سروشا آمین

 

مرکز خبرـ اعدام گونه‌ای کیفر و مجازات و به عبارتی بالاترین مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از مواردهای پیش بینی شده در قانون برخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه عمومی، جنائی و نظامی، زندگی یک انسان سلب می‌شود.

کشورهای چین و ایران دارای بالاترین آمار اعدام در جهان هستند. ایران بالاترین نرخ سرانه اعدام نسبت به جمعیت را داراست.

جرائمی که مجازات آنها اعدام است به عنوان جرائم اعدام یا جنایت بزرگ شناخته می شود، بسته به قوانین و نظام سیاسی کشورها متفاوت است. اما معمولا شامل جرائم سنگینی مانند قتل، کشتار دسته جمعی، تجاوز جنسی، سوء استفاده جنسی از کودکان، تروریسم، خیانت، جاسوسی، نسل کشی و جنایات جنگی هستند.

همچنین در بعضی از کشورها ممکن است برای مواردی چون: هم جنس گرایی، قاچاق مواد مخدر، آدم ربایی و راهزنی حکم اعدام صادر شود.

اعدام در تاریخ حقوق کیفری سنگین‌ترین مجازات به شمار می رود و از دیر باز درون جوامع جهت برخورد با ناقضان قانون وجود داشته است.

نخستین سند تدوین شده رسمی به جا مانده به ۱۸ قرن پیش از میلاد مسیح و حکومت حمورابی، شاه بابل، باز می گردد که در آن مجازات ۲۵ قانون شکنی، اعدام پیش بینی شده است.

در یونان باستان نیز از مجازات اعدام جهت مجازات جرائمی چون : آدم کشی، خیانت، تجاوز و تحت قوانین دراکو به طور گشترده استفاده می‌شد؛ اگر چه افلاطون معتقد بود اعدام تنها باید در مواردی اعمال شود که مجرم اصلاح ناپذیر است.

از آن زمان تا کنون انواع روش‌های مجازات اعدام در سراسر جهان شامل : مصلوب کردن، غرق کردن، ضرب و جرح منجر به مرگ، سنگسار، سوزاندن در آتش، چهار میل کردن، دار زدن، تیر باران، صندلی الکتریکی، تزریق کشنده و اتاق گاز جهت مجازات به کار می رود.

 

اعدام در ایران:

اعدام در ایرانی قانونی است جرائمی که در قوانین ایران برای آنها اعدام پیش بینی شده، شامل بعضی جرائم سیاسی، قتل ، تجاوز، آزار جنسی کودکان لواط ، مساحقه(در صورت تکرار عمل) ، قاچاق مواد مخدر،آدم ربایی، هواپیماربایی، سب النبی و محاربه می‌شود.

بنا بر گزارش احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل درامور حقوق بشر ایران ، از اول ژوئیه ۲۰۱۳  تا آخر ژوئن ۲۰۱۴ (۱۰ تیر ۱۳۹۲تا ۹ تیر ۱۳۹۳)، شمار اعدام در ایران به رقم کم سابقه ۸۵۲ نفر رسیده است.

احمد شهید، در ششمین گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در ایران ، که برای بررسی در نشست اکتبر مجمع عمومی سازمان ملل متحد تهیه شده بود، تصریح کرد که در شش ماهه نخست سال ۲۰۱۴ ( ۱۱ دی ۱۳۹۲ تا ۹ تیر ۱۳۹۳) ، ۴۱۱ نفر اعدام شده اند، که هشت نفر آنان هنگام ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال سن داشتند، و همچنین تعداد قابل توجهی از آنان زنان بوده اند.(حکم اعدام کودکان زیر ۱۸ سال و زنان باردار مطابق قانون موقتا متوقف اما لغو نمی‌شود، به طوریکه مجازات کودکان زیر ۱۸ سال تا زمان رسیدن به سن قانونی به تعویق می‌افتد و زنان باردار هم تا زمان وضع حمل و حداکثر تا دو سال پس از آن به شرط اینکه با تجویز پزشک کودک نیاز به شیر مادر داشته باشد به تعویق می‌افتد).

این شمار اعدام در حالی صورت گرفته که روند صدور حکم اعدام در ایران رو به افزایش بوده و از ۹۹ مورد در سال ۲۰۰۴ به ۶۷۸ مورد در سال ۲۰۱۳ رسیده است. بنا بر گزارش سازمان عفو بین‌الملل، ایران در سال‌های اخیر در اجرای حکم اعدام پیشتاز بوده است.

