زنان کولبر؛ نماد ستمی بی‌پایان
روژهلات کوردستان ممکن است تنها مناطقی باشند که واژه کولبری در آن رایج است. با وجود اینکه این کار بسیار خطرناک است و همه کولبران در انتظار مرگ هستند، زنان نیز در این کار مشارکت دارند.
بریوان شاهو
سلیمانی - به مدت ده سال است که رژیم ایران برای تسلیم کردن اراده مردم و به کنترل گرفتن آنها، مجموعه‌ای از سیاست‌های زنجیره‌ای را بر مردم تحمیل کرده است. این سیاست‌ها شامل ایجاد گرانی، فقر و فشار اقتصادی بر مردم می‌شود و به عنوان ابزاری برای کنترل جامعه به کار گرفته می‌شود. این رویکرد به‌ویژه در مناطق غنی از منابع طبیعی و ثروت‌های زیرزمینی به شدت مشهود است. با این حال، این ثروت‌ها به دست رژیم ایران مصادره شده و مردم محلی از بهره‌مندی از آن محروم شده‌اند. به همین دلیل، مردم ناچار می‌شوند برای تأمین معاش خود به کولبری روی بیاورند.
اگرچه کولبری به عنوان مسیری غیرقانونی و پرخطر شناخته می‌شود، اما مردم چاره‌ای ندارند جز اینکه برای به دست آوردن لقمه‌ای نان برای خانواده‌هایشان یا برای فرار از مشکلات کار فصلی در شهرهای مختلف ایران، به این شغل پرخطر روی بیاورند.
روژهلات کوردستان ممکن است تنها مناطقی باشند که کولبری به عنوان یک شغل شناخته می‌شود. با وجود اینکه این کار بسیار خطرناک است و کولبران همواره در انتظار مرگ هستند، بسیاری از مردم، به دلیل فشارهای اقتصادی و عدم دسترسی به مشاغل دیگر، به این کار ناامن تن می‌دهند.
تبعیض سیستماتیک از سوی رژیم ایران و فشارهای سنگین اقتصادی باعث شده است که اکنون زنان و مردان به شغل کولبری روی بیاورند. زنان کولبر برای اینکه بتوانند با توانایی خود زندگی مستقلی داشته باشند، ناچار به انتخاب این حرفه شده‌اند، نه به دلیل علاقه یا اشتیاق شخصی. آنها حتی به سلامت و تندرستی خود فکر نمی‌کنند و در فصل‌های سرما و گرما به کار ادامه می‌دهند. زنان کولبر برای نجات از شرایط وخیم زندگی، مسیرهای پرخطر را طی می‌کنند.
با وجود دشواری‌های راه، زنان کولبر مجبورند با پوشیدن لباس‌های مردانه به این کار بپردازند. آنها همچنین با تهدیدات دیگری در مسیر کولبری روبه‌رو می‌شوند؛ از جمله شلیک نیروهای سپاه پاسداران، عدم اعتماد صاحبان بار به زنان، دستمزدهای ناچیز، و وجود مین‌های باقی‌مانده از جنگ ایران و عراق که در مواردی باعث قطع عضو آنها شده است.
علاوه بر این، زنان کولبر در این مسیرها با موارد متعدد تعرض و آزار مواجه می‌شوند. در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، حدود ۶۰ تا ۷۰ زن کولبر مورد تعرض قرار گرفته‌اند.
اگرچه تا کنون آمار دقیقی از تعداد کولبران در دسترس نیست، اما برخی منابع غیررسمی تخمین می‌زنند که تعداد کولبران در شهرهای مختلف روژهلات کوردستان، از جمله بانه، مریوان، سقز، سنه، سردشت، کامیاران، اشنویه، نوسود و پاوه، و همچنین در استان کرماشان و مناطق مکریان، بین ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفر باشد.
بر اساس آمارهای غیررسمی، در سال ۲۰۲۱، تعداد زنان کولبر در ۷ روستای وابسته به استان‌های سنه و کرماشان به ۱۱۰ نفر رسیده است.
طبق آماری که توسط سازمان حقوق بشری «هانا» منتشر شده، در ماه آوریل سال ۲۰۲۴، مجموعاً ۴۹ کولبر کشته یا زخمی شده‌اند که در میان آنها ۳ کودک کولبر نیز وجود داشته‌اند. از این تعداد، ۱۰ نفر به قتل رسیده و ۳۹ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
همچنین، بر اساس داده‌های «کولبر نیوز»، در شش ماهه اول سال ۲۰۲۴، به دلایلی مانند شلیک مستقیم نیروهای رژیم ایران، سرمای شدید، انفجار مین، سقوط از ارتفاعات کوهستانی و دیگر حوادث مشابه، ۲۷۰ کولبر به قتل رسیده یا زخمی شده‌اند. از این تعداد، ۲۰ نفر کودک زیر ۱۸ سال بوده‌اند.
به دلیل اشغال خاک کوردستان و غارت ثروت‌ها و منابع این منطقه توسط دولت‌های منطقه، و همچنین در نتیجه شرایط نامطلوب سیاسی و اقتصادی، زنان کورد همواره از آسیب دیدگان این وضعیت بوده‌اند. امروز، اگر شاهد حضور زنان در مسیرهای کولبری در روژهلات کوردستان هستیم، این پدیده بی‌سابقه نیست. پیش‌تر، پیش از سقوط رژیم بعث عراق در سال ۲۰۰۳، زنان در باشور کوردستان نیز به دلیل فشارهای اقتصادی و دشواری‌های معیشتی مجبور به انجام کار کولبری شدند. این نشان می‌دهد که فقر و بی‌ثباتی سیاسی-اقتصادی چگونه زنان کورد را در مناطق مختلف به کولبری کشانده است.