مرکز خبر- امروز پنج‌شنبه ٢٢ آبان‌ماه، نتایج گزارش گروه تحقیقاتی بین‌المللی به رهبری پی‌یر فریدلینگشتاین از دانشگاه اکستر بریتانیا منتشر شد. این گزارش ضمن هشدار نسبت به افزایش بی‌سابقه انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی در جهان اعلام کرد که میزان این انتشار در سال ۲۰۲۵ به بالاترین سطح تاریخی خود خواهد رسیده است و دستیابی به هدف محدود کردن گرمایش زمین به کمتر از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد را عملاً غیرممکن کرده است.

این گزارش که همزمان با برگزاری کنفرانس اقلیمی سازمان ملل (COP۳۰) در جنگل‌های آمازون برزیل منتشر شده است، نشان می‌دهد با وجود رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، افزایش تقاضای جهانی برای نفت، گاز و زغال‌سنگ همچنان مانع کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود و جهان در مسیر خطرناک تغییرات اقلیمی قرار دارد و دستیابی به هدف محدود کردن گرمایش زمین به کمتر از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد، آن‌گونه که در توافق پاریس تعیین شده بود، عملاً دیگر دست‌نیافتنی است.

بر پایه گزارش سالانه «بودجه جهانی کربن» (Global Carbon Budget)، با وجود رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، افزایش تقاضای جهانی برای انرژی باعث شده است که انتشار گازهای ناشی از نفت، گاز و زغال‌سنگ همچنان رو به افزایش باشد. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود میزان انتشار دی‌اکسید کربن در سال آینده میلادی ۱.۱ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۴ باشد و در مجموع به ۳۸.۱ میلیارد تُن برسد.

پژوهشگران محاسبه کرده‌اند که تنها ۱۷۰ میلیارد تُن دی‌اکسید کربن دیگر می‌توان منتشر کرد تا دمای زمین زیر آستانه ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی باقی بماند؛ رقمی که در صورت تداوم روند فعلی تنها چهار سال دیگر به پایان می‌رسد.

پیر فریدلینگشتاین از دانشگاه اکستر بریتانیا، سرپرست این پژوهش، می‌گوید: «در این شرایط، دستیابی به هدف ۱.۵ درجه عملاً غیرممکن است.»

وی افزود که ناکامی کشورها در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای سایه‌ای سنگین بر گفت‌وگوهای کاپ۳۰ در شهر بلم انداخته است؛ نشستی که بدون حضور ایالات متحده، دومین آلاینده بزرگ جهان برگزار می‌شود.

 

هنوز به اوج نرسیده‌ایم

به گفته گلن پیترز، میزان انتشار سوخت‌های فسیلی در چین امسال عمدتاً «ثابت» مانده است، به‌ویژه در بخش زغال‌سنگ که آلودگی زیادی ایجاد می‌کند؛ موضوعی که می‌تواند نشانه‌ای از افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تأمین تقاضای کشور باشد. با این حال، او تأکید کرد که هنوز برای اعلام «اوج‌گیری» و کاهش قطعی انتشارها زود است.

در ایالات متحده، انتشار ناشی از زغال‌سنگ ۷.۵ درصد افزایش یافته است؛ زیرا افزایش قیمت گاز باعث شده تولید برق بیشتر از این سوخت آلاینده انجام شود. در مجموع، هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای روبه‌رو شده‌اند؛ پدیده‌ای که بخشی از آن به سرمای زمستان و افزایش مصرف انرژی برای گرمایش مرتبط است.

در هند، بارش زودهنگام موسمی و رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر باعث شده میزان افزایش دی‌اکسید کربن کمتر از سال‌های گذشته باشد.

بر اساس این پژوهش که در نشریه Earth System Science Data منتشر شده است، تاکنون ۳۵ کشور جهان توانسته‌اند انتشار گازهای خود را کاهش دهند و در عین حال رشد اقتصادی را نیز حفظ کنند، دو برابر تعداد کشورهایی که ده سال پیش موفق به این کار شده بودند.

