تعاونی‌های زنان با چالش‌هایی در زمینه نوآوری و خلاقیت مواجه هستند
تعاونی‌های زنان فعال در حوزه صنایع دستی از مشکلات فراوانی رنج می‌برند که از جمله مهمترین آنها میتوان به چالش در ایجاد نوآوری و خلاقیت و نیز مشکلات مربوط به بازاریابی اشاره کرد.
رجا خیرات
مراکش- صنعتگران دستی و سنتی مراکش علیرغم نقش مهمشان در حفظ میراث فرهنگی، همچنان با چالش‌هایی مواجه‌اند. صنعتگران سنتی این کشور که از سفیران فرهنگی به شمار می‌روند، سالهاست با بهره‌کشی بازرگانان و صاحبان «بازار» مواجه بوده‌اند. بازرگانان محصولات آنها را با قیمت اندکی خریداری و با قیمت بسیار بالاتری به فروش می‌رسانند.
برای کاهش این مشکلات، مرکز صنعایع دستی در شهر قدیمی سیدی عبدالعزیز ایجاد شده است. این مرکز فضایی باز برای گردشگران فراهم کرده و به تعدادی از دخترانی که تحصیل را رها کرده‌اند، امکان آموزش و کار در کارگاه‌های صنایع دستی از جملە نساجی، چرم و صنایع گیاهی را فراهم می‌کند.
عتیقه مبارک، رئیس اتحادیه خلاقان صنایع دستی و تعاونی قالببافی این کشور، از فرصت مناسبی که مرکز صنعتگر سنتی برای معرفی و تبلیغ محصولات صنعتگران فراهم کرده، می‌گوید: این مرکز همچنین به دخترانی که تحصیل را رها کرده‌اند، امکان آموزش و کسب مهارت و تجربه در زمینه‌های مهم صنایع دستی سنتی را می‌دهد.
عتیقه مبارک در بخش دیگری از سخنان خود، در مورد چالش‌های بازاریابی برای صنعتگران سنتی توضیحاتی ارائه و تصریح کرد: بازاریابی دیجیتال که بسیاری از تعاونی‌ها به عنوان روشی برای تبلیغ محصولاتشان به کار گرفته‌اند، نتایج مطلوبی نداشته است. این نوع بازاریابی بار مالی سنگینی بر صنعتگران سنتی تحمیل می‌کند که با سود اندک حاصل از فروش، توان پرداخت آن را ندارند.
رئیس اتحادیه صنعتگران سنتی این کشور اعلام کرد که این اتحادیه متشکل از سه تعاونی زنان مراکش، تعاونی قالببافی و تعاونی محصولات چرمی است که هسته اصلی مرکز صنعت سنتی را تشکیل می‌دهند. وی افزود این مرکز آموزش‌های مداومی را برای دختران ترک تحصیل کرده در زمینه صنایع دستی سنتی در خطر انقراض مانند ساخت سفیفه، محکه و عرقچین سنتی فراهم می‌کند تا این صنایع را احیا نماید.
وی در تشریح فعالیت‌های این تعاونی اعلام کرد: از زمان تأسیس، سه اصل سپاسگزاری از اساتید، درمان روانی و توانمندسازی اقتصادی زنان را محور کار خود قرار داده‌ایم. سپاس از اساتیدی که مهارت‌ها را به ما آموخته‌اند، استفاده از قالببافی به عنوان درمان روانی زنان افسرده و ترغیب آنان به راه‌اندازی کسب‌وکار و درآمدزایی، سه رکن اصلی فعالیت ما بوده است.
عتیقه مبارک در ادامە سخنانش بر اهمیت صنعتگر سنتی به عنوان سفیر فرهنگی کشور تأکید کرد. به گفته وی، صنعتگر سنتی با حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و معرفی محصولات سنتی، نقش مهمی در شناساندن فرهنگ مراکش به جهانیان ایفا می‌کند.
