زنان مراکش در مسیر توانمندی؛ چشم‌اندازی محلی، افقی منطقه‌ای
انجمن آگاهی‌رسانی و توانبخشی اجتماعی عین الشق مراکش، با اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی در راستای ارتقای سطح دانش حقوقی زنان، به‌ویژه نسل جوان، گام‌های مؤثری در جهت بهبود وضعیت آنان برداشته است.
حنان حارت
مراکش - در گفت‌وگو با رئیس انجمن آگاهی‌رسانی اجتماعی مراکش، ایشان بر نیاز فوری زنان آسیب‌دیده از جنگ و بازماندگان خانواده‌های از دست رفته به خدمات توانبخشی روانی تأکید کرد. به گفته وی، این خدمات نقش حیاتی در بازسازی اعتماد به نفس و توانمندی مقابله با چالش‌ها در این گروه ایفا می‌کند. ایشان همچنین بر اهمیت گسترش حمایت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از زنان و کودکان در جهت تضمین توانمندسازی روانی و اجتماعی آنان تأکید ورزید.
در گفت‌وگو با خبرگزاری ما، ابتسام تاتی، فعال برجسته حقوق زنان، با اشاره به وضعیت کنونی زنان مراکشی و دشواری‌های پیش روی آنان، بر نقش کلیدی توانمندسازی اقتصادی در دستیابی به استقلال مالی و ارتقای جایگاه اجتماعی و خانوادگی زنان تأکید کرد. وی با ابراز نگرانی از وضعیت آسیب‌پذیر زنان در مناطق درگیر بحران، خواستار تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای حمایت از این قشر آسیب‌دیده شد.
ابتسام تاتی، که ریاست انجمن آگاهی‌رسانی و توانبخشی اجتماعی منطقه عین الشق را بر عهده دارد، تشریح کرد که این نهاد با اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی، تلاش می‌کند تا سطح آگاهی زنان را نسبت به حقوق قانونی و اجتماعی‌شان افزایش دهد و از این طریق به بهبود شرایط زندگی زنان آسیب‌پذیر کمک کند. به گفته وی، این انجمن همچنین می‌کوشد تا با تشویق زنان به حضور فعال در عرصه‌های عمومی، زمینه مشارکت آنان را در سطوح مختلف تصمیم‌گیری، از نمایندگی پارلمان گرفته تا پذیرش مسئولیت‌های مدیریتی در نهادهای مختلف، فراهم آورد.
در بررسی وضعیت اجتماعی منطقه عین الشق، این فعال حقوق زنان خاطرنشان کرد که علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر زنان مراکشی در سال‌های اخیر، زنان این منطقه همچنان با موانع جدی در مسیر دستیابی به حقوق خود مواجه هستند. به گفته وی، مهم‌ترین این چالش‌ها محدودیت دسترسی به فرصت‌های شغلی شایسته است که بتواند کرامت و امنیت شغلی زنان را تضمین کند. همچنین، کمبود امکانات آموزشی باکیفیت و خدمات بهداشتی مناسب که از ارکان اساسی توانمندسازی زنان به شمار می‌روند، از دیگر معضلات این منطقه است.
او در ادامه به شکاف طبقاتی موجود در عین الشق اشاره کرد و گفت: «همزیستی طبقات متوسط و عامه جامعه در این منطقه، شرایط پیچیده‌ای را رقم زده که مستقیماً بر فرصت‌های زنان برای ارتقای کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد.» وی افزود که اگرچه سطح تحصیلات در میان زنان منطقه متفاوت است، اما آگاهی فزاینده‌ای نسبت به اهمیت رشد فردی و همگامی با تحولات سریع اقتصادی و اجتماعی در میان آنان شکل گرفته است.
این فعال حقوق زنان با تأکید بر اهمیت روزافزون توانمندسازی اقتصادی زنان تصریح کرد: «این مسئله فراتر از دستیابی به استقلال مالی، نقشی حیاتی در تقویت جایگاه زنان در خانواده و جامعه ایفا می‌کند.» وی افزود: «زنان از رهگذر استقلال اقتصادی، علاوه بر تأمین نیازهای معیشتی خود، به مشارکت‌کنندگانی فعال در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی تبدیل می‌شوند که این امر تأثیر مستقیمی بر آینده فرزندان و پیشرفت جامعه دارد.»
ابتسام تاتی همچنین به تشریح برنامه‌های مبارزه با بی‌سوادی و سازماندهی تعاونی‌ها پرداخت و از استقبال گسترده زنان از این طرح‌های اشتغال‌زا خبر داد.
رئیس انجمن آگاهی‌رسانی و توانبخشی اجتماعی در تشریح نقش تعاونی‌ها گفت: «این نهادها فرصتی ارزشمند برای زنان فراهم می‌کنند تا با عرضه محصولات سنتی و صنایع دستی اصیل مراکشی همچون قالی و ظروف سنتی به بازارهای خارجی، چشم‌اندازهای اقتصادی تازه‌ای را تجربه کنند.» وی در عین حال خاطرنشان کرد که با وجود دستاوردهای چشمگیر زنان در عرصه‌های گوناگون، هنوز برخی جایگاه‌ها به طور سنتی «مردانه» تلقی می‌شوند و حضور زنان در آنها به چشم نمی‌خورد.
