نسل زد نظم جهان را به چالش می‌کشد؛ از نپال تا مراکش
نسل زد با اعتراضاتی که اخیراً از طریق رسانه‌های دیجیتال سازماندهی می‌کند، کلیشه‌ها را در هم می‌شکند و دولت‌ها را به پذیرش یک قرارداد اجتماعی نوین وامی‌دارد.
ساریا دنیز
مرکز خبر – اعتراضات نسل زد یا همان جنبش‌های جوانان، در اواخر سال ۲۰۲۵ گسترشی چشمگیر داشته است. صداهای معترض از چهارگوشه جهان، این پیش‌داوری رایج را که نسل زد به سیاست بی‌اعتناست، باطل می‌کند. در شهرهایی چون کاتماندو، جاکارتا، رباط و آنتاناناریوو، جوانان با وجود سرکوب‌ها، خیابان‌ها را در اعتراض به سیاست‌های دولتی و نابرابری‌های عمیق اجتماعی ترک نکرده‌اند.
اما نسل زد چگونه و چرا به خیابان آمده است؟ این اعتراضات گسترده چه پیامی دارد و نقاط اشتراک آن‌ها در چیست؟
دولت نپال چگونه سرنگون شد؟
تظاهرات اعتراضی نپال که از اوایل سپتامبر آغاز شد، به‌سرعت سراسر کشور را فرا گرفت و به سرنگونی دولت انجامید. جوانان در اعتراض به بحران اقتصادی، بیکاری و فساد، با سازماندهی از طریق رسانه‌های دیجیتال به خیابان‌ها آمدند. ویژگی برجسته این اعتراضات، ساختار بدون رهبر آن بود. معترضان که خود را «نسل زد» (متولدین ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۲) می‌نامند، کادر رهبری متمرکزی ندارند و مجموعه‌ای از تشکل‌های جوانان به‌عنوان نیروی محرکه، فراخوان‌های اینترنتی برای تجمع صادر می‌کنند. آن‌ها خواستار پایان فساد و آغاز تغییر هستند. یکی از محورهای اصلی این اعتراضات، استفاده از هشتگ‌های «نپو بِیبی» و «فرزندان نپو» بود. «نپو» کوتاه‌شده «نپوتیزم» یا همان خویشاوندسالاری است و به اولویت دادن منافع خانوادگی توسط نخبگان اشاره دارد. این هشتگ پس از انتشار ویدئوهایی از زندگی لوکس سیاستمداران و خانواده‌هایشان در رسانه‌های دیجیتال فراگیر شد. به باور جوانان، این افراد بدون هیچ شایستگی در رفاه و تجمل به سر می‌برند، در حالی که مردم عادی برای تأمین معاش خود در تقلا هستند.
بزرگ‌ترین تظاهرات در تاریخ مراکش
این خیزش الهام‌بخش جنبش‌های جوانان در ماداگاسکار و دیگر کشورها نیز شد. در مراکش و ماداگاسکار، اعتراضات سازمان‌یافته از طریق پلتفرم‌های دیجیتال، به موضوع اصلی این کشورها تبدیل شده است. وزارت کشور مراکش جان باختن سه نفر را در این تظاهرات تأیید و ادعا کرد که این افراد هنگام تلاش برای تصاحب سلاح پلیس کشته شده‌اند اما شاهدان عینی این ادعا را رد می‌کنند. این اعتراضات بزرگ‌ترین تظاهراتی است که مراکش در سال‌های اخیر به خود دیده است. جنبش جوانان که از طریق پلتفرم «دیسکورد» سازماندهی می‌شود، مطالباتی چون «زندگی شرافتمندانه، توزیع عادلانه درآمد و نظام بهداشت و آموزش کارآمد» را دنبال می‌کند.
