کشاورزی عمودی، استراتژی نوین برای تقویت نقش زنان و افزایش تولید کشاورزی
جسیکا حکیم، فعالی از لبنان، با به کارگیری روش کشاورزی عمودی به منظور تولید محصولات ارگانیک و تازه، امکان بهره‌برداری کارآمدتر از زمین‌های کشاورزی و نیز کاهش مصرف آب را مهیا ساخته است.
سوزان ابوسعید
بیروت - جسیکا حکیم با ابتکاری نوآورانه در زمینه کشاورزی که تحت عنوان «الزروع» در روستای عرتز، واقع در منطقه البترون در شمال لبنان اجرا می‌شود، به کشاورزی عمودی بر پشت‌بام‌های ساختمان‌ها و در فضاهای کوچک روی آورده است. این پروژه که در ابتدا به صورت محدود آغاز شد، با استقبال چشمگیری روبرو شده و توانسته است جوایز بین‌المللی متعددی را برای تکمیل و توسعه بیشتر در آینده به دست آورد.
علاوه بر پروژه‌ی پیشگامانه‌اش، جسیکا حکیم از یک «مدرسه قدیمی» بهره برده است که بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق آن با سبک زندگی روستایی گذشته و شیوه‌های زیست اجداد خود آشنا شوند. او این مکان را با ابزارهای کشاورزی و خانگی قدیمی، همچنین با صنایع دستی متنوعی مانند سفالگری آراسته است. همچنین، جسیکا نمایشگاه غذایی را برگزار کرده که در آن محصولات غذایی تولیدی زنان از روستای خود و روستاهای اطراف به نمایش گذاشته شده‌اند. این تلاش‌ها منجر به اشتغال فصلی شش زن در حوزه تولید مواد غذایی و سایر بخش‌ها شده است.
جسیکا حکیم با بیان اینکه علاقه‌ای به کارهای اداری نداشته است، گفت: «تصمیم گرفتم به صورت مستقل کار کنم، شهر را ترک کنم و به روستای کوچک عرطز بازگردم. با وجود تخصصم در حسابداری، در ابتدا این دانش را برای گسترش کسب و کار خانوادگی در زمینه قصابی به کار بردم، جایی که توانستیم مغازه قصابی را به سوپرمارکت تبدیل کنیم. پس از آن، به کشاورزی در باغچه منزل پرداختم و تصمیم گرفتم حدود 5٠٠ متر مربع از زمین را اصلاح کنم. با آشنایی با کشاورزی عمودی، آغاز به کشت هزاران نهال از سبزیجات برