست‌های ملاقات خانواده و وکلایش رد شده است. ما پیشنهاد کردیم که به دلیل عضویت ترکیه، باید فشار بیشتری از طرف شورای اروپا بر ترکیه وارد شود تا اجازه بازدید داده شود.

ما پیشنهاد کردیم که شورای اروپا، با توجه به عضویت ترکیه، فشار بیشتری بر این کشور وارد کند تا اجازه بازدید داده شود.

 

*آیا برنامه دیگری برای توجه دادن به انزوای تحمیل شده بر عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد، دارید؟

در حال حاضر، چندین ابتکار عمل بین‌المللی برای اعزام هیئتی به امرالی، درخواست آزادی آقای اوجالان و از سرگیری مذاکرات صلح بین پ.ک.ک و دولت ترکیه وجود دارد. به نظر من، رئیس‌جمهور اردوغان و همکارانش از این ابتکارات آگاهند، اما پاسخی نمی‌دهند. در شرایط فعلی، نمی‌توان انتظار زیادی از آن‌ها داشت. با این حال، نباید از تلاش دست بکشیم. ادامه چالش ما نشان می‌دهد که تسلیم نخواهیم شد و اجازه نمی‌دهیم آن‌ها آزادانه سیاست‌های خود را اجرا کنند.

به نظرم، بهترین کار این است که به صورت دیپلماتیک عمل کنیم و هر کدام از ما در برابر مقامات سیاسی کشور خود بایستیم. باید ارتباط با برندگان نوبل را حفظ کنیم. در آینده، مهم است که نهادهای اروپایی مربوطه را نه تنها به صحبت، بلکه به اقدام عملی تشویق کنیم. این چالشی بزرگ است و هیچ چیز سریع یا آسان حل نخواهد شد، اما اگر مصمم و پایدار باشیم، هر قدمی می‌تواند معنادار باشد.

در مورد کمپین بین‌المللی که در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳ در ۷۴ کشور آغاز شد، این اقدام با حمایت سازمان‌های مدنی، اتحادیه‌ها، احزاب سیاسی و نویسندگان همراه بود. هدف آن، «آزادی عبدالله اوجالان و راه‌حل سیاسی برای مسئله کورد» است. از آن زمان، در چهار بخش کوردستان و بسیاری کشورها، کوردها و دوستانشان با راهپیمایی‌ها، اعتراضات و بیانیه‌های مطبوعاتی این خواسته‌ها را مطرح می‌کنند.

آزادی آقای اوجالان برای کوردها و جهانیان از این جهت مهم است که او نماد مقاومت و تلاش برای حقوق کوردها شناخته می‌شود. آزادی او می‌تواند گامی مهم در جهت حل مسالمت‌آمیز مسئله کورد و برقراری صلح پایدار در منطقه باشد.

عبدالله اوجالان یکی از چهره‌های برجسته مبارزه کوردها برای خودمختاری و حقوق است. برای بسیاری از کوردها، او نماد تلاش برای تعیین سرنوشت و دفاع از حقوق فرهنگی و سیاسی است که به طور تاریخی توسط دولت‌ها، به ویژه ترکیه، سرکوب شده‌اند. آزادی اوجالان برای حل مسئله طولانی‌مدت کرد، که بر میلیون‌ها نفر در چندین کشور تأثیر می‌گذارد، ضروری تلقی می‌شود.

اوجالان به نمادی جهانی برای مقاومت در برابر سرکوب تبدیل شده است. ٢۵ سال زندان و انزوای او مورد انتقاد سازمان‌های حقوق بشر و دادگاه اروپایی حقوق بشر قرار گرفته است. این دادگاه در سال ٢٠١۴ حکم داد که حبس ابد بدون امکان آزادی مشروط، حقوق بشر را نقض می‌کند.

کمپین فعلی حمایت گسترده‌ای را در سراسر جهان جلب کرده و اهمیت آن را در مبارزات گسترده‌تر برای حقوق بشر و عدالت نشان می‌دهد. آزادی عبدالله اوجالان نه تنها برای کوردها، بلکه به عنوان گامی در جهت دستیابی به صلح و عدالت در منطقه و فراتر از آن اهمیت دارد.

ایده‌های اوجالان همچنان بر بحث‌های بین‌المللی درباره دموکراسی، حقوق بشر و صلح‌سازی تأثیر می‌گذارد. با این حال، باید تأکید کرد که علیرغم گسترده بودن کمپین، هنوز کافی نیست. در زمینه‌های مختلف، به ویژه در عرصه دیپلماتیک، باید ابتکار عمل‌هایی برای تأثیرگذاری بر دولت‌ها، مقامات و نهادهای مؤثر بین‌المللی مانند سازمان‌های اروپایی صورت گیرد.

با این حال، باید تأکید کنم که علی‌رغم گستردگی کمپین، هنوز کافی نیست. در بسیاری از زمینه‌ها، به ویژه در عرصه دیپلماتیک، نیاز به ابتکار عمل‌های بیشتری است. این ابتکارات باید بر دولت‌ها، مقامات و حداقل نهادهای تأثیرگذار بین‌المللی، مانند سازمان‌های اروپایی که پیش‌تر ذکر شد، متمرکز باشند تا بتوانند تأثیر بیشتری داشته باشند.