برای آینده‌ای قابل زندگی
در ماداگاسکار، گروه «نسل زد ماداگاسکار» برای نخستین بار در تاریخ این کشور، اعتراضاتی با محوریت جوانان به راه انداخت. کتاکندریانا رافیتوسون، نایب‌رئیس سازمان شفافیت بین‌الملل، درباره ماهیت این جنبش می‌گوید: «این اعتراضات نه با انگیزه کسب قدرت، بلکه با مطالبه آینده‌ای قابل زندگی شکل گرفته است». طبق آمار یونیسف، دو سوم جمعیت ماداگاسکار زیر ۳۰ سال سن دارند و خشم جوانان از پروژه‌های پرهزینه و فساد دولتی نشئت می‌گیرد. در کشوری که اکثر مردم با درآمدی کمتر از ۲ دلار زندگی می‌کنند، پروژه گران‌قیمت تله‌کابین در پایتخت، آنتاناناریوو، به نماد اصلی این اعتراضات تبدیل شده است. همچنین، خبر تحصیل پسر رئیس‌جمهور در سوئیس با هزینه سالانه ۱۵۰ هزار یورو، یکی از جنجالی‌ترین اخباری بود که با واکنش گسترده در رسانه‌های دیجیتال مواجه شد.
رسانه‌های دیجیتال، سلاح قدرتمند جوانان
اعتراضات نسل زد از قدرت رسانه‌های دیجیتال نیرو می‌گیرد. هشتگ‌ها، تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی، ویدئوها و طنز کنایه‌آمیز، مهم‌ترین ابزارهای این نسل هستند. رویدادهای نپال، آتش اعتراضات را در کشورهای دیگر نیز شعله‌ور کرد. جوانان پرچم دزدان دریایی از مجموعه مانگای ژاپنی «وان پیس» را به‌عنوان نماد خود برگزیده‌اند. این پرچم که در تظاهرات اندونزی و نپال نیز دیده شد، در نسخه ماداگاسکاری خود با یک کلاه محلی تزئین شده است.
جوانان چه می‌خواهند؟
جوانان در سراسر جهان با مطالباتی تقریباً یکسان به خیابان آمده‌اند. نمایش زندگی لوکس و هزینه‌های گزاف مقامات دولتی و اقشار مرفه در رسانه‌های دیجیتال، آتش خشم آنان را شعله‌ورتر می‌کند. خواسته‌های این نسل فراتر از مطالبات اقتصادی صرف است و به تلاشی برای بقا و تغییر بنیادین ساختارها تبدیل شده است. این اعتراضات در واقع نشانگر یک گسست عمیق است و تحلیلگران معتقدند که این جنبش‌های بدون رهبر، توانایی ایجاد تغییری بزرگ را دارند.
اعتراضات رو به گسترش است
این موج نوین از جنبش‌های اعتراضی، نقطه عطفی به شمار می‌آید که می‌تواند نه تنها چهره کشورهایشان، بلکه سیمای سیاست جهانی را نیز دگرگون کند. عدم عقب‌نشینی معترضان، این تحلیل را قوت می‌بخشد. اعتراضات هم در فضای مجازی و هم در خیابان‌ها شتابی روزافزون می‌گیرد و جوانان هشدار داده‌اند تا زمانی که به نتایج ملموسی نرسند، جنبش خود را گسترش خواهند داد.
فراخوانی برای یک قرارداد اجتماعی نوین
جوانان با نقد عملکرد دولت‌ها، اساساً به دنبال عدالت و اصلاحات هستند. آن‌ها تنها به شکایت بسنده نمی‌کنند، بلکه با ارائه جایگزین، حضور قدرتمند خود را به نمایش می‌گذارند. این نسل با اعلام هویت مستقل خود، خواستار بازنگری در جایگاه سیاسی‌شان و به رسمیت شناخته شدن هستند. مطالبات آنان نه یک شورش کور، بلکه فراخوانی برای تدوین یک قرارداد اجتماعی جدید است و این فرصت نباید نادیده گرفته شود.