در مجموع، انتظار می‌رود میزان کل انتشار ناشی از فعالیت‌های انسانی، شامل تغییرات کاربری زمین، در سال جاری به ۴۲.۲ میلیارد تُن برسد؛ رقمی اندکی کمتر از سال گذشته، هرچند با دامنه عدم قطعیت بالا. پژوهشگران می‌گویند کاهش جنگل‌زدایی و آتش‌سوزی‌های ویرانگر در آمریکای جنوبی، تا حدی به دلیل پایان پدیده النینیوی خشک ۲۰۲۳–۲۰٢۴، به کاهش خالص انتشار ناشی از کاربری زمین کمک کرده است.

 

روندهای دلگرم‌کننده هم وجود دارند

انتظار می‌رود غلظت دی‌اکسید کربن در جو به ۴۲۵,۷ پی‌پی‌ام (parts per million) برسد. همان‌طور که سازمان جهانی هواشناسی (WMO) یک ماه پیش اعلام کرده بود، این مقدار در سال ۲۰۲۴ به رکورد ۴۲۳,۹ پی‌پی‌ام رسیده بود.

پی‌پی‌ام بیانگر «بخش در میلیون» و یکی از واحد‌های اندازه‌گیری است که معمولا برای اندازه‌گیری غلظت مواد مختلف بیان می‌شود. این واحد اندازه‌گیری نشان می‌دهد که در هر یک میلیون واحد از یک محلول یا ماده، چه تعداد واحد از ماده مورد نظر وجود دارد.

با این حال، محققان روندهای مثبتی را نیز مشاهده می‌کنند که به‌عنوان مثال نشان می‌دهد حفاظت از آب‌وهوا، اقتصاد را تضعیف نمی‌کند.

کورین لو کوئره، یکی از نویسندگان همکار از دانشگاه ایست انگلیا در نوریچ بریتانیا، با اشاره به بازه زمانی سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ می‌گوید: «۳۵ کشور توانستند انتشار [دی‌اکسید کربن] خود را کاهش دهند در حالی که همزمان رشد اقتصادی داشتند.» این تعداد تقریباً دو برابر کشورهایی است که ۱۰ سال پیش چنین وضعیتی داشتند.

بسیاری از کشورهای اروپایی، و همچنین استرالیا، اسرائیل، نیوزلند، کره جنوبی و تایوان در میان این کشورها قرار دارند. با این حال، لو کوئره تأکید می‌کند که این پیشرفت‌ها به اندازه کافی بزرگ نیستند که بتوانند انتشار جهانی را در مواجهه با تقاضای فزاینده انرژی، به‌طور پایدار کاهش دهند.

 

قطع درختان جنگلی به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است

گزارش همچنین به یک روند مثبت دیگر اشاره می‌کند: تغییر کاربری اراضی، به‌ویژه قطع درختان جنگلی، به دلیل اقدامات سیاست‌های زیست‌محیطی، به شدت کاهش یافته است.

جولیا پونگراتز از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ، یکی دیگر از نویسندگان همکار این تحقیقات، می‌گوید: نرخ جنگل‌زدایی در منطقه آمازون کاهش یافته و در این فصل به پایین‌ترین سطح خود از سال ۲۰۱۴ رسیده است.

با این حال، پونگراتز هشدار داد که آتش‌سوزی‌های ویرانگر در سال ۲۰۲۴ نشان داد که اگر گرمایش جهانی محدود نشود، این اکوسیستم چقدر حساس باقی می‌ماند.

در مقابل، روند نامطلوب در مورد سیستم‌های زیست‌محیطی است که تا کنون مقدار زیادی دی‌اکسید کربن را از جو جذب کرده‌اند، که به آن‌ها «جذب‌کننده‌های اقیانوسی و زمینی» می‌گویند: ظرفیت جذب آن‌ها در حال کاهش است، عمدتاً به دلیل تأثیرات تغییرات اقلیمی.

بر اساس محاسبات دانشمندان، بیش از ۸ درصد از افزایش دی‌اکسید کربن در جو از سال ۱۹۶۰ به این دلیل است که «جذب‌کننده‌های زمینی و اقیانوسی» به‌طور فزاینده‌ای دی‌اکسید کربن کمتری جذب می‌کنند.

در بازه زمانی سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، ظرفیت جذب اکوسیستم‌های زمینی ۲۵ درصد و ظرفیت جذب اقیانوس‌ها ۷,۹ درصد کاهش یافته است.