نقش زنان افغانستان در ایجاد کارخانه‌ها
در سایه‌ی تهدید طالبان و سنت‌های مردسالارانه، زنانی چون شهلا شهابی در دل افغانستان، چرخ کارخانه‌هایی را به حرکت درمی‌آورند که نه‌فقط برای نان، بلکه برای کرامت، استقلال و بقای زنان ساخته شده‌اند.
بهاران لهیب
پروان- در چند دهه‌ی اخیر، زنان افغانستان با وجود چالش‌های فراوان، نقش مهم و تاثیرگذاری در رشد صنعت و ایجاد کارخانه‌ها ایفا کرده‌اند. اگرچه جامعه افغانستان به طور سنتی مردسالار بوده و مشارکت زنان در عرصه‌های اقتصادی با محدودیت مواجه بوده است، اما زنان افغان با تلاش پی‌گیرانه توانسته‌اند راه خود را در بخش صنعت باز کنند. آنان نه تنها در کارخانه‌ها به‌عنوان کارگر حضور داشته‌اند، بلکه برخی از آنان خود مؤسس و مدیر کارخانه‌ها بوده‌اند.
در دوران حکومت سلطنتی محمد ظاهرشاه (۱۳۱۲– ۱۳۵۲) به خصوص در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، نخستین موج حضور زنان در کارخانه‌های دولتی مانند نساجی کابل آغاز شد. در دوره‌های بعد، در زمان دولت دست‌نشانده‌ی روس‌ها (۱۳۵۷- ۱۳۷۱)، نهادهایی مانند «سازمان زنان افغانستان» تلاش‌هایی برای آموزش مهارت‌های فنی به زنان انجام دادند که در نتیجه آن هزاران زن در بخش‌هایی مانند دوخت، قالی‌بافی، تولید لباس و مواد غذایی وارد بازار کار شدند. در همان سال‌ها، هزاران زن در کارخانه‌های دولتی به‌طور رسمی استخدام شده بودند.
پس از سال ۱۳۸۰ و سقوط رژیم طالبان، زمینه برای رشد اقتصادی زنان بیشتر فراهم شد. بر اساس گزارش‌ها، تا سال ۱۳۹۹ حدود ۲٬۴۷۱ شرکت رسمی با مالکیت زنان در افغانستان ثبت شده که توانسته‌اند بیش از ۱۳۰هزار شغل برای زنان ایجاد کنند.
در سال‌های اخیر، کارخانه‌هایی مانند «غذایی زیبا» در کابل بیش از ۸۵٪ نیروی کار خود را از میان زنان انتخاب کرده‌اند و حتی در شرایط دشوار پس از ۱۴۰۰ نیز توانسته‌اند به فعالیت خود ادامه دهند. در برخی ولایت‌ها مانند سمنگان و بلخ نیز زنان موفق به ایجاد کارخانه‌های کوچک تولید ظروف، صنایع دستی و مواد خوراکی شده‌اند. با وجود محدودیت‌ها، تلاش زنان افغانستان برای حضور در صنعت و مدیریت کارخانه‌ها ادامه دارد و آینده‌ای روشن‌تر برای نقش اقتصادی آنان در کشور رقم خواهد زد.
در کنار تمام این تلاش‌ها، ما به دیدن یک کارخانه تولید لباس افغانستانی رفتیم که در ولایت پروان تأسیس شده است. شهلا شهابی، مؤسس این کارخانه، درباره آغاز فعالیتش چنین بیان داشت: «من با سرمایه‌ای ناچیز در گوشه‌ای از شهر چاریکار فابریکه‌ای را ایجاد کردم که حدود ۱۵ زن در آن فعالیت دارند. ماشین‌آلات مورد نیاز را از کشور چین وارد کردیم. تلاش ما این است که تولیدات با کیفیت ارائه دهیم و حتی آن‌ها را به خارج از کشور نیز صادر کنیم.»
شهلا شهابی در ادامه افزود: «ما زنان، از همه کار و زندگی توسط طالبان محروم شده‌ایم. اکنون هدف ما این است که در کنار تأمین لقمه نانی برای خود و سایر زنان، نقشی فعال در جامعه نیز ایفا کنیم.»
او همچنین توضیح داد: «تمام کارمندان کارخانه‌ام زنان هستند. به همین دلیل، هر چند روز یک‌بار یکی از نمایندگان طالبان، که همان مأموران امر به معروف هستند، به ما مراجعه می‌کنند و ما را به رعایت سخت‌گیرانه حجاب هشدار می‌دهند. آنان اغلب از ما می‌خواهند مبلغی نیز پرداخت کنیم. با این حال، تلاش و تعهد ما زنان این است که هرچه هم اتفاق بیفتد، کار خود را از دست ندهیم و مسیر زندگی‌مان را ادامه دهیم.»
نقش زنان افغانستان در ایجاد و رهبری کارخانه‌ها، نه تنها نشان‌دهنده توانایی و خلاقیت آنان است، بلکه نماد پایداری در برابر محدودیت‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می‌باشد. حضور زنانی چون شهلا شهابی در عرصه صنعت، گواهی روشن بر این واقعیت است که زنان افغانستان، حتی در دشوارترین شرایط، حاضر نیستند میدان را ترک کنند. با وجود تهدید و فشار، این زنان نه‌تنها برای نان، بلکه برای عزت، استقلال و هویت خود می‌جنگند. اگرچه مسیر دشوار است، اما آینده اقتصاد افغانستان بدون مشارکت فعال زنان، آینده‌ای ناقص خواهد بود.