رجا خیرات

مراکش - «زهریه مراکش» یک آیین فرهنگی سنتی است که زنان مراکش هنوز آن را حفظ کرده‌اند تا آن را از نسلی به نسل دیگر منتقل کنند.

فعالیت‌های فصل بهار «تقطیر گل رز» با نام «زهریه مراکش» در یازدهمین دور خود در شهر مراکش دیروز شنبه 11 مارس آغاز شد و توسط انجمن «منیه لصیانه التراث» برگزار می‌شود.

ملیکه عبادی، ناظر فرآیند تقطیر گل رز که در مقر انجمن «منیه لصیانه التراث» برگزارکننده‌ی این رویداد برگزار شد، توضیح داد که زنان شهر مراکش، فاس، مکناس، تطوان و سایر شهرهای باستانی در کشور مراکش پس از شکوفه دادن درختان بهارنارنج در ماه مارس فرآیند تقطیر گل‌ها را چه در داخل خانه‌ها و چه در تعاونی‌ها انجام می‌دهند و گلدهی ممکن است در شهر به مدت چهار هفته متوالی یا بیشتر ادامه یابد.

او در مورد میراث این سنت سالانه می‌گوید که زنان مراکش این میراث فرهنگی و تمدنی را با انتقال به نسل‌های بعدی حفظ می‌کنند، زیرا تقطیر گل‌ها مستلزم آشنایی با هنر زندگی مراکشی و انتقال مهارت‌های موروثی از طریق آموزش اصول اولیه‌ی این کار به کودکان است.

ملیکه عبادی در مورد نحوه‌ی تقطیر شکوفه می‌گوید که با برداشت و جمع‌آوری گل از داخل باغ‌ها و گلستان‌هایی که در سراسر شهر پخش شده‌اند شروع می‌شود.

وی افزود: «زنان مراکشی به صورت دسته جمعی یا جداگانه کار می‌کنند تا گل‌ها را جدا کرده و ناخالصی‌ها را از آن‌ها جدا کنند، سپس آن‌ها را به مدت دو یا سه روز روی پارچه تمیزی قرار می‌دهند تا گل‌ها کمی پژمرده شوند و خشک شوند تا آب اضافی آن‌ها از بین برود، تا بتوانند اسانسی که بدون آب تقطیر می‌شود را از طریق لوله‌های تقطیر استخراج کنند.»

گل‌ها را پس از خشک شدن در ظرفی از سه قسمت(تیکه‌ای) قرار می‌دهند که به ظرف زیری آن «طنجره» می‌گویند و مقداری آب جوش در آن می‌ریزند. سپس قسمت میانی آن را «کسکاس» است که یک ظرف سوراخ دار است که گل ها در آن قرار می‌گیرند، سپس ظرف بالایی شامل دو شیر آب است که یکی برای تخلیه آب گرم شده و دیگری برای پر کردن مجدد آن با آب سرد است. این سوراخ‌ها بخار برآمده از ظرف پایین را به گل‌ها می‌رسانند و وقتی به قسمت سرد بالایی می‌رسد به آب گل تبدیل می شود که به تدریج می‌چکد.

وی خاطرنشان کرد: برای اینکه فرآیند تقطیر در فضای مناسبی سپری شود، باید دمای آب جوش را پایین بیاوریم تا به بالا نرود و فرآیند تقطیر را خراب نکند که ممکن است بیش از چهار ساعت طول بکشد. با توجه به مقداری شکوفه که داخل ظروف می‌گذاریم، هر کیلوگرم شکوفه از یک لیتر تا یک و نیم لیتر گلاب مقطر به ما می‌دهد.

به گفته‌ی برگزارکنندگان، این سنت که زنان قرن‌ها آن را از انقراض حفظ کرده‌اند، امروزه مورد توجه بسیاری از کارشناسان، دانشگاهیان، محققان و عطاری‌ها قرار گرفته است. و بیش از یک دهه است که تلاش کرده‌اند تا «زهریه مراکش» را به عنوان یک میراث زنده تعیین کنند تا تبدیل به فصلی سالانه در شهر شود و وضعیت فرهنگی جدیدی برای آن تضمین کند.

برنامه‌ی «زهریه مراکش» که تا ٢١ مارس ادامه خواهد داشت، علاوه بر میزگرد و اجرای موسیقی توسط هنرمندان موسیقی اندلس شامل بخش‌های مختلفی از جمله مراسم تقطیر است که در مکان‌های تاریخی مختلف برگزار می‌شود.