ترانه‌های درونم؛ روایت هنرمندانه نابرابری در آینه زندگی روزمره
نازان آذری در نمایشگاه تازه خود در لافت آرت، با بهره‌گیری از رنگ‌های نمادین آبی و قرمز، دوگانگی فرهنگ-طبیعت را به چالش می‌کشد و مخاطبان را به تماشای جهان درونی خود دعوت می‌کند.
ز. پینار ارول
استانبول - گالری لافت آرت در منطقه لونت استانبول، تا اول دسامبر میزبان نمایشگاه «ترانه‌های درونم» است. این نمایشگاه گزیده‌ای از سه دهه فعالیت هنری نازان آذری را در قالب نقاشی، عکس و ویدئو به نمایش می‌گذارد.
دوگانگی‌های رنگین
در مجموعه تازه آثار آذری که از تابستان ۲۰۲۱ روی کاغذ و پارچه دست‌ساز شکل گرفته، رنگ‌های آبی و قرمز حکایت از تقابلی نمادین دارند. مجموعه «زمان فراموش‌شده و اکنون» که واکنشی است به دوگانگی طبیعت-فرهنگ، با تضاد میان فرهنگ (نماد مردانه/آبی) و طبیعت (نماد زنانه/قرمز) به نقد نظام‌های نابرابر می‌پردازد.
در این نقاشی‌ها، جهانی تصویر شده که در آن حیواناتی چون گربه، سگ، خرگوش و گوزن در کنار زنان و کودکان زندگی می‌کنند.
نمایشگاه علاوه بر این مجموعه که در آثار سرامیکی اخیر هنرمند نیز ادامه یافته، دربرگیرنده برگزیده‌ای از آثار پیشین او با درونمایه‌های مشابه است.
از جنگ تا زندگی
اعتراض به جنگ عراق در سال ۲۰۰۲، در اثری به نام «به یاد می‌آورم» تجلی یافته که در آن اسلحه‌های اسباب‌بازی با گل پوشیده شده‌اند. این اثر سرآغاز سه‌گانه‌ای تأثیرگذار درباره دوگانگی زندگی-مرگ شد. در دومین اثر با عنوان «دگرگونی»، هنرمند با کاشت عدس روی عروسک‌ها، روند رویش و دگرگونی را به تصویر کشیده است.
در پایان این سه‌گانه، نازان آذری همین تجربه را روی بدن خود تکرار کرده است. در اثر «رشد»، او عدس‌هایی را که در بستر پنبه پرورش داده، روزانه روی بدن خود قرار داده و با سه عکس، مراحل این اجرا را مستند کرده است.
روایت‌های تصویری از زندگی روزمره
در مجموعه «من-اشیاء»، هنرمند با نگاهی نو به زندگی روزمره، چهره همسایه‌اش را در انعکاس وسایل خانه به تصویر می‌کشد؛ پرتره‌ای تأثیرگذار از زنی خانه‌دار که خود را در آینه لوازم خانگی می‌جوید.
«من-قهرمان-سوژه» نگاهی انتقادی به اسطوره سوپرمن دارد. تی‌شرتی با تصویر این ابرقهرمان شسته و اتو می‌شود و در پایان، سوپرمن به چهره زنی مشت می‌زند که همین کارهای خانگی را انجام داده است.
در مجموعه «من-شیء-دوجنسیتی»، توپ فوتبال به عنوان نماد مردانگی با لوازم زنانه همچون روسری و کلاه گیس درآمیخته و مفهوم تازه‌ای می‌یابد.
روایت‌های ویدئویی
نازان آذری در آثار ویدئویی خود نیز از اشیای روزمره - از اسباب‌بازی تا لباس عروس مادرش و از قاشق و چنگال تا لوازم آرایش - برای روایت داستان‌هایش بهره می‌گیرد.
