اسماء فتحی

قاهره- در دل بحران‌های گوناگون، از جنگ و بلایای طبیعی گرفته تا بیماری‌های فراگیر، معمولاً این زنان هستند که بار سنگین‌تری را به دوش می‌کشند. همین شرایط، بسیاری را ناگزیر می‌کند تا برای حفظ امنیت خانواده و نجات جان خود، دیارشان را ترک کرده و راهی دیار غربت شوند.

در چنین فضایی، با دالیا سعید، وکیل، کنشگر زنان و بنیان‌گذار طرح حمایتی «عون» به گفتگو نشستیم.

 

این طرح با تمرکز بر آگاه‌سازی حقوقی، برای زنانی که نبودِ همین آگاهی آنان را در برابر آسیب‌های جدی بی‌دفاع گذاشته، چتر حمایتی فراهم کرده و از این رو، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

طرح «عون» هرچند در حال حاضر، تمرکز اصلی خود را بر پناهجویان گذاشته، اما به این گروه محدود نمی‌شود. در واقع، «عون» به همهٔ زنان حمایت حقوقی ارائه می‌دهد و با ایجاد یک سیستم ارجاع کارآمد، دسترسی به حمایت‌های روانی را نیز برایشان ممکن می‌سازد؛ رویکردی که این طرح را به یکی از پیشروترین نهادهای حامی زنانی تبدیل کرده است که خود توانایی پیگیری امورشان را ندارند.

 

شما در زمینهٔ حمایت از پناهجویان بسیار فعال بوده‌اید. لطفاً دربارهٔ مهم‌ترین فعالیت‌هایتان برای این گروه توضیح دهید.

ما گروهی از وکلای زن هستیم که برای ارائهٔ حمایت حقوقی به زنان، با یکدیگر متحد شده‌ایم. خدمات ما به پناهجویان محدود نیست، اما با توجه به درگیری‌های اخیر در کشورهایی چون فلسطین، سودان، سوریه، لبنان و لیبی، در حال حاضر بیشتر بر زنانی تمرکز کرده‌ایم که از این کشورها به مصر آمده‌اند.

بخشی از حمایت‌های ما شامل آشناسازی آن‌ها با رویه‌های قانونی، مانند الزامات ثبت‌نام در کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل است. همچنین با برگزاری کارزارهای آگاهی‌بخشی، آن‌ها را برای مقابله با بحران‌های احتمالی، به‌ویژه خشونت، آماده کرده و مسیرهای قانونی درست را پیش پایشان می‌گذاریم.

افزون بر این، در پرونده‌های «احوال شخصیه» (ازدواج، طلاق، حضانت و...) به آن‌ها مشاورهٔ حقوقی می‌دهیم. با برگزاری دوره‌هایی چون خیاطی و قلاب‌بافی، برای توانمندسازی اقتصادی آن‌ها تلاش می‌کنیم و در برپایی نمایشگاه و بازارچه به آنان یاری می‌رسانیم. در بُعد روانی نیز، یا از طریق کارگاه‌های آموزشی به آن‌ها کمک می‌کنیم، یا در صورت نیاز، آن‌ها را به متخصصان روان‌درمانی ارجاع داده و روند درمان را تا بهبودی کامل پیگیری می‌کنیم.

 

تجربهٔ شخصی اغلب در سوق دادن افراد به کارهای داوطلبانه، به‌ویژه در حوزهٔ زنان، نقش دارد. ممکن است کمی از مسیر خودتان بگویید؟

از همان دوران دانشجویی حقوق، تبعیض را به چشم می‌دیدم. همه می‌گفتند شغلی که من با عشق انتخاب کرده‌ام، «مردانه» است. مدام می‌شنیدم که: «تو نمی‌توانی در کلانتری و دادسرا کار کنی» یا «این شغل به زن‌ها نیامده است.»

