أسما فتحی

قاهره- چقدر بی‌رحمانە است دختری در حالی که آخرین لحظات زندگیش را سپری می‌کند امیدوارانە بە کسانی کە اطرافش ایستادەاند چشم دوختە و از آنها درخواست کمک می‌کند و روح او بە خاطر ناامیدی کە نمی‌تواند از  کسانی کە ترسیدند و فرار کردند یا کسانی کە ایستادە بودە و بە نقض انسانیت می‌اندیشیدند، و دیگرانی که به دنبال «سوژە» می‌گشتند و بدون هیچ تلاشی برای نجات دختر از چنگال جنایتکاری کە تصمیم گرفت او را بە قتل برساند به دنبال مستندسازی این رویداد بودند شکایت کند، عذاب می‌کشد.

در طول سال گذشته بارها فیلم‌هایی مبنی بر قتل دختران در مصر و تعدادی عکس بدون کمک به قربانی پخش شد و حادثه اخیر که در آن قاتل با اسلحەی سرد حدود ١٠ ضربه به همسرش زد و دخترش را هم برد، بسیار تکان دهنده بود. او تلاش‌های همسر برای فرار از دست قاتل را در وسط خیابان و جلوی چشمان عابران مستند کرد و بە دلیل عدم کمک، او توانست همسرش را بکشد.

تنها با تماشای فیلم جنایت اخیر، بیننده با حالتی از سرخوردگی و ناامیدی مواجه می‌شود، زیرا زن پس از ضربات چاقو به زمین می‌افتد و در تلاش برای نجات بر عابران و فروشندگان اطراف تکیە می‌کند اما قاتل با ضربە دیگری او را غافلگیر می‌کند، صحنە بە همان اندازە وحشتناک بود با این حال ایستادگی، مکانیسم‌های حفاظتی و بازدارندگی و همچنین تدوین و اصلاح فضای عمومی که مداخله را رد می‌کند و تنبیە همسر نسبت به زنش را می‌پذیرد، حتی اگر بهای جان او باشد ضروری است.

 

«شات و ترند» به یک هدف تبدیل شده است

برخی از حاضران در قتل‌هایی که در مکان‌های عمومی اتفاق می‌افتد بە جای کمک بە قربانی، برای جذب مخاطب در شبکه‌های اجتماعی صحنەی حادثە را مستند می‌کنند.

شیما حسن وکیل و فعال حقوق بشر، با بیان اینکه هدف رهگذران مستندسازی لحظه قبل از نجات قربانی است، تأکید کرد: شات و مستندسازی صحنه بر سایر ملاحظات بشردوستانه اولویت دارد. وی در ادامە گفت: حاضران بە خود زحمت مداخله شفاهی و یا حتی پرتاب کردن آجر یا شیئی بە سوی قاتل برای دورکردن او از قربانی را نمی‌دهند.

او توضیح داد: در مقایسه با گذشتە جامعه ویران شده است، برخلاف آنچه اکنون در حال رخ دادن است کە تلفن به یک ابزار مستندسازی و عکاسی و مانعی برای نجات قربانی در اکثر جنایات‌ها تبدیل شده است، در گذشتە به خصوص اگر بین زن و مرد نزاع رخ می‌داد، رهگذران و همه کسانی که این صحنه را می‌دیدند سریع به سمت آن می‌رفتند و بدون توجە بە درگیری برای حل اختلاف مداخلە می‌کردند حتی اگر شرایط آنها را مجبور به ضرب و شتم و درگیری می‌کرد.

 

دلایل بی‌توجهی بە قربانیان

شیما حسن دلیل اصلی بی‌توجهی بە قربانیان در جاده‌ها را دلایلی می‌داند که مهمترین آنها فقدان اخلاق و عدم احساسات نسبت به جرم و شاید در نتیجه عادت به تماشای آن یا پذیرش ایده آن، به خصوص اگر خنجرها توسط مردی به سمت یک زن باشد.

وی خاطرنشان کرد: این نوع جرایم بە یک پدیدەی اجتماعی تبدیل شدە است در سکوت شاهد و همان افرادی که پس از ارتکاب جرم به دنبال توجیهی می‌گردند و قربانی را سرزنش می‌کنند که لزوما مرتکب اشتباهی شده است و مستلزم مجازات است و حتی نابودی زندگی او به شیوه‌ای غیرانسانی همانطور که در جنایات اخیر اتفاق افتاد. وی با اشارە به اینکه آموزش نقش اساسی در این گونه جرائم دارد و همچنین سکوت در قبال آنها باعث تشویق این امر می‌شود افزود: تعداد کمی از جامعه فرهنگ حق تنبیە مرد را برای زن اعم از همسر، خواهر یا دختر و یا حتی او به همراه دارد فقط به این دلیل که او یکی از اعضای بزرگ خانوادە است این  باعث می‌شود خیلی‌‌ها در مقابل دختری کە در خیابان مورد تعرض قرار می‌گیرد سکوت کردە و دخالت نکنند.

