راه‌های تقویت اجرای قوانین حمایت از حقوق زنان
طی پنج سال گذشته، مجموعه‌ای از قوانین مرتبط با مسائل زنان وضع شده‌اند و بسیاری از مجازات‌ها به منظور ایجاد بازدارندگی عمومی تشدید شده‌اند. اما این قوانین به نتایج مورد انتظار نرسیده‌اند و نیاز به بازنگری در اقدامات حمایتی را مطرح کرده‌اند.
اسما فتحی
قاهره - تعداد قابل توجهی اصلاحات و اقدامات قانونی در زمینه مبارزه با جرائم آزار و اذیت جنسی و ختنه زنان انجام شده است. این اقدامات که مدت‌ها مورد درخواست نهادها و سازمان‌های مدافع حقوق زنان بوده، قرار است با نقض‌های روزمره حقوق زنان در جامعه مقابله کند.
به منظور بررسی وضعیت اجرای قوانین مرتبط با حقوق زنان و یافتن راه‌کارهای جایگزین یا حمایتی، تعدادی از فعالان حقوق زنان بر لزوم وجود قوانین بازدارنده تأکید کرده‌اند. اما عده‌ای نیز بر اهمیت بازنگری در مجازات‌ها و یافتن جایگزین‌هایی مانند ارائه خدمات اجتماعی به متخلفان حقوق زنان تأکید دارند تا از تکرار جرم جلوگیری شود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند افزایش آگاهی عمومی می‌تواند در مقابله با همدلی برخی افراد با مجرمان حقوق زنان مؤثر باشد. طبق مشاهدات، نرخ گزارش‌دهی برخی جرائم مانند ختنه زنان به دلیل ترس از آسیب رساندن به خانواده‌های مرتکب این عمل، که ناقض حقوق بشری زنان است، بسیار پایین است.
برچسب اجتماعی مانع گزارش دهی جرایم علیه زنان
ضحی عمران، وکیل دادگستری در دادگاه عالی قانون اساسی، اظهار داشت که قوانین زمانی اثربخشی خود را از دست می‌دهند که فرهنگ جامعه، زنانی را که از مسیرهای قانونی پیگیری می‌کنند، محکوم و برچسب می‌زند. این امر باعث می‌شود زنان در بسیاری مواقع از گزارش دهی خودداری کنند.
ضحی عمران همچنین تأکید کرد که اگرچه فرایند قضایی فعلی مفید و مؤثر است و معمولاً به نفع قربانیان تمام می‌شود، اما در نهایت جامعه با برچسب زدن و محکوم کردن آسیب‌دیدگان، به ویژه زنانی که در مناطق سنتی و روستایی زندگی می‌کنند و تصویری کلیشه‌ای از آنها وجود دارد، آنها را تحت فشار قرار می‌دهد تا در برابر آزار و اذیت‌ها سکوت کنند.
و توضیح داد که بحران واقعی در قوانین نیست چرا که آنها ابزاری بازدارنده ضروری و مؤثر هستند که به کاهش ارتکاب جرم کمک می‌کنند، اما بحران واقعی در موضوع آگاهی جمعی نهفته است که با مجرم همدردی می‌کند فقط به این دلیل که او با آن مجازات مواجه شده، بدون اینکه به تأثیرات منفی که بر دوش زنان قرار می‌گیرد و به آینده آنها به شکل منفی تأثیر می‌گذارد، توجه کند.
شکستن دیوار سکوت توسط زنان آزار دیده
گزارش دهی موارد آزار و اذیتی که به طور روزمره علیه زنان در خیابان‌ها رخ می‌دهد، کاری خسته‌کننده است، به ویژه وقتی جامعه این رفتارها را نادرست نمی‌داند و با افراد مرتکب برخوردی نمی‌کنند. یکی از زنان آزاردیده این روند را «صحنه‌ای پوچ» توصیف کرد و بیان کرد که یک روز وقتی با فردی که قصد آزارش را داشت درگیر شده، مردان جمع شده و آن فرد را از دستش رهانیدند. این اتفاق در حالی رخ داد که او با وجود اصرار خود برای مجازات شدن آن فرد و مراجعه به کلانتری، نتوانست به حق خود دست پیدا کند. این زن بیان کرد: «کاملاً ناامید شدم چون مردم فکر می‌کنند آن فرد کاری نکرده که آینده‌اش را خراب کند و کسی به احساسات من و تأثیر رفتار او اهمیت نمی‌دهد.»
یک زن آزار دیده دیگر نیز از تجربه ناامیدکننده‌اش در گزارش دهی آزار و اذیت‌هایی که با آن روبرو شده، سخن گفت: «پیش‌تر شخصی را به دلیل آزار و اذیت و تعقیبم به مراجع قانونی شکایت کرده بودم، اما علی‌رغم ارائه مستندات، هیچ نتیجه‌ای حاصل نشد. این تجربه باعث شده اعتماد چندانی به نتیجه‌بخش بودن گزارش‌دهی نداشته باشم.»
دو زن جوان که نخواستند نامشان فاش شود، بر لزوم افزایش آگاهی عمومی شهروندان در قبال خشونت علیه زنان و ضرورت مخالفت آنها با این‌گونه موارد تأکید کرده‌اند. آنها می‌گویند تا زمانی که آگاهی جمعی افزایش نیابد، زنانی که برای دستیابی به حقوقشان اقدام می‌کنند، همچنان با ترس، تردید و گاهی تهدید روبرو خواهند بود. افزایش آگاهی عمومی می‌تواند در کاهش این موارد مؤثر باشد.
افزایش سطح آگاهی
اکرام محمود، داوطلب فعال در حوزه خدمات اجتماعی و خیریه مرتبط با زنان و مشاور یکی از نمایندگان مجلس، معتقد است بسیاری از جلسات دادگاه در خصوص جرائم علیه زنان به طور جدی پیگیری نمی‌شود. وی تأکید می‌کند لزوم افزایش بازدارندگی در برخورد با جرائمی که زنان به طور روزمره با آن مواجه هستند، از جمله آزار و اذیت، امری ضروری است.
وی تأکید کرد که برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخش در مورد خطر همدلی با مجرمان پس از تشدید مجازات‌ها، امری ضروری است. همچنین باید به تأثیرات منفی نقض حقوق زنان مانند ختنه که آثار جبران‌ناپذیر روحی و جسمی بر آنها دارد، و نیز سایر تجاوزات از جمله تجاوز و آزار و اذیت توجه شود. این جرائم صدمات غیرقابل‌جبرانی بر زنان وارد می‌کنند.
اکرام محمود معتقد است در مورد جرایمی همچون ختنه دختران، احتمال گزارش‌دهی توسط خانواده‌ها بسیار کم است و این جرم به صورت پنهانی ادامه خواهد یافت. زیرا شهروندان به دلیل توجه به خانواده خود از گزارش‌دهی خودداری می‌کنند. بنابراین صرف تشدید مجازات‌ها نمی‌تواند راه‌حل مشکل باشد. بلکه نیاز است تا از طریق کارهای فرهنگی و آگاهی‌بخشی مستمر، آگاهی عمومی نسبت به خطرات این جرم افزایش یابد.