سال‌ها، در هر قدم، از خیابان گرفته تا راهروهای دادگاه و ادارات پلیس، با لایه‌های مختلفی از تبعیض روبه‌رو بودم. به همین دلیل تصمیم گرفتم این طرح را راه بیندازم تا برای خودم و زنان دیگر، فضایی امن و به دور از تبعیض و خشونت بسازم. همین رویکرد باعث جلب اعتماد زنانی شد که دردهایشان را با ما در میان گذاشتند، حمایت لازم را دریافت کردند و این حرکت کوچک، به یک فعالیت اجتماعی گسترده تبدیل شد.

 

زنان بیشتر برای کدام مشکلات از شما کمک می‌خواهند؟

یکی از بزرگ‌ترین نیازها، حمایت روانی است، زیرا هزینه‌های درمان آن‌قدر بالاست که از عهدهٔ بسیاری خارج است. ما با ایجاد یک شبکهٔ ارجاع، برای حل این مشکل تلاش می‌کنیم. پس از آن، درخواست حمایت مالی به‌خاطر مشکلات شدید اقتصادی بسیار زیاد است؛ مشکلاتی که یک زندگی آبرومندانه را از آن‌ها گرفته است.

زنان پناهجو اغلب با دست خالی می‌رسند و بسیاری از آنان شغلی پیدا نمی‌کنند. ما با برگزاری کارگاه‌های مهارت‌آموزی، تلاش می‌کنیم حرفه‌ای به آن‌ها بیاموزیم که به معیشتشان کمک کند.

نیازهای حقوقی نیز حیاتی است، چرا که بسیاری در دام سودجویی و اخاذی می‌افتند. احساس غربت و نیاز به پذیرفته شدن در جامعه، مشکل مشترک دیگر آنهاست. تبعیض در بازار کار نیز بسیار شایع است؛ برای مثال، بسیاری از زنان سودانی قربانی این کلیشه هستند که آن‌ها را تنها برای مشاغل سطح پایین، مانند کارگری در منازل، مناسب می‌دانند.

همچنین، بسیاری از آن‌ها در نهادهای دولتی با بی‌توجهی مواجه می‌شوند و از ترس عواقب بدتر، از گزارش تخلف یا پیگیری قانونی خودداری می‌کنند. آن‌ها حس می‌کنند کسی به وضعیتشان اهمیتی نمی‌دهد و متأسفانه ما این حس را در پرونده‌هایشان به‌وضوح لمس می‌کنیم. آزارهای جنسی، اخاذی اینترنتی و قلدری نیز بارهای روانی سنگینی بر دوششان می‌گذارد که حمایت در این زمینه‌ها، از اصلی‌ترین نیازهایشان است.

 

برای بهبود وضعیت این زنان، چه اقداماتی باید در اولویت قرار گیرد؟

آن‌ها قبل از هرچیز، نیاز دارند که دیده شوند و مشکلاتشان جدی گرفته شود. بسیاری از آن‌ها حس می‌کنند نادیده گرفته شده و حضورشان نامطلوب است.

در این میان، جامعهٔ مدنی وظیفهٔ سنگینی بر دوش دارد. ما در «عون» تلاش می‌کنیم حمایت‌های اقتصادی، روانی و حقوقی را فراهم کنیم، اما تعداد نیازمندان آن‌قدر زیاد است که این میدان، عزمی همگانی می‌طلبد.

زنانی از مناطق بسیار دور به ما مراجعه می‌کنند که دسترسی به آن‌ها برایمان ممکن نیست. اینجا باید نقش نهادهای تخصصی دولتی و مؤسسات بزرگ‌تر که در سراسر مصر فعال‌اند، پررنگ‌تر شود. نیاز به حمایت، فوری و گسترده است و ما عمیقاً متأسفیم که گاهی ناچار می‌شویم دست رد به سینهٔ زنانی بزنیم که به حمایت ما نیاز دارند، اما امکاناتمان اجازهٔ یاری‌رسانی به همه را نمی‌دهد.