۸ سال از آزادی طبقا؛ زنان پیشتاز در تغییر تاریخ و شکستن تابوها
در طول هشت سالی که از آزادسازی منطقه طبقا در اقلیم شمال و شرق سوریه از چنگال گروهک داعش می‌گذرد، زن توانسته ذهنیت مردسالار جامعه را در هم بشکند و امروز به عنوان رهبری در عرصه‌های گوناگون، دستاوردهای انقلاب خود را در سطرهای تاریخ به ثبت می‌رساند.
نور الأحمد
طبقا- چون انقلاب تنها یک واژه نیست، بلکه پیامی‌ست حقیقی که با موفقیت‌هایش رخ می‌نماید، آزادسازی منطقهٔ طبقا در منطقه شمال و شرق سوریه در سال ۲۰۱۷ از سلطهٔ داعش، نقطهٔ آغازی شد برای همهٔ اقشار جامعه، به‌ویژه زنان، تا تاریخی نوین و سرشار از دستاوردها بنویسند.
هم‌زمان با هشتمین سالگرد آزادی منطقهٔ طبقا، زنان رسانه‌ای و فرماندهان نظامی زن تأکید کرده‌اند که این رهایی، بستر خیزش و گذار آنان از دهه‌ها سرکوب و بردگی به‌سوی رهبری و پیشگامی در همهٔ زمینه‌ها را فراهم کرده است. ۸ سال پیش، زنان طبقا شاهد بدترین انواع خشونت، بردگی، ربودن، قتل و اجبار به پوشیدن نقاب بودند؛ تجربه‌ای تلخ که شهرشان را به قرون گذشته بازگردانده بود. اما با شکست داعش، افق‌های تازه‌ای گشوده شد؛ درهای آزادی باز شد و هزاران زن وارد عرصهٔ کار، رسانه، امنیت و ساختار نظامی شدند تا هم شهر و هم انسان مخدوش‌شده‌اش را از نو بسازند.
زلوخ عبدو دودخ یکی از این زنان است؛ او به نیروهای امنیت داخلی (آسایش زنان) پیوست و با سال‌ها تلاش به درجهٔ افسر رسید. او همهٔ این مسیر را مدیون انقلاب زنان می‌داند؛ انقلابی که زنان طبقا را نه‌تنها از سلطهٔ گروهک داعش بلکه از سنت‌های پوسیده نیز رهایی بخشید.
او می‌گوید: «زنان در جریان آزادی، بخشی از پیروزی بودند. همان‌طور که انقلاب روژآوا را در سال ۲۰۱۲ پیش بردند، در آزادسازی طبقا نیز پیشتاز بودند. آن‌ها در صفوف نخست جبهه‌ها، دوشادوش مردان، علیه یکی از خشن‌ترین نیروهای تروریستی جهان جنگیدند، آن را شکست دادند و مناطق خود را آزاد کردند. اما به همین بسنده نکردند، بلکه سازمان‌دهی زنان و یکپارچه‌سازی توان‌شان را با تشکیل یگان‌های مدافع زن (ی پ ژ) ادامه دادند.»
از دیدگاه زلوخ، حضور زنان در ساختار نظامی نه‌فقط برای شکستن تابوها، بلکه برای تحقق این ایده بود که زن باید بتواند خودش از خود دفاع کند. او می‌افزاید: «زنان در همهٔ عرصه‌های نظامی، اداری و امنیتی مانند آسایش زنان و پلیس راهنمایی و رانندگی وارد شدند. آنان در عملیات‌های ضد تروریسم، جلوگیری از بازگشت داعش، مبارزه با جرایم سازمان‌یافته، مواد مخدر، و حل نزاع‌های اجتماعی مشارکت فعال داشتند.»
او تأکید می‌کند که حضور زن در حوزه‌های نظامی و امنیتی پدیده‌ای نو در این منطقه است: «در سال‌های نخست پس از آزادی، شمار اندکی از زنان به این عرصه‌ها پیوستند، زیرا جامعه بر این باور بود که نظامی‌گری خاص مردان است و زن موجودی ضعیف است که توان حمل سلاح و دفاع را ندارد. اما با پایان نبرد با گروهک داعش، انقلاب زنان علیه جامعهٔ مردسالار آغاز شد. و این انقلاب موفق شد تصورات قالبی را بشکند. زنان طبقا نشان دادند که می‌توانند در همهٔ عرصه‌ها نقش‌آفرین باشند و با همهٔ چالش‌ها و خطرهایی که مردم منطقه را تهدید می‌کند، رو‌به‌رو شوند. آن‌ها در ایست‌های بازرسی حضور یافتند و به گشت‌های امنیتی پیوستند.»