در این نمایشگاه می‌توان آثار ویدئویی «عروسک» (۲۰۰۰)، «یک روز» (۲۰۰۱) و «لباس عروس مادرم نمی‌پوشاند» (۲۰۰۹) را تماشا کرد. در اثر آخر، لباس عروسی که به شاخه درختی گیر کرده، در برابر باد شدید می‌رقصد؛ تصویری که همزمان قدرت و درماندگی را به نمایش می‌گذارد.
نمایشگاه تا اول دسامبر برپاست و در روز شنبه ۲ نوامبر ساعت ۱۵، نشست گفتگویی با حضور نازان آذری، نرگس آبی‌یوا (کیوریتور) و اوراز کیزیل (نویسنده) برگزار می‌شود.
«بدن نیز به خشونت علیه زنان واکنش نشان می‌دهد»
در گفتگو با نازان آذری درباره این نمایشگاه و نگاهش به آفرینش هنری، او می‌گوید: «این نمایشگاه برشی است از عمری که صرف هنر شده است. ما گزیده‌ای از آثار سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ را در کنار هفت-هشت نقاشی تازه از ۲۰۲۱ به بعد گرد هم آورده‌ایم. هرچند فرم‌ها متفاوتند، اما همه از یک جهان درونی مشترک برمی‌خیزند. برایم خوشایند است که این آثار پس از ۲۴ سال برای نخستین بار به نمایش درمی‌آیند و با نسل جوان ارتباط برقرار می‌کنند.»
جهان در آینه هنرمند
«مسیرهایی که من با کنجکاوی و شهود درونی پیموده‌ام، ناخودآگاه همسو و موازی یکدیگر بوده‌اند. به باور من، هنر باید خالص و به دور از مداخله‌های بیرونی باشد. هنرمند به نظم حاکم بر جهان واکنش نشان می‌دهد؛ نظمی که دیگر پاسخگوی نیازهای انسان نیست و زندگی را دشوار می‌کند.
برای من هنر زاده آفرینشی آزاد است، بی‌آنکه نیرویی بیرونی آن را هدایت کند. هرچند هیچ‌کس نمی‌تواند از زمانه خود فراتر رود، اما هنرمند شاید زودتر از دیگران نبض زمان را حس می‌کند. جهان در درون هنرمند بازتاب می‌یابد و او با تمام وجود - با تصویر، نماد و استعاره - به آن پاسخ می‌گوید. این است معنای هنر: درکی جسمانی از جهان و برآمدن از دل ناشناخته‌ها.
من هنر مفهومی نمی‌آفرینم و با چارچوب‌های از پیش تعیین شده کار نمی‌کنم. می‌خواهم این قلمرو ناب و دست‌نخورده بماند، وگرنه از معنا تهی می‌شود.»
«در این سرزمین که خشونت علیه زنان چنین ریشه دوانده، تن آدمی نیز به زبان خود سخن می‌گوید. درست مانند خارشی که بی‌اختیار به جان پوست می‌افتد، هنر نیز واکنش خود را نشان می‌دهد. گاه این واکنش به پرسشی درونی بدل می‌شود، گاه راه‌حلی پیشنهاد می‌کند، و گاه - چنان‌که من با عروسک‌ها کرده‌ام - نظم موجود را درهم می‌ریزد. البته این ساختارشکنی همواره در چارچوب زبان هنر رخ می‌دهد.»
زندگی‌نامه
نازان آذری فارغ‌التحصیل حقوق از دانشگاه استانبول (۱۹۷۵) است که پس از دوره‌ای وکالت، در ۱۹۸۹ به تحصیل نقاشی در دانشگاه مرمره روی آورد. او کارشناسی ارشد خود را با پژوهش درباره «نخستین زنان نقاش در جنبش‌های غربی‌سازی» (۱۹۹۴-۱۹۹۶) و دکترایش را با موضوع «بازی‌وارگی در هنرهای تجسمی: رنسانس-دادا-سوررئالیسم» (۱۹۹۶-۲۰۰۰) به پایان رساند. آثار او در وبسایت www.nazanazeri.com.tr در دسترس است.