 

اعدام زنان:

در سال‌های اخیر اغلب کمپین‌های ایجاد شده برای توقف احکام اعدام در رابطه با زنان بوده است. افکار عمومی ایران با اینکه در مجموع مخالفت گسترده‌ای با اجرای حکم اعدام ندارند، اما در دهه گذشته بارها شاهد تلاش فعالان حقوق بشر، روزنامه نگاران، هنرمندان و وکلای دادگستری برای نجات زنان محکوم به اعدام بوده‌ایم. زنانی که قربانیان تبعیض جنسیتی حتی در قوانین جامعه هستند ، زنانی که بارها از سوی همسر و خانواده مورد خشونت قرار گرفته‌اند، زنانی که مجبور به ازدواج اجباری و ده‌ها مورد دیگر از نا برابری‌ها در جامعه بوده‌اند و حتی در مورد قوانین اعدام نیز مورد تبعیض جنسیتی قرار می‌گیرند.

ائتلاف‌های جهانی علیه مجازات اعدام می‌گویند تبعیض گسترده ، نابرابری و کلیشه‌های جنسیتی در برخی نقاط جهان به ویژه ایران، زنان را در معرض خطر مواجهه با مجازات اعدام قرار می‌دهد، واقعیتی که دیده نمی‌شود یا کمتر به آن توجه می‌شود.

 

اولین زن اعدام شده در تاریخ ایران :

ایران شریفی نیا اولین زنی بود که در ایران اعدام شد.

شهریور سال ۱۳۵۰اولین جلسه دادگاه و محاکمه جنجالی (ایران شریفی نیا) ، بعد از دستگیری و اعتراف وی به قتل دو دختر۵ و ۱۰ ساله هوویش با نام های فاطمه و زهرا بود ، او در جلسات محاکمه حرف تازه ای برای گفتن نداشت جز آنکه ابراز پشیمانی کند.

تا قبل از برگزاری دادگاه ایران شریفی نیا ،هیچ زنی حکم اعدام برایش بریده نشده بود و همین علتی بود تا باعث شود ،( دکتر ضیاالدین صفی نیا) رییس شعبه چهارم دادگاه عالی جنایی وقت تهران در اظهار نظری بگوید: در حالی که زنان تلاش می کنند در همه شئون اجتماعی دارای حقوق مساوی با مردان باشند پس در اجرای حکم اعدام نیز باید میان آنها تفاوتی نباشد. همچنین وی با اشاره به ماده۶۴ قانون مجازات عمومی اذعان داشت که زن نباید اعدام شود مگر اینکه حکم دادگاه برای ارتکاب قتل عمد باشد ، که ایران شریفی نیا دو فقره قتل عمد مرتکب شده بود.

ایران شریفی نیا روز ششم تیر ماه سال ۵۱ ساعت۴:۲۷ دقیقه بامداد همراه ۴ پاسبان زن در محوطه زندان قصر تهران اعدام شد.

 

اولین زنان اعدام شده پس از انقلاب ۵٧:

فهرست زنان اعدام شده در ایران طی ۴۳ سال گذشته طولانی است ، از روزهای نخست پس از انقلاب تا امروز.

زنانی که حتی نام همه آنها را هم نمی‌دانیم و برخی از آنان در همان سالها به دستور حاکم شرع سنگسار شدند، تا اینکه سال‌ها بعد در پی اعتراض‌های گسترده جهانی، سرانجام اجرای این نوع مجازات در ایران متوقف شد ، گرچه هنوز در قوانین ایران وجود دارد.

زنانی مثل فرخ رو پارسا با نام اصلی (شفرخ روی پارسای) پزشک و سیاستمدار ایرانی که پس از انقلاب ۵۷ با اتهاماتی چون: حیف و میل اموال بیت المال، ایجاد فساد در وزارت آموزش و پرورش، همکاری موثر با ساواک، اخراج فرهنگیان انقلابی از وزارت فرهنگ ایران و غیره... در دادگاه انقلاب اسلامی شعبه تهران به ریاست صادق خلخالی بعد از ۹ جلسه محاکمه، به اعدام محکوم شد.

از دیگر زنان اعدامی که با اتهام مفسد فی الارض در همان سالها به دستور خلخالی اعدام شدند میتوان اشرف چهارچشم، ثریا ترکه و پری بلنده (سکینه قاسمی) را نام برد.

مونا محمود نژاد بهایی ۱۷ ساله یکی از بهاییانی بود که پس از انقلاب ۵۷ در ایران اعدام شد ، ده ها زن بهایی نیز با او اعدام شدند.

