نقش زنان در آینده جنبش‌های کارگری تونس
فعالان زن صنفی در تونس، با وجود چالش‌های بزرگ، مصمم و استوار به مبارزه برای تحقق برابری و دفاع از حقوق زنان در اتحادیه‌ها و جامعه ادامه می‌دهند.
اخلاص حمرونی
تونس- در جهانی آکنده از چالش‌های اجتماعی و سیاسی، زنان کارگر در اتحادیه‌های تونس، نبردی بی‌امان را برای اثبات جایگاه و دفاع از حقوق خود و همکارانشان، پیش می‌برند.
این زنان، با وجود موانع مردسالار و میراث‌های فرهنگی بازدارنده، توانسته‌اند به قلب اتحادیه‌های کارگری نفوذ کنند، جایگاه خود را در مناصب کلیدی تثبیت نمایند و ندای برابری و عدالت اجتماعی را بلند سازند.
تجربه‌ای الهام‌بخش برای زنان
هادیه بن فرجانی، استاد آموزش متوسطه و معاون دبیرکل سندیکای پایه این بخش، تجربه خود را الگویی الهام‌بخش نه تنها برای زنان تونس، که برای تمام زنان منطقه می‌داند.
او توضیح می‌دهد که فعالیت‌های صنفی خود را از دوران دانشجویی و با عضویت در «اتحادیه کل دانشجویان تونس» آغاز کرده و پس از آن به «اتحادیه فارغ‌التحصیلان بیکار» و سپس «اتحادیه کل کار تونس» پیوسته است. به گفته او، این مسئولیت را ابتدا برای دفاع از خود و تغییر سرنوشتش پذیرفت و سپس برای دفاع از دیگران و دادخواهی به میدان آمد.
او خاطرنشان می‌کند که زنان در اتحادیه با دشواری‌ها و چالش‌های بسیاری مواجه‌اند، چرا که جامعه هنوز مشارکت آنان را در عرصه‌های سیاسی و صنفی نمی‌پذیرد. بن فرجانی معتقد است که جامعه آغشته به فرهنگی مردسالار، پدرسالار و واپس‌گراست که زن را موجودی فرودست می‌انگارد و از میراث فرهنگی و دینی برای مشروعیت بخشیدن به این نگاه سوءاستفاده می‌کند.
به گفتهٔ هادیه بن فرجانی، بزرگ‌ترین چالش او از تعهدات خانوادگی‌اش نشئت می‌گرفت، به‌ویژه آنکه مسئولیت جدیدش در شهری دور از زادگاهش بود و او را ناچار می‌کرد به دور از خانواده و تنها با تکیه بر خود زندگی کند. اما این تمام ماجرا نبود. او هدف تلاش‌هایی سازمان‌یافته برای تخریب شخصیت، طرد شدن و ایجاد تردید در توانمندی‌هایش نیز قرار گرفت. حتی به زندگی خصوصی‌اش سرک کشیدند تا به هر قیمتی، شکست و بی‌لیاقتی او را در این مسئولیت ثابت کنند.
مقابله با چالش‌ها با اراده و اصرار
او تأکید می‌کند: «از آنجا که تعداد زنان فعال در اتحادیه‌ها کمتر از مردان است، جامعه فشار مضاعفی بر آنان وارد می‌کند. همین امر سبب می‌شود که همواره زیر ذره‌بین باشند و کوچک‌ترین خطایشان بزرگ‌نمایی و بهانه‌ای برای انتقاد شود تا از پیشرفت و ارادهٔ آنان برای تغییر وضع موجود جلوگیری کنند». به باور او، ایستادگی در برابر این چالش‌های مداوم، «قدرت، استواری و اعتمادبه‌نفسی پولادین می‌طلبد.»
این فعال صنفی به یاد می‌آورد که چگونه در سال ۲۰۱۹ با روش‌های نیرنگ‌آمیز و تخریب شخصیت، از نامزدی برای عضویت در هیئت مدیره سندیکای آموزش متوسطه کنار گذاشته شد. با این حال، او در برابر این اقدامات ایستادگی و ترفندهایشان را افشا کرد. سپس بار دیگر نامزد شد و این بار اعتماد همکارانش را جلب کرد. بن فرجانی می‌افزاید که با اراده و اصراری دوچندان با این چالش‌ها روبرو شد تا سرانجام پیروز میدان شد و شایستگی خود را اثبات کرد.
هادیه بن فرجانی معتقد است که فعالیت صنفی، ذاتاً با روحیه‌ای مبارز گره خورده است. او تجربهٔ شخصی‌اش را به ابزاری قدرتمند برای بازتاب صدای زنانی بدل کرده که هنوز با حقوق خود بیگانه‌اند یا در شکستن سد ترس تردید دارند. در این میان، او تحصیلات را بزرگ‌ترین سرمایهٔ خود می‌داند. تحصیلات این توانایی را به او داد که حقوقش را بشناسد و برایش بجنگد و امروز به او این امکان را می‌دهد تا مدافع زنانی باشد که چنین فرصتی نداشته‌اند.
