سمندر کوردستانی؛ جواهری در معرض انقراض
نگاهی به سمندر کوردستانی و چالش‌ها و تهدیداتی که به وجود آمده است، ضرورت افزایش حساسیت و اجرای تدابیر فوری برای حفاظت از این گونه در معرض انقراض را ابراز می‌کند.
نسیم محمدخواه
بانه- همگان با گسترش توجه به مسائل زیست محیطی و حفاظت از حیات وحش، به مسائلی که مرتبط با حفظ تنوع زیستی و حیات انواع گوناگون حیات وحش مربوط می‌شوند، حساس‌تر شده‌اند. در این راستا، ۴ دسامبر به عنوان روز جهانی حفاظت از حیات وحش به یادآوری مسئولیت ما در حفظ این تنوع و ارزشمندی‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است.
یکی از گونه‌هایی که در معرض خطر انقراض قرار دارد و نیاز به حفاظت فوری دارد، «سمندر کوردستانی» نام دارد. این گونه که در مناطق کوهستانی روژهلات، باشور و باکور کوردستان زیست‌بوم دارد، به وضوح نشان‌دهنده چالش‌ها و خطراتی است که بر حیات وحش ما تأثیر گذاشته و نیاز به برنامه‌ها و تدابیر حفاظتی دارد.
تنوع زیستی، پایه اکوسیستم‌های سالم و پایدار است. حفاظت از حیات وحش به‌عنوان یک چالش عظیم و پایه‌ای، اهمیت زیادی در حفظ توازن اکوسیستم‌ها و حیات انسان دارد. گونه‌های در حال انقراض مانند سمندر کوردستانی، شاهد نقض‌های جدی در محیط‌زیست و دستکمی از توازن طبیعی دیگرانند.در همین رابطه با «ش.ع» یکی از فعالان زیست‌محیطی گفت‌وگویی داشتیم.
ویژگی‌های ظاهری و بیولوژیکی سمندر کوردستانی چگونه هستند؟
«سمندر کوردستانی یک گونه از راسته دوزیستان دم‌دار و به خانواده سمندرهای آسیایی تعلق دارد. ظاهر آن به رنگ قهوه‌ای تا سیاه با لکه‌های زرد مایل به سبز و بخش‌های زیرین به رنگ قرمز کارمن است. پاهای آن هنگام نزدیک شدن به تنه به یکدیگر پوشاننده می‌شوند.»
سمندر کوردستانی در چه نوع محیط‌هایی زندگی می‌کند؟
«این گونه در جویبارهای کوهستانی در کوردستان زیست می‌نماید و در نزدیکی جویبارها و سرچشمه‌های طبیعی زندگی می‌کند. وقتی یخ‌ها در بهار آب می‌شود، به سمت جویبارها حرکت کرده و جفت‌گیری و تولیدمثل انجام می‌دهد. سمندر کوردستانی معمولاً در ارتفاعات ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ متری زندگی می‌کند و در جنگل‌های بلوط زاگرسی با پوشش گیاهی تمشک، گردو و بلوط زیستگاه پیدا می‌کند. رودخانه‌های دائمی در نواحی کوهستانی با پوشش گیاهی مختلف نیز جزء محیط زیست این گونه هستند.»
چگونه می‌توانیم از این گونه حیات وحش حفاظت کنیم؟
«وضعیت حفاظتی این گونه نگران‌کننده است و به عنوان یک گونه در معرض خطر در فهرست سرخ IUCN طبقه‌بندی شده است. ضرورت اتخاذ تدابیر حفاظتی به شدت احساس می‌شود، از جمله حفاظت از محیط زیست طبیعی این گونه و جلوگیری از تخریب محیط زیست کوهستانی. در حال حاضر، سرچشمه‌هایی که این گونه در آنها زندگی می‌کند، تحت تأثیر قرار گرفته و با دستکاری‌ها در این سرچشمه‌ها، خطر انقراض آنها به شدت افزایش یافته است. علاوه بر این، یکی از تهدیدات دیگر برای این گونه، لمس و قاچاق به منظور نگه‌داشتن آنها در اکواریوم‌های شخصی است. این اقدامات متأسفانه باعث حساسیت زیاد سمندر کوردستانی می‌شوند و بعد از لمس توسط انسان یا جابه‌جایی محیط زیست، ممکن است فوراً از بین بروند. به هیچ وجه نباید به حریم آنها نفوذ شود و باید از تهدیدات بە این گونه محافظت گردد.»