 

دهه ۶۰ و اعدام‌های پرشمار:

فهرست زنان اعدام شده در ایران با ورود به دهه ۶۰ پرشمارتر می‌شود، دهه ای که در آن تعداد اعدام‌ها افزایش بی سابقه‌ای می‌یابد ، زنانی که سیاسی بوده‌اند .

همچنین اعدام‌ها در سال ۶۷ به اوج رسید ، تابستانی که هزاران زندانی به دستور خمینی توسط هیئتی موسوم به (هیئت مرگ) به طناب دار یا جوخه آتش سپرده شدند.

از دهه پر اعدام ۶۰ که فاصله بگیریم، باز هم فهرست زنان اعدام شده در ایران ادامه می‌یابد.

ازجمله شیرین علم‌هولی که اردیبهشت سال ۸۹ در زندان اوین در سن ۲۸ سالگی اعدام شد. زندانی سیاسی کوردی که حتی جسدش هم به خانواده‌اش تحویل ندادند.

زهرا بهرامی، به اتهام (محاربه) و (نگهداری مواد مخدر) که در بهمن سال ۸۹ در زندان اوین به دار آویخته شد.

کبری فاطمی زنی اهل یزد که به اتهام قتل همسرش اعدام شد. و هزاران زنی دیگر که به اتهام‌های مختلف اعدام شدند و اسامی همەی آنان را نمی‌دانیم.

 

اجرای حکم اعدام :

احکام اعدام معمولا در ماه های رمضان و محرم اجرا نمی‌شود اما بالاخره روز پایان زندگی محکوم به مرگ که اغلب روز چهارشنبه است، از راه می‌رسد.

معمولا ۲۴ یا ۴۸ ساعت قبل از روز چهارشنبه ، اعدامی را از بند به قرنطینه منتقل می‌کنند. خانواده برای دیدار آخر و خداحافظی به زندان می‌آیند. افسر نگهبان یا روحانی زندان برای گرفتن وصیت نامه می‌روند. دم صبح قبل از اذان صبح زندانی را برای اجرای حکم به محوطه اعدام می‌برند.

این پروسه برای زندانی‌های سیاسی کاملا فرق دارد ، به طوری که حتی گاهی خانواده‌های آنان از زمان اعدام و چگونگی اعدام آنان بی خبرند و هیچ دیدار آخر و خداحافظی برای آنان وجود ندارد.

همچنین بر اساس تحقیقی که از سوی سازمان‌های مختلف انجام شده است، استناد و شهادت‌های دست اول ثابت می‌کند که برخی از انواع شکنجه‌های جنسی همچون تجاوز به زنانی کە ارتباط جنسی قبلی نداشتەاند کە بە عنوان «دختران باکره» شناختە می‌شوند پیش از اعدام، به صورت سازماندهی شده اعمال می‌شده وآنها تحت عنوان صیغه شرعی مورد تجاوز قرار می گرفتند . همچون الهه دکنما از زندان عادل آباد شیراز، سیما مطلبی از زندان وکیل آباد مشهد و مهناز یوسف زاده.

در صحنه اجرای حکم ، قاضی اجرای حکم، قاضی صادر کننده حکم یا نماینده او، رییس زندان یا نماینده او، نماینده نیروی انتظامی، پزشک قانونی، وکیل محکوم (درصورت داشتن وکیل)، و در موارد قصاص ، اولیای دم،  وجود دارند.

 

دهم اکتبر روز جهانی مبارزه برای لغو اعدام :

نوزده سال می گذرد از زمانی که ده‌ها نهاد حقوق بشر در یک ائتلاف جهانی دهم اکتبر ( ۱۸مهر) را روز جهانی علیه مجازات مرگ نامیدند و ۱۸ مهر سال۱۴۰۰ را به زنان اختصاص دادند. با هدف تلاش برای لغو اعدام در سراسر جهان ، با این حال شماری از کشورها هنوز هم از این مجازات استفاده می کنند.

مخالفان اعدام این مجازات را غیر انسانی می دانند و به دلیل بازگشت ناپذیری آن منتقد آن هستند.

همچنین منتقدین، معتقدند مجازات اعدام، اثر بازدارندگی در برابر جرم ندارد و به طور نا عادلانه‌ای در برابر اتنیک‌ها و فقرا و همچنین زنان تبعیض آمیز است و فرهنگ خشونت را ترویج می‌کند.

