بریوان کمال

سلیمانیه- سند یکی از چهار استان پاکستان است که در منطقه جنوب شرقی این کشور واقع شده است. سومین استان بزرگ پاکستان از نظر مساحت و دومین استان بزرگ پاکستان از نظر جمعیت پس از پنجاب است.

میلیون‌ها آجر قرمز گذرگاه‌ها و چاه‌ها را تشکیل می‌دهند، کل محله‌ها در شبکه‌ای پراکنده شده‌اند و معابد بودایی باستانی بر فراز خیابان‌های باستانی، با استخری بزرگ با پله‌های عریض به پایین سربرآورده‌اند.

حدود یک ساعت بیرون از شهر گرد و خاکی لارکانا در جنوب پاکستان در مکان تاریخی Muhenjo-Daro که حدود ۴ هزار و ۵٠٠ سال پیش شکل گرفته است. این شهر نه تنها یکی از اولین شهرهای جهان بوده، بلکه شهری بزرگ و با شکوه بوده که زیرساخت‌ها پیشرفته‌ی زیادی داشته است، در حالی که امروزه فقط یک ویرانه از شهر باقی مانده است.

موهنجو-دارو، که در زبان سندی به معنای «جامعه مردگان» است، بزرگترین شهر تمدن دره‌ی ایندوس بوده که به  «هاراپانیش» نیز معروف است. این شهر در عصر برنز، از شمال شرقی افغانستان تا شمال غربی هند حکومت می‌کرده، که گفته می‌شود بیش از ۴٠ هزار سکنه داشته است. موهنجو دارو از ٢۵٠٠ تا ١٧٠٠ قبل از میلاد آباد بوده است.

عصر برنز یک دوره تاریخی است که تقریباً از ٣٣٠٠ قبل از میلاد تا ١٢٠٠ قبل از میلاد به طول انجامیده است و با استفاده از مفرغ، وجود نوشتار در مناطق خاص و سایر ویژگی‌های اولیه تمدن شهری مشخص می‌شود.

 

از موهنجو-دارو در تاریخ کمتر نام برده شده است و کمتر کسی نام آن را شنیده است

در مقایسه با شهرهای مصر باستان و بین النهرین که تقریباً در همان زمان شکوفا شدند، کمتر کسی نام موهنجو-دارو را شنیده است. این شهر در سال ١٧٠٠ قبل از میلاد متروک شده و تا به امروز هیچ کس کاملاً مطمئن نیست که چرا ساکنان آن را ترک کردند یا به کجا رفتند.

 باستان شناسان برای اولین بار در سال ١٩١١، پس از شنیدن گزارش‌هایی از آجرکاری در این منطقه به شهر آمدند، اما بررسی باستان شناسی هند-ASI اشاره کرد که هیچ آجر باستان شناسی وجود نداشت، اما آنجا برای سال‌ها دست نخورده باقی ماند.

 بقایایی که در سال ١٩٨٠ به عنوان میراث جهانی یونسکو اعلام شد، سطحی از شهرنشینی را نشان داد که قبلاً در تاریخ سابقه نداشته است و یونسکو از موهنجو- دارو به عنوان  «بهترین منطقه حفاظت شده» در دره ایندوس یاد کرده است.

 شاید شگفت انگیزترین ویژگی این شهر، وجود یک سیستم بهداشتی بود که بسیار پیشرفته‌تر از معاصران او بوده است. در حالی که زهکشی‌های خصوصی در مصر و بین النهرین دیده می‌شد که مشخصه‌ی ثروتمندان بوده است.

 

باستان شناسان اکتشافات خود را آغاز کرده‌اند

از زمان شروع کاوش‌ها، بیش از ٧٠٠ چاه کشف شده است، این علاوه بر سیستم حمام‌های خصوصی، از جمله یک  «حمام بزرگ» ١٢ در ٧ متری است که عمومی بوده و توسط مردم محلی استفاده می‌شده است. ساکنان موهنجو-دارو همچنین از وضعیت آب و هوای آنجا آگاه بوده‌اند و سیستم‌های دفاعی و زهکشی چشمگیر در برابر سیل ساخته‌اند تا از خود در برابر سیل سالانه محافظت کنند.

توانایی موهنجو-دارو در تسلط بر هنرهای بهداشتی و دفع فاضلاب تنها ویژگی پیشرفته‌ای نبوده که ساکنان آن را از سایر تمدن‌های اولیه متمایز کرده است. باستان شناسان به استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد، علی‌رغم کمبود تجهیزات اشاره کرده‌اند.

 

یک سازه‌ی کاملاً مهندسی شده در شهر قابل توجه است.

همه آجرها دارای نسبت ١:٢:۴ هستند، حتی اگر شکل یکسانی نداشته باشند، اما همه این آجرها از این نسبت پیروی می‌کنند که احساس می‌شود شهر بر اساس نسبت ساخته شده و همه چیز به نسبت خاصی انجام شده است. بنابراین درکی از ریاضیات و هندسه به وضوح در آن دیده می‌شود.

آجرهایی که از گل ساخته شده‌اند، پس از خشک شدن در زیر نور خورشید کوره شده‌اند. بنابراین معماری بالایی مانند کاخ‌ها، معابد و سایر نشانگرها تا حد زیادی در طرح موهنجو-دارو وجود نداشته است.

در شبکه‌ای برنامه‌ریزی شده از ده‌ها خیابان نسبتاً باریک، با زوایای ٩٠ درجه عالی، درها از قفل و کلید استفاده می‌کرده‌اند که بی شباهت به آنچه امروز در هر خانه یا ساختمانی می‌بینید، نیست. در میان آثار باستانی دو مجسمه وجود دارد: یکی از یک زن جوان که که پارچه‌ای پوشیده بود و مدل موی پیچیده‌ای داشته است.

 نوشته‌های باستانی اغلب اسرار تمدن‌ها را فاش می‌کنند، اما در موهنجو-دارو اینطور نبود. زیرا ساکنان آن از خط دره‌ی ایندوس استفاده می‌کردند. زبانی تصویری با بیش از ۴٠٠ علامت که رمزگشایی نشده است.

 

پیش‌بینی می‌شود به دلیل شرایط جوی این شهر تخلیه شده است

در مجموع، محققان مطمئن نیستند که چرا دقیقاً این شهر در حدود ١٧٠ قبل از میلاد متروک شده است. اگرچه به طور گسترده اعتقاد بر این است که عوامل آب و هوایی در آن نقش داشته است.

 در حدود سال ١٩٠٠ قبل از میلاد تغییری دیده می‌شود. آثار کمتری از مردم ساکن در شهر در پرونده مادی دیده می‌شود. اینطور نیست که همه ناپدید شده باشند، اما آنها تراکم جمعیتی مشابه دوره‌های قبل را نداشته‌اند.

اکنون، بعد از چند هزار سال، پس از سیل ویرانگر در پاکستان در اوت ٢٠٢٢، شهر دوباره در معرض تهدید قرار گرفته است. یک برنامه بلندمدت برای این منطقه نه تنها به نفع این بنای تاریخی، بلکه بسیاری از مردم محلی ساکن در اطراف آن خواهد بود.