حضور «کمرنگ» زنان در جایگاه‌های رهبری
او توضیح می‌دهد که علی‌رغم به رسمیت شناختن اصل برابری و تصویب توافق‌نامه‌های گوناگون، حضور زنان در مناصب مدیریتی همچنان «کمرنگ» است. به گفته هادیه، حضور تنها دو زن در هیئت اجرایی پانزده‌نفره، سهمی ناچیز است که به هیچ وجه بازتاب‌دهنده حجم فداکاری‌های زنان در طول این سال‌ها نیست.
او نظام سهمیه‌بندی را «شمشیری دولبه» می‌خواند و معتقد است: «این نظام اگرچه حضور کمی زنان را تضمین می‌کند، اما در عمل نقش آنان را به یک رأی ساده تقلیل می‌دهد و از رسیدنشان به مراکز تصمیم‌گیری جلوگیری می‌کند. زنان برای توانمندسازی و مشارکت واقعی، پیش از هر چیز به حمایت از یکدیگر و پشتیبانی خودِ اتحادیه‌ها نیاز دارند».
او بیان می‌کند که «اتحادیه کل کار تونس» همواره در کنار سازمان‌های حقوق بشری و جنبش‌های فمینیستی، نقشی پیشرو در دفاع از حقوق زنان داشته است. این اتحادیه با تکیه بر مطالعات علمی و تحقیقات میدانی، به مسائلی نظیر آزار جنسی، ساعات کار، حقوق مربوط به مادران و دستمزدها پرداخته و این مطالبات را در دستور کار خود قرار داده است.
به باور او، یکی از مهم‌ترین دستاوردها، تأسیس اتحادیه‌هایی در بخش کشاورزی برای حمایت از حقوق زنان کارگر بوده است که در آن، اتحادیه منطقه‌ای «سیدی بوزید» پیشگام شد. او همچنین به دو قانون مهم اشاره می‌کند: قانون شماره ۵۸ سال ۲۰۱۷ برای مبارزه با خشونت علیه زنان و قانون شماره ۳۷ سال ۲۰۲۱ ویژه کارگران خانگی. بن فرجانی تأکید می‌کند که تصویب این دو قانون، نقطه عطفی در حمایت از حقوق زنان و زمینه‌ساز تأسیس اتحادیه‌های مستقل برای آنان بوده است.
او تأکید می‌کند که امروز از یک زن فعال در اتحادیه‌ها، انتظار «بسیج‌گری، آگاهی‌بخشی و حمایت‌گری» بیشتری می‌رود. این هدف با حمایت از زنانی که به تازگی وارد این عرصه می‌شوند، آشنا کردن آنان با حقوقشان و تقویت مهارت‌هایشان در زمینه مذاکره و حل اختلاف، محقق خواهد شد تا بتوانند برای کسب جایگاه‌های مدیریتی با مردان رقابت کنند.
هادیه بن فرجانی از تمام زنان می‌خواهد تا خود را برای تمام سطوح اتحادیه‌ها، به‌ویژه مناصب رهبری، نامزد کنند. او بر ضرورت گسترش مشارکت زنان، برقراری ارتباط مستقیم با زنان کارگر در محیط کار و فراتر رفتن از حلقه نخبگان تأکید می‌کند.
تجربه‌های زنان پیشگام
او معتقد است که معرفی تجربه‌های زنان پیشگام، چه در گذشته و چه امروز، به ساختن الگو برای آیندگان کمک می‌کند. برای نمونه، از شریفه المسعدی یاد می‌کند که تنها سه سال پس از تأسیس «اتحادیه کل کار تونس» به عنوان نخستین زن به هیئت اجرایی آن راه یافت. او همچنین به نعیمه الهمامی اشاره می‌کند که پس از تلاش‌های بسیار، سرانجام در سال ۲۰۱۷ به عضویت هیئت اجرایی درآمد. به گفته وی، در کنگره اخیر در سال ۲۰۲۱ نیز نظام سهمیه‌بندی، ورود هدی العرباوی و سهام بوسته را به هیئت اجرایی ممکن ساخت.
هادیه بن فرجانی سخنانش را با این پیام الهام‌بخش برای فعالان زن صنفی به پایان می‌برد: «به تک‌تک شما می‌گویم، آنان از جسم قدرتمندتان هراسی ندارند، ترسشان از ذهن متفکر و قدرت رویاپردازی شماست. پس هرگز از رویاپردازی دست نکشید، حتی اگر ناممکن به نظر برسد.»