او معتقد است سالگرد آزادی طبقا معنایی ژرف برای زنان و مادران شهدا دارد؛ «آنان که عزیزترین‌شان را برای رهایی شهر و مردم‌شان از گروهک داعش فدا کردند. ما پیمان خود را تجدید می‌کنیم که بر مسیر شهدای‌مان استوار خواهیم ماند و در پاسداری از مردم طبقا شایستهٔ اعتماد و مسئولیت خواهیم بود.»
رسانه؛ آینه‌ای برای انقلاب زنان
از سوی دیگر، هبه فتيح، خبرنگار شبکهٔ «روناهی» در منطقهٔ طبقا، تأکید می‌کند که رسانه نقشی چشمگیر در دگرگونی ذهنیت جامعه ایفا کرده است. او می‌گوید: «در طول هشت سال گذشته، زنان توانستند در همهٔ عرصه‌ها وارد شوند و در رأس آن‌ها، عرصهٔ رسانه را در دست بگیرند؛ رسانه‌ای که نقش مهمی در تغییر واقعیت و رشد منطقهٔ طبقا داشت.»
هبه یادآور می‌شود که زنان سال‌ها با حذف و سرکوب از سوی نیروهای مختلف، از جمله رژیم سابق، گروه‌های وابسته و در نهایت داعش مواجه بودند؛ نیروهایی که نقش زنان را در همهٔ حوزه‌ها، از جمله رسانه، به حاشیه راندند.
او توضیح می‌دهد که ورود زنان به عرصهٔ رسانه در ابتدا با چالش‌های زیادی همراه بود: «این حوزه نه‌تنها برای زنان، بلکه برای کل منطقه پدیده‌ای جدید بود. اما با وجود همهٔ موانع، زنان موفق شدند قالب سنت‌ها را در هم بشکنند و با دوربین در دست، به خیابان بیایند و واقعیت‌ها را بازتاب دهند.»
هبه با اشاره به پیشرفت زنان در رسانه می‌افزاید: « در سال‌های نخست پس از آزادی منطقه، تعداد زنان فعال در رسانه اندک بود. اما در سال‌های اخیر، حضور آن‌ها به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. روز به روز شمار زنانی که در روزنامه‌ها، تلویزیون‌ها و خبرگزاری‌ها فعالیت می‌کنند بیشتر شده و این امر نه‌تنها نگاه جامعه به زنان خبرنگار را تغییر داده، بلکه به بهبود وضعیت زنان و جامعه نیز کمک کرده است.»
او تأکید می‌کند که زنان با قلم و دوربین‌شان، تجربهٔ نخستین حضور رسانه‌ای در منطقه را رقم زدند و صدای رنج‌ها و مقاومت‌های خود را از خانه تا میدان کار، از دل خانواده‌های مردسالار تا فضای اجتماعی مردانه، به گوش رساندند: «زنان خبرنگار توانستند بازتاب‌دهندهٔ خواسته‌ها و صدای زنان منطقه باشند و تجربهٔ انقلاب زنان را به خاورمیانه و جهان منتقل کنند، و دستاوردهای این انقلاب را به تصویر بکشند.»
رسانه، به گفتهٔ او، ابزاری شد برای بازنگری جامعه در نقش زنان: «با تهیهٔ گزارش‌ها و پرونده‌های ویژه، رسانه‌نگاران زن توانستند مسائل و چالش‌های زنان در خانه و جامعه را پررنگ کنند و بدین‌گونه به تقویت جایگاه زنان در منطقه کمک کنند.»
در پایان، هبه فتيح ضمن گرامیداشت سالروز آزادی طبقا می‌گوید: «ما به عنوان زنان رسانه‌ای، مسئولیت سنگینی در بازتاب واقعیت‌های انقلاب زنان در منطقه شمال و شرق سوریه بر دوش داریم. ما متعهدیم که این تصویر را به سراسر سوریه و جهان منتقل کنیم.»