 

قوانین و نقش آنها در حمایت از قربانیان

شیما حسن وکیل مدافع بر نقش قوانین در بازدارندگی و حفاظت و همچنین بر پیگیری بی‌هدف عکاسی و مستندسازی تأکید کرد، به ویژه اینکه بخشی از آن نقض آزادی‌ها و فضاهای خصوصی دختران است و آنها را در معرض خطر خانواده، انگ و آزار روانی در موارد اذیت و تجاوز جنسی قرار می‌دهد بیان کرد: ایده فیلمبرداری به طور کامل ظلم زیادی به فضاهای امن برای دختران و نقض حریم خصوصی آنها می‌کند وی با اشاره به لزوم محدود کردن آن به کسانی کە در مناطقی که به آن نیاز دارند. وی تأکید کرد: مسئولان ذیربط باید این وضعیت را قانونی کنند تا از نفوذ به حوزه‌های آزادی دیگران و فضاهای ایمنی شخصی آنها جلوگیری شود.

وی تأکید کرد که قانون در رأس فهرست راه حل‌های ممکن برای حمایت از زنان و حتی دستیابی به بازدارندگی عمومی قرار دارد، تعدادی از رویه‌ها وجود دارد که باید تسهیل شود، از جمله موضوع جستجوی قربانی برای اثبات حادثه، زیرا وضعیت عمومی رهاکردن، ایدە شاهدان حادثە را با مشکل مواجە کردە است و این موضوع رد می‌شود  خواه زن باشند یا مرد، موضوع باید در مراجع ذیربط تجدید‌نظر شود.

وی تأکید کرد که در شرایط کنونی علاوه بر قوانین باید روی آگاهی‌سازی نیز کار شود تا فرهنگ عمومی که حقوق زنان را تضعیف می‌کند و حریم خصوصی آنها را به بهانه حاکمیت مردسالارانە که دختران را بە بند کشیدە و آزادی تصمیم‌گیری آنها را تضعیف می‌کند، تغییر دهد .

 

از واقعیت تجربیات، زنان بدون مداخله مورد خشونت قرار گرفتند

شیما حسن بیش از یک مورد را بازگو کرد که در آن دختران بدون حمایت عابران و اطرافیانشان مورد حملە قرار گرفتند و گفت: در دادگاه بودم و دیدم زنی در آنجا از همسر سابقش برای پرداخت نفقه فرزندانش شکایت می‌کند مرد کمربندش را درآورد و او را در داخل دادگاه جلو چشم نگهبانان و مردان و زنان حاضر کتک زد و حاضران برای جلوگیری مداخله نکردند و برخی از آنها به یک جمله بسنده کردند: «این کار در دادگاە عیب است»، گویا جای دیگری جایز است.

وی گفت:  توهینی که به این زن شدە قطعا به راحتی او را رها نمی‌کند، به خصوص که باید خرج فرزندانش را تأمین کند و این تصور ضرب و شتم بدون دخالت اطرافیان در خیابان‌ها معمولاً سایه‌ای از ترس و تنش را بر قربانی می‌اندازد که ممکن است برای مدتی طولانی او را از خارج‌شدن از منزل بازدارد.

وی در مورد یکی از ماجراهایی کە برای دوستش اتفاق افتادە و او را تحت تأثیر قرار داد این بود می‌گوید: دوستم مدر شهر نصر کار می‌کند شرایط کاری دوست من طوری بود کە گاهی دیر بیاید، یک روز شخصی با ماشین او را تعقیب کرد و بە او اصرار کرد سوار خودرو شود اما دوستم نپذیرفت در این صورت وی مورد ضرب و شتم قرار گرفت کە شکستگی‌هایی بە همراە داشت کە حدود ۶ ماە متوالی در آتل بود، اما کسی شماره پلاک ماشین را یادداشت نکرد و یا مانع فرار این شخص نشد، اکنون دوستم می‌ترسد از خانه بیرون برود و حتی از نگاە‌کردن به چهره دیگران هم می‌ترسد.