نوپلدا دنیز

مخمور - دنگبِژی، میراث کهن فرهنگ کوردی و از ارکان اصلی ادبیات شفاهی این سرزمین است. دنگبِژها با روایت شفاهی تاریخ، فرهنگ، سنت‌ها و ارزش‌های کوردی، نقشی چندگانه در آموزش و انتقال فرهنگ ایفا می‌کنند. آن‌ها با هنر خود، تجربه‌های خلق کورد از درد و ستم تا عشق و اشتیاق به وطن را به تصویر می‌کشند. اردوگاه پناهندگان شهید رستم جودی در مخمور، به محلی برای روایت این داستان‌ها تبدیل شده است؛ جایی که ساکنانش از طریق دنگبِژی، خاطرات تلخ آوارگی، ستم و سرکوب را بازگو می‌کنند.

حلیم ایزر نیز یکی از مادرانی است که در دهه ۹۰ به دلیل فشار و ستم دولت ترکیه ناچار شد از روستای خود مسیر پناهندگی را آغاز کند و به اردوگاه مخمور روی آورد. حلیم که از سنین کودکی در روستا دنگبِژی را از مادر خود آموخته بود، از شش سال پیش تا کنون عضو گروه دنگبِژی مریم‌خان است.

حلیم ایزر، پیش از آنکه مصاحبه را آغاز کنیم، با ترانه «بریندارم» از ما استقبال کرد.

 حلیم ایزر که اهل روستای گوندک رمو از توابع شرناخ است، این‌گونه شروع به روایت سرگذشت دنگبِژی خود کرد: «زمانی که در روستا بودیم، مادر و بزرگان ما همه در عروسی‌ها، دیوان‌ها و شب‌نشینی‌ها دنگبِژی می‌کردند. من دنگبِژی را از مادرم یاد گرفتم.»

حلیم اظهار داشت که خواندن و نوشتن نمی‌داند، انسان دنگبِژی را بداهه می‌سراید و دنگبِژی روایت درد، سرگذشت و شادی است. مادر حلیم بیان کرد که در گذشته در هنگام انجام همه کارها از تکان دادن گهواره کودکان گرفته تا امور دیگر، ترانه‌های دنگبِژی می‌خواندند.

 

در مسیر هنر، استوار ایستاد

حلیم ایزر که سال‌ها در گروه دنگبِژی مریم‌خان اردوگاه فعالیت داشته، چندین اثر هنری در این زمینه خلق کرده است. او که بیش از ۱۵ سال است به طور حرفه‌ای به دنگبِژی می‌پردازد، از دشواری‌های مسیرش چنین می‌گوید: «در آغاز راه، وقتی در برنامه‌های فرهنگی شرکت می‌کردیم، با واکنش‌های تمسخرآمیز روبرو می‌شدیم. به ما می‌گفتند 'مگر زنان هم می‌توانند دنگبِژی کنند؟ بروید به فرزندانتان برسید.' اما با وجود همه این موانع، با عشق به راهمان ادامه دادیم.»

 

دنگبِژی، زبان گویای درد و رنج

حلیم ایزر می‌گوید دنگبِژی آیینه‌ای است که خلق کورد در آن تصویر درد، رنج، ستم و سرکوب خود را بازتاب می‌دهد. به گفته مادر حلیم، دنگبِژی هنری است که هم در شادی و هم در عزا جاری می‌شود، اما تنها کسانی که طعم رنج را چشیده‌اند می‌توانند آن را به درستی روایت کنند.

او با یادآوری خاطرات گذشته می‌گوید: «در روستاها، همه اهالی از پیر و جوان، شب‌ها دور هم جمع می‌شدند و همراه با کوبیدن دانه‌ها، تا سپیده‌دم به خواندن ترانه، دنگبِژی و لاوک می‌پرداختند.» حلیم ایزر با خواندن یکی از ترانه‌ی قدیمی فضای آن محافل را دوباره زنده کرد وسپس روایتی از کوه جودی را به شیوه دنگبِژی آغاز کرد.

 

نگرانی از کمرنگ شدن فرهنگ کوردی

حلیم پس از پایان روایتش، با نگرانی از وضعیت فرهنگ کوردی سخن گفت: «روز به روز توجه به فرهنگ کوردی کمتر می‌شود. دیگر مانند گذشته کسی ترانه‌ها، معماها و لاوک‌ها را روایت نمی‌کند. باید این میراث گرانبها را مکتوب کنیم تا به دست جوانان برسد. همزمان، خانواده‌ها نیز باید در انتقال شفاهی این فرهنگ به نسل‌های آینده کوشا باشند. متأسفانه با گسترش فناوری، اشتیاق به دنگبِژی رو به کاهش است، اما ما باید از این میراث فرهنگی خود پاسداری کنیم.»

سپس حلیم به درخواست ما ترانه 'نارینه' را اجرا کرد.

 

«فرهنگ، شالوده هویت و زندگی ماست»

 حلیم در پایان دیدار، با تأکید بر اهمیت حفظ فرهنگ کوردی گفت: «انسان بدون فرهنگ هیچ است. فرهنگ با زبان و هویت ما عجین شده و بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ماست. به همین دلیل، ما به عنوان خلق کورد وظیفه داریم از این میراث گرانبها پاسداری کنیم.»

او سپس با اجرای ترانه 'قولنگو' به این دیدار پایان داد.