او با اشاره به تداوم خشونت علیه زنان، هرچند با شدت کمتر نسبت به گذشته، تصریح کرد: «جامعه مردسالار هنوز به درک کاملی از پیامدهای مخرب خشونت علیه زنان نرسیده است.» وی با تأکید بر ضرورت تغییر این نگرش از طریق آگاهی‌رسانی مستمر افزود: «جامعه باید به این باور برسد که زن نه موجودی فرودست، بلکه شریکی برابر در کنار مرد است.»
این فعال حقوق زنان با اشاره به تأثیر منفی کلیشه‌های اجتماعی بر جایگاه زنان تأکید کرد: توانبخشی در ابعاد روانی، فرهنگی و اجتماعی، نقشی حیاتی در بازیابی اعتماد به نفس و باور زنان به توانمندی‌هایشان ایفا می‌کند. به گفته وی: «هر جا به زنان فرصت مناسب داده شده، آنها با اثبات شایستگی‌های خود به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند.»
وی با اشاره به پیشرفت‌های حاصل شده در مراکش خاطرنشان کرد که مسیر دستیابی به برابری واقعی میان زن و مرد همچنان طولانی است. ابتسام تاتی تأکید کرد که نخستین گام در این مسیر، شکل‌گیری آگاهی جمعی نسبت به اهمیت توانمندسازی زنان و تقویت حقوق آنان در تمامی عرصه‌هاست.
در بخش دیگری از این گفت‌وگو، ابتسام تاتی به نقد زنانی پرداخت که خود حامل و مروج تفکرات مردسالارانه هستند. وی تصریح کرد: «متأسفانه برخی زنان در ترویج باورهای مرتجع و محافظه‌کارانه‌ای که زنان را از نظر دینی و عقلی ناقص می‌پندارند، نقش دارند. پیامد این طرز فکر در تربیت نسل آینده نمود می‌یابد؛ آنجا که پسران را محور خانواده می‌دانند و دختران را تنها در نقش خدمتکار خانه می‌پذیرند. در این نگاه، مرد مسئول امور بیرون از خانه است، در حالی که زن بار سنگین تربیت فرزندان و امور خانه را به دوش می‌کشد. جالب اینجاست که شکست فرزندان به پای مادر نوشته می‌شود، اما موفقیت‌ها همواره به نام پدر ثبت می‌شود.»
به گفته این فعال اجتماعی، مادران باید پیشگام تغییر این فرهنگ منفی باشند و فرزندان خود را فارغ از جنسیت، با نگاهی برابری‌طلبانه پرورش دهند. وی همچنین بر لزوم تقسیم عادلانه مسئولیت‌های خانه میان زن و مرد تأکید کرد.
در ارزیابی جنبش زنان مراکش، ابتسام تاتی این جنبش را صدایی تأثیرگذار در جامعه دانست که تحت رهبری زنانی شناخته‌شده در عرصه مبارزات اجتماعی قرار دارد. وی افزود: این جنبش با حضور فعال و منظم در نشست‌های مرتبط با مسائل ملی، همواره پیگیر بهبود وضعیت زنان در مراکش بوده است.
رئیس انجمن آگاهی‌رسانی و توانبخشی اجتماعی تأکید کرد که تعامل مستمر این جنبش با نهادهای مختلف، زمینه‌ساز دادخواهی مؤثر برای حقوق زنان شده و دستاوردهای کنونی زنان مراکشی، ثمره تلاش و مبارزه پیگیر فعالانی است که برای تغییر وضعیت موجود و رفع نابرابری‌ها، به طور مستمر تلاش کرده‌اند.
ابتسام تاتی در مقایسه وضعیت حقوق زنان در مراکش با دیگر کشورهای منطقه گفت: «مراکش از نظر قوانین و حقوق زنان، در مقایسه با بسیاری از کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه، پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است.» وی تجربه مراکش در زمینه حقوق زنان را یکی از نمونه‌های موفق در منطقه دانست که توانسته گام‌های مؤثری در این عرصه بردارد.
با این حال، این فعال حقوق زنان با ابراز نگرانی از وضعیت زنان در برخی کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، تصریح کرد: «بحران‌های سیاسی، درگیری‌ها و جنگ‌های موجود در این کشورها، زنان را در موقعیتی به‌شدت آسیب‌پذیر قرار داده است. در این مناطق، زنان حتی از ابتدایی‌ترین حقوق خود نیز محروم هستند.»
به گفته وی، پیامدهای جنگ، از جمله از دست دادن اعضای خانواده، آسیب‌های روانی عمیقی بر زنان وارد کرده و آنان را با چالش‌های جدی در زندگی روزمره مواجه ساخته است.
ابتسام تاتی با اشاره به وضعیت دخترانی که در شرایط جنگی رشد کرده و خانواده‌های خود را از دست داده‌اند، بر ضرورت ارائه خدمات جامع توانبخشی روانی تأکید کرد. به گفته وی، این خدمات نقش حیاتی در بازیابی اعتماد به نفس و توانایی مقابله با چالش‌های زندگی در این گروه ایفا می‌کند. وی افزود: «با توجه به تأثیرات عمیق روانی جنگ، ارائه برنامه‌های حمایت روانی و اجتماعی برای بازتوانی این کودکان و زنان، امری ضروری است.»
رئیس انجمن آگاهی‌رسانی و توانبخشی اجتماعی در پایان سخنان خود، بر لزوم تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای حمایت از زنان و دختران مناطق جنگ‌زده تأکید کرد. وی خواستار افزایش تلاش‌های مشترک کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای تضمین حقوق زنان در مناطق آسیب‌دیده از درگیری‌ها شد.