وی افزود: گردشگرانی که برای بازدید از مراکش می‌آیند، علاقه‌مند به شناخت فرهنگ و ویژگی‌های منحصربفرد آن از جمله صنایع دستی سنتی هستند، نه صرفاً مصرف کالاهایی که در کشور خودشان نیز وجود دارد. به گفته وی، افراد تحت آموزش به مدت یک سال تحت آموزش‌های تخصصی قرار می‌گیرند و پس از اتمام دوره، گواهینامه یادگیری دریافت می‌کنند. این گواهینامه به آنها امکان می‌دهد کسب‌وکار مستقل خود را در زمینه صنایع دستی راه‌اندازی کنند. البته پس از پایان دورە آموزشی نیز همچنان از سوی مرکز آموزش دهنده پشتیبانی می‌شوند.
وی خواستار مداخله مقامات دولتی در حمایت از صنایع دستی سنتی شد. و افزود: با تسهیل دسترسی زنان به بازارهای صادراتی و ترویج محصولاتشان در سطح بین‌المللی، میتوان بار سنگین روی دوش زنان تولیدکننده و صنعتگر را کاهش داد.
علیرغم موانع بسیاری که صنعتگران زن با آن روبرو هستند، آنها توانسته‌اند با ایجاد شبکه‌های صنعتگران زن برای همبستگی و مشارکت در آموزش‌های مستمر به منظور ارتقای کیفیت، توسعه و بازاریابی محصولات، ظرفیت‌های نوآورانه خود را نمایان سازند.
از سوی دیگر، سعیده شهبونی مدیر تعاونی «زنان مراکش» و رئیس شبکه زنان صنعتگر اشاره کرد که این شبکه متشکل از چندین تعاونی و انجمن زنان و همچنین صنعتگرانی است کە به صورت فردی مشغول به کار هستند. هدف از تأسیس این شبکه، تقویت همکاری‌ها میان تمامی زنان عضو تعاونی‌ها به منظور توسعه محصولات در زمینه‌های خیاطی و قالببافی و نیز تسهیل دسترسی به مواد اولیه و بازاریابی بوده است.
او افزود که مشارکت در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی به این شبکه اعتبار و شهرت فراوانی بخشیده است، به ویژه اینکه به صنعتگر حرف‌های امکان ملاقات با افراد جدید و برقراری ارتباط با آنها را می‌دهد.
وی در خصوص مشکلاتی کە صنعتگران درون تعاونی‌های صنایع دستی با آن روبه‌رو هستند، توضیح داد کە علیرغم اینکه آنها سفیران صنایع دستی سنتی و چهره‌های فرهنگی مراکش محسوب می‌شوند، همچنان با مشکلات عدیدهای مواجه‌اند که مهمترین آنها ضرورت نوآوری و خلاقیت در محصولات سنتی به منظور هماهنگی با نیازهای در حال تغییر بازار مدرن است. این امر صنعتگران سنتی را به جست‌وجو و تلاش برای نوآوری وامی‌دارد. علاوه بر این، چالش‌هایی در زمینه‌ی بازاریابی نیز وجود دارد، زیرا گاهی اوقات رساندن محصولات به مشتری بسیار دشوار است.
او اشاره کرد که مرکز صنعتگر سنتی که متشکل از سه تعاونی در زمینه‌های نساجی، محصولات چرمی و منسوجات گیاهی است، علاوه بر اینکه آموزش مداومی برای نسل‌های متوالی از دخترانی که تحصیل‌شان ناتمام مانده فراهم می‌کند، به صنعتگران سنتی عضو تعاونی‌ها نیز امکان عرضه و بازاریابی محصولاتشان را می‌دهد.
این مرکز در منطقه‌ای پرجاذبه گردشگری در شهر قدیمی سیدی عبدالعزیز واقع شده است. این امر باعث می‌شود صنعتگران بتوانند محصولات خود را به گردشگران نیز عرضه کنند.
او تأکید کرد که علیرغم موانعی که صنعتگران درون تعاونی‌ها، به ویژه پس از همه‌گیری کرونا و زلزله‌ای که در ماه سپتامبر گذشته منطقه الحوز را تکان داد، با آن روبرو بوده‌اند، همبستگی و همکاری درون این شبکه‌های تعاونی زنان، آنها را قویتر کرده و به آنها توانایی می‌دهد تا این مشکلات را مرتفع سازند.