بسیاری از موسسات جهانی مانند عفو بین‌الملل لغو اعدام را از اهداف اساسی خود می داند. همچنین گفته می شود مجازات قاتل با انجام قتل دیگر، یک مجازات منحصر به فرد برای یک عمل خشونت آمیز است، زیرا به طور معمول مجازات یک عمل خشونت آمیز، یک عمل خشونت آمیز مشابه نیست.( مثلا برای مجازات فرد متجاوز به وی تجاوز نمی شود).

استدلال دیگر برای مخالفت با اعدام این است که مجازات اعدام ممکن است به کشتن اشتباهی افراد بی گناه و بی عدالتی منجر شود. قربانیان بی گناه زیادی اعدام شده اند. همچنان که در سال ۲۰۱۷ ، ۱۵۹ زندانی منتظر اعدام بر اثر پیدا شدن مدرک از مجازات اعدام رهانیده شدند، زندانیان بی گناهی که ممکن بود اعدام شوند .

 

دادرسی‌های ناعادلانه و اعدام خوسرانه:

احکام اعدام معمولا به گفته مدافعان حقوق بشر در پی روند دادرسی نا عادلانه صادر و اجرا می‌شود. برای مثال بنابر قوانین بین‌الملل دسترسی به وکیل مدافع از ابتدای بازداشت حق همه متهمان است، اما دستگاه قضایی ایران این قانون را زیر پا می گذارد، علاوه بر این در بسیاری از موارد از جمله در پرونده زندانیان سیاسی در طول چهل دهە حاکمیت یا معترضان سال‌های اخیر، دادگاه برای صدور حکم اعدام به اعتراف‌هایی استناد می کند که تحت شکنجه‌های روحی و جسمی، بدون حضور وکیل مدافع و در شرایط حبس طولانی در سلول انفرادی، از افراد گرفته می‌شود. از همین رو سازمان ملل متحد و مدافعان حقوق بشر دادرسی‌ها در ایران را (ناعادلانه) می‌دانند.

اعدام نباید بدون حکم دادگاه و طی شدن روند کامل قضایی از جمله عمل به تشریفات آیین دادرسی کیفری و رعایت حقوق متهم انجام شود . اعدام خود سرانه یا فراقضایی مواردی است که حکومت بدون حکم قضایی یا بدون رعایت آیین دادرسی و تشریفات دادگاه و با وجود خودداری از رعایت حقوق متهم از حق دفاع موثر ، حکم اعدام را صادر یا اجرا کند.

همچون زندانیان جرایم عادی که در مواردی وکلای مدافع ضمن اصرار بر بی گناهی شان تاکید کردند که آنان با وجود ابهاماتی در پرونده اعدام شدند، مانند: شهلا جاهد و ریحانه جباری.

 

ماشین اعدام جمهوری اسلامی همچنان یکه تازی می کند:

در روز پنج شنبه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ در سازمان حقوق بشر از افزایش صد درصدی اجرای حکم اعدام در ایران پس از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور ایران خبر دادند ، که حاکی از اعدام ۳۳۳ تن در سال ۲۰۲۱ و افزایش ۲۵ درصدی نسبت به سال قبل می باشد.

سه شنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ معاون حقوق بشر دبیر کل سازمان ملل در پنجاهمین جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل ، موارد بسیاری از نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی را گزارش کرد و اعلام کرد که حکومت ایران در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ میلادی دست کم ۱۰۵ نفر را اعدام کرده است.

عطش اعدام در جمهوری اسلامی آنقدر شدید است که حتی ۲۲۷ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که در واقع نمایندگان نظام هستند ، با انتشار بیانیه ای از قوه قضائیه خواستار اعدام معترضان بازداشتی شدند.

ماشین اعدام جمهوری اسلامی علیه شهروندان معترض همیشه روشن بوده و بیشتر یکه تازی می کند، چنان که برای ده ها متهم کیفر خواست سنگین (محاربه) و (مفسد فی الارض) تنظیم شده که دست قاضی را برای صدور حکم اعدام باز می گذارد. شماری از متهمانی که با چنین اتهاماتی در خطر اعدام قرار دارند نوجوانان زیر ۱۸ سال هستند.

از قرار معلوم جمهوری اسلامی اعدام معترضان را به عنوان ابزار وحشت آفرینی در میان مردم و ترساندن آنها برای حضور در تظاهرات به کار گرفته است . یک جنایت دولتی که از آغاز روی کار آمدن این رژیم صورت گرفته و همچنان ادامه دارد.