"حه‌سۆ و نازێ" بر صحنه‌ی تئاتر اورمیه: از روایت عشق تا بازتاب مبارزه
هنر تئاتر در اورمیه، با روایت داستان‌های کوردی مانند «حه‌سو و نازی»، نه تنها مرزهای جغرافیایی و تاریخی را درمی‌نوردد، بلکه به شیوەای برای مقاومت در برابر سرکوب و تبعیض تبدیل شده است.
ژینو محبوبی
اورمیه- هنر، با توانایی منحصر به فرد خود در بیان احساسات، ایده‌ها، تاریخ و تجربیات، مرزهای فیزیکی و ذهنی را بی‌اعتبار می‌کند. این ویژگی بر هویت فرهنگی، انتقال مفاهیم، تقویت همدلی، اتحاد و مقاومت در برابر محدودیت‌ها تأثیر مستقیم دارد.
این ابزار قدرتمند بیان، در شهر اورمیه و بر صحنه‌ی تئاتر، مرزهای ساختگی را درنوردیده و از زمان حال به گذشته‌ای دور در دره‌ی زیلان باکور کوردستان پل می‌زند. این اثر به داستان فولکلور و عاشقانه‌ای می‌پردازد که در کنار مفهوم عشق «حه‌سو و نازی»، به مقاومت زنانه، محرومیت‌های طبقاتی و فرهنگ مردم کورد پرداخته است.
هنر؛ بی‌اعتبارسازی مرزها
ادبیات شفاهی هر ملتی بازنمایی از فرهنگ و تاریخ آن است. ملت کورد با وجود مرزهای بینشان دارای فرهنگ و روایات مشترک هستند. این آثار فرهنگی و هنری در طی قرن‌ها رایج بوده است و یکی از آنان داستان «حه‌سو و نازی» ست که در بین مردم به ویژه در کوردی کورمانجی شناخته شده می‌باشد. این داستان بیشتر توسط دنگبِژان و خوانندگان محلی باکور کوردستان روایت شده است و برای اولین بار در اورمیه به زبان کوردی به شیوه‌ی «نمایش» نقل می‌شود.
کانیاو.م ساکن و دانشجو در اورمیه در مورد این نمایش می‌گوید:«در اورمیه فضا برای کارهای هنری کوردی کم است و این موضوع درمورد تمام رشته‌های هنری صدق می‌کند. تئاتر کوردی در این شهر بسیار مقبول واقع شده است اما سالانه در چنین شهری تعداد تئاترهای کوردی بسیار کمی اجرا می‌شود. برخی کارهای کوردی ممکن است مجوز نگیرند و برخی از این تئاترها ممکن است با رفتارهای نژادپرستانه روبه‌رو شوند.»
او در ادامه می‌افزاید:« چنین اجراهایی که با تاریخمان گره خورده است، می‌تواند بر ارتباط فرهنگی مشترک، هویت جمعی و همچنین معرفی فرهنگ مشترکمان به جهان موثر باشد. تئاتر کوردی امروزه شیوەای برای مقاومت فرهنگی در برابر سیاست‌های سرکوب‌گرانه‌ی دولت‌های مرکزی است که می‌تواند در برابر آسیمیلاسیون به عنوان یک دفاع عمل نماید.»
زنان بر صحنه؛ مبارزه برای شکستن تابوها
بعد از انقلاب ۱۳۵۷، محدودیت‌های زیادی برای حضور زنان در تئاتر ایجاد شد. با این حال، با گذشت زمان و در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰، حضور زنان در تئاتر پررنگ‌تر شد اما در روژهلات تبعیضات و حتی آزار زنان در این حیطه فراوان بود.
شادی.ن یکی از زنان، با تجربه‌ی بازیگری در این شهر می‌گوید: «در اورمیه، تا چند دهه‌ی اخیر، بازیگری زنان تابو محسوب می‌شد. بازیگران زن، علاوه بر محدودیت‌های قانونی، با موانع فرهنگی و اجتماعی نیز روبه‌رو بودند. کم نیستند زنانی که تنها برای شرکت در تست بازیگری یا ابراز علاقه به این رشته، مورد خشونت قرار گرفته‌اند یا حتی اولین بازیگران زنی که در خیابان‌ها با متلک‌پرانی و آزار مواجه می‌شدند.»
او در ادامه می‌گوید:«حضور گسترده‌ی زنان در تئاتر کوردی نشانه‌ای مثبت از شروع تغییر افکار عمومی است. این واقعیت که بازیگران زن امروزه کمتر با آزارهای گذشته مواجه می‌شوند، تأییدی بر این ادعاست. اما هنوز هم این مشکلات به وفور وجود دارد. این تغییر، که حاصل تابوشکنی و حضور شجاعانه‌ی زنان در عرصه‌های گوناگون است، باید به شیوه‌ی مستمر و گسترده ادامه یابد تا صحنه‌ی نمایش به فضایی امن‌تر برای ظهور استعدادهای زنانه تبدیل شود.»
از گذشته تا امروز؛ ستم بر زنان و نیاز به تغییر
جایگاه زنان در ادبیات شفاهی کوردستان می‌تواند بازتابی از تبعیض، ستم و باورهای غلط نیز باشد. زنان در بسیاری از داستان‌ها به عنوان نماد مقاومت و زندگی تصویر شده‌اند، اما در عین حال، به عنوان قربانیان ستم‌های اجتماعی و خانوادگی نیز به تصویر کشیده می‌شوند. ستم‌هایی که از زمان‌های دور تا بسیاری از زنان امروز وجود دارد، نیازمند تغییرات ساختاری است و همین مسئله اهمیت روایت این مشکلات را بیش از پیش برجسته می‌کند.
دریا.ل، یکی از بینندگان این نمایش، می‌گوید: «هنوز هم تبعیض و اجبار، اختیار را از زنان می‌گیرد و این مسئله می‌تواند مسیر و حتی فرصت‌های زندگی آن‌ها را محدود کند. از زمان‌های کهن تا به امروز، تنها شکل ستم تغییر کرده است. اما ما باید تاریخ متفاوت‌تری را رقم بزنیم.»
نمایش «حه‌سو و نازی» کاری از گروه تئاتر تخته سیاه، از ۷ تا ۱۲ بهمن در مجتمع فرهنگی و هنری اورمیه، سالن شمس، با استقبال گسترده‌ی مردم این شهر بر روی صحنه رفت. زیلان محمدی، آیناز چابک و زوزان پیله از بازیگران زن این نمایش بودند که با حضور پررنگ خود، بر صحنه‌ی تئاتر خوش درخشیدند.