رقیه آبشین، مدیر تعاونی چرم اظهار داشت: مرکز صنعتگر سنتی واقع در منطقه سیدی عبدالعزیز شهر دارالبیضاء، در راستای حمایت از تولیدکنندگان محلی و ارتقای سطح کیفیت محصولات دست‌ساز، درهای خود را به روی اعضای تعاونی چرم باز کرده است. این اقدام مرکز به صنعتگران سنتی امکان می‌دهد تا با بهره‌گیری از امکانات و تجهیزات نوین، محصولاتشان را ارتقا دهند.
رقیە آبشین در مورد کمبود نیروی کار ماهر در صنعت چرم‌دوزی نیز بیان داشت: دختران جوان چندان تمایلی به یادگیری این حرفه ندارند زیرا آن را دشوار می‌دانند. آنها ترجیح می‌دهند به سمت نساجی و گلدوزی بروند. این موضوع باعث کمبود نیروی متخصص زن در صنعت چرم شده است.
زهرا سحیم، رئیس تعاونی محصولات گیاهی «الزهراء»، نیز درباره اثربخشی حضور در مرکز صنعتگر سنتی بر فرآیند تولید و عرضه محصولات این تعاونی توضیحاتی ارائه و تشریح کرد: از زمان پیوستن به مرکز صنعتگر سنتی، محصولاتمان را به شکل سریعتر و آسانتری به بازار عرضه می‌کنیم، چراکه این مرکز با حضور تعاونی‌های نساجی و محصولات چرمی، فرصت مناسبی را برای معرفی و عرضه محصولاتمان به مشتریان داخلی و خارجی فراهم کرده است.
زهرا سحیم همچنین به برخی از مشکلات و چالش‌های پیش روی توسعه صنایع گیاهی در منطقه اشاره کرد و تصریح نمود: دختران علاقه‌ی چندانی به یادگیری صنایعی همچون محصولات گیاهی نشان نمی‌دهند، چراکه کار با مواد اولیه‌ای مانند دوم، سمار، مافیا و خیط را که از گیاهان بیابانی به دست می‌آید، دشوار می‌یابند. این مسئله باعث شده تا آنها تمایل بیشتری به سمت صنایعی همچون نساجی و قالببافی داشته باشند.
لیلی سعادی، یکی از افراد تحت آموزش در مرکز صنعتگر سنتی، دربارهی دلایل علاقه‌مندی خود به یادگیری مهارت‌های خیاطی سنتی، چنین توضیح داد: علیرغم دارا بودن مدرک کارشناسی در رشته‌های شیمی و فیزیک، از پنج سال پیش و با توجه به علاقه‌ی زیادم به صنایع دستی سنتی و خیاطی، برای یادگیری مبانی خیاطی به تعاونی الغرزه پیوسته‌ام.
لیلی سعادی با بیان اینکە پیش از این، در کالج لاسال در مراکش، در زمینه طراحی مد نیز آموزش دیده است، تصریح کرد: تصمیم گرفتم با یادگیری مبانی سنتی خیاطی و ترکیب آن با دانش قبلی‌ام در حوزه طراحی لباس، بتوانم طرح‌های مد نظرم را خلق کنم و ترکیبی مدرن و سنتی از لباس‌های بومی ارائه دهم؛ به عبارتی لباس‌های سنتی با لمسه‌ای مدرن.
امیمه ایکی، یکی دیگر از آموزش بینندگان مرکز صنعتگر سنتی، دربارهی انگیزه حضورش در این مرکز برای یادگیری مهارت‌های خیاطی و قالببافی گفت: از کودکی علاقه‌ی زیادی به این حوزه داشته‌ام، به ویژه اینکه مادرم نیز خیاط بوده است.
امیمه ایکی در ادامه با اشاره به ضرب‌المثل معروف «صنعت اگر ثروتمندت نکند، عمرت را طولانی می‌کند»و ، تأکید کرد: از طریق فعالیت در این حوزه، صبر و پشتکار را آموخته و یادگیری مهارت‌های خیاطی و قالببافی در مرکز صنعتگر سنتی، آفاق جدیدی را برای من گشوده و باعث شده تا همواره به نوآوری و ابتکار در طراحی الگوهای جدید و اجرای پروژه‌های مستقلی که می‌تواند جایگاهم را در بازار صنایع دستی تحکیم کند، بیا‌ندیشم.
