سرنگونی هواپیمای اوکراینی؛ «انتقام سخت»ی که از مردم بی‌گناه گرفته شد
١٨ دی ماه، سال روز سرنگونی هواپیمای پی‌اس۷۵۲ است که توسط سپاه پاسداران جمهوری اسلامی به وقوع پیوست.
سایدا شیرزاد
مرکز خبر- در تاریخ ١٨ دی ماه سال ١٣٩٨، هواپیمایی که قرار بود ساعت ۵ و ١۵ دقیقه‌ی صبح به وقت تهران به پرواز درآید، با تاخیر مواجه شده و کمتر از یک ساعت بعد (۶ و ١٢دقیقه)،از زمین بلند می‌شود.
در ساعت ۶ و ١۴ دقیقه، یعنی کمتر از ٣ دقیقه پس از برخاستن هواپیما از باند فرودگاه، ناگهان سیستم‌های ثبت‌کننده‌ی ارتفاع و رهگیری هواپیما از کار افتادند و این هواپیما در ۱۵ کیلومتری شمال فرودگاه در نزدیکی روستای خلج آباد شهرستان شهریار سقوط کرد.
این سانحه‌ی وحشتناک، حدود چهار ساعت پس از حملات موشکی تلافی‌جویانه‌ی ایران به مواضع ایالات متحده آمریکا در عراق، در انتقام به کشتە شدن قاسم سلیمانی، اتفاق افتاد. «انتقام سخت»ی که از مردم بی‌گناه و نخبگان گرفته شد.
در شبکه‌های اجتماعی ویدیوهایی منتشر شده است که به‌طور دقیق لحظه سقوط را نشان می‌دهد. این فیلم‌ها حاکی از آن‌اند که این هواپیما هنگام سقوط در حال آتش‌سوزی بوده و برخی از قسمت‌های آن در آسمان از بدنه جدا می‌شوند و پس از سقوط، منفجر می‌شوند. دو موشک به هواپیمای اوکراین برخورد کرد که به فاصله‌ی ۲۴ ثانیه از سامانه‌ی موشکی تور پدافند هوایی سپاه پاسداران شلیک شدند. هواپیما بعد از برخورد موشک اول نیز به پرواز ادامه می‌دهد و بعد از آن درحالیکه در آتش می‌سوزد در یک مسیر مدور به طرف فرودگاه برمی‌گردد. ویدئوی دیگری که توسط یک رهگذر گرفته شده نشان می‌دهد که هواپیما در ساعت ۶:۱۹ دقیقه به زمین برخورد می‌کند و همەی ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند.
روز بعد، مقامات اطلاعاتی آمریکایی اعلام کردند که تصاویر ماهواره‌های شناسایی مادون قرمز مستقر در فضا با اطمینان شلیک و نزدیک شدن دو موشک سطح به هوا به بدنه‌ی هواپیما را نشان می‌دهد. مقامات دفاعی انگلیس، ارزیابی آمریکایی‌ها در مورد برخورد موشک را تأیید کردند و نخست‌وزیر کانادا، جاستین ترودو، اظهار داشت شواهد نشان می‌دهد که این هواپیما توسط یک موشک ایرانی ساقط شده است. نیویورک‌تایمز با بررسی یکی از فیلم‌های منتشر شده در شبکه‌های مجازی که لحظەی برخورد موشک به هواپیما را نشان می‌داد، صحت آن را با نظر کارشناسان خود تأیید کرد.
سخنگوی دولت ایران اما بی‌درنگ هرگونه برخورد موشک را تکذیب کرد و آن را «عملیات روانی دولت آمریکا» خواند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت، در تماسی تلفنی با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین برای «رفع اتهام» از تشکیل تیم مشترکی از کارشناسان دو کشور و سایر کشورهای مرتبط برای بررسی دقیق علت حادثه خبر داد. در پی آن هیئت ملی ایمنی حمل و نقل آمریکا در ۲۰ دی ماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که در تحقیقات مربوط به سقوط این هواپیما حضور خواهد داشت.
با وجود تحلیل‌ها و خبرسازی‌های مختلف از سوی جمهوری اسلامی، همچنین پنهان‌کاری‌ها و تکذیب‌های متوالی آنها، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد. دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی غیرعمد در تشخیص شیء پرنده» اعلام شده است.
این در حالی است که با وجود پنهان‌کاری‌های سه روزه، فایل صوتی جواد ظریف، وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی، نشان داد که مقامات سپاه پاسداران بلافاصله پس از واقعه می‌دانستند که هواپیما در اثر شلیک موشکی سپاه سقوط کرده است.
تأیید سرنگونی هواپیما توسط سپاه، منجر به اعتراضات دی ۱۳۹۸ ایران شد. در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، دانشجویان و مردم معترض برابر دانشگاه‌های امیرکبیر و شریف تهران دست به تجمع و تظاهرات زده و علیه «دروغ‌گویی» و «پنهان‌کاری» مسئولان حکومت شعار دادند و خواستار استعفا و محاکمەی علی خامنه‌ای به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح شدند. دانشجویان همچنین تصاویر و بنرهای قاسم سلیمانی را پاره کرده یا به آتش کشیدند.
تقریباً ۱ سال بعد از سرنگونی، گزارشگر ویژەی سازمان ملل در گزارش خود نوشت که توضیحات مقامات ایرانی در خصوص وقایع سرنگونی این هواپیما «مملو از تناقض است. این توضیحات با واقعیت‌ها، ارزیابی‌های فنی بسیاری از کارشناسان، مغایرت دارند.» و «به نظر می‌رسد برخی مدارک مرتبط با آن واقعه نابود شده باشد». آنها همچنین گفتند، حکومت ایران دربارەی علت سقوط هواپیما دروغ می‌گوید. بر اساس حکم دادگاه عالی انتاریو، شلیک سپاه پاسداران به این هواپیما عامدانه و تروریستی بوده و وزارت خارجه کانادا این حکم را به وزارت خارجه جمهوری اسلامی ابلاغ کرده‌است. در تاریخ ۱۳ بهمن، خبرگزاری اطلاعات و اخبار مستقل اوکراین، یونیان، اقدام به انتشار مکالمات برج مراقبت فرودگاه تهران در روز ساقط شدن هواپیمای اوکراینی کرد که براساس آن برج مراقبت فرودگاه امام خمینی از طریق خلبان پرواز «هواپیمایی آسمان» در همان لحظه در جریان شلیک موشک و ساقط شدن هواپیمای اوکراینی قرار گرفته بود. جاستین ترودو نخست‌وزیر کانادا با صدور بیانیه‌ای در تاریخ ۳ دی ۱۳۹۹، اعلام کرد دولت کانادا ۸ام ژانویه هر سال را به عنوان روز ملی بزرگداشت قربانیان حوادث هوایی تعیین می‌کند.
عامدانه بودن این حملە بنا به دلایل و شواهد موجود تا حد زیادی تایید می‌شود. چراکه، دولتی که در راهکارهای سیاسی و امنیتی خود قصد انجام حملات نظامی را دارد باید تمامی پروازهای داخلی و خارجی را کنسل کند.
هنوز هم با گذشت ۳ سال از این حادثه و جان‌باختن ۱۷۶ انسان بی‌گناه، هیچ مدارک و شواهدی از آمران و عاملان این جنایت نه به خانواده‌های قربانیان ارائه داده نه به دادگاه‌های بین‌المللی.
این در حالی است که برگزاری دستکم ۶ دادگاه نمایشی در تهران برای رسیدگی به این حادثه، با اعتراض شدید خانواده‌های قربانیان ساکن ایران روبرو شده است.
اکنون در آستانه‌ی سومین سالگرد این حادثه، اوکراین، کانادا، سوئد و بریتانیا در بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده‌اند متعهدند ایران را در مورد به گفته آنها این جنایت پاسخگو کنند. مذاکرات این کشورها با ایران در مورد پرداخت غرامت و محاکمه آمران و عاملان سرنگونی هواپیما حدود یک سال پیش بی‌نتیجه متوقف شد و از آن زمان این کشورها روند دیگری را برای احقاق حقوق قربانیان این حادثه در پیش گرفته‌اند.
خانواده‌ها در حاشیه ششمین جلسه دادگاه رسیدگی به سقوط هواپیمای اوکراینی در تهران تجمع کردند و آن را فاقد وجاهت قانونی و نمایشی و فرمایشی خواندند و گفتند: در حالی که جمهوری اسلامی مدعی محاکمه عوامل سقوط این پرواز شده، اما هیچ مقام ارشدی از سپاه در دادگاه حضور ندارد.
تلاش‌های خانواده‌های قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲، برای مجازات و محاکمه‌ی بانیان این جنایت ادامه دارد و مقامات ایران نیز همچنان با دروغ و فریب درصدد عقب انداختن مجازات بوده و هیچ کدام مسئولیت این حادثه‌ی وحشتناک را برعهده نگرفته‌اند و بعد از گذشت ٣ سال از اثبات این جنایت، هنوز نه کسی به عنوان مقصر به مردم معرفی شده است، و نه کسی مجازات شده است.
این در حالی است که در اعتراضات اخیر مردم ایران که در واکنش به قتل حکومتی ژینا امینی آغاز شد، دولت ایران در کمتر از یک ماه، با برگزاری دادگاه‌های فرمایشی احکام سنگینی را برای جوانان معترضی که تنها حق خود را فریاد زده‌اند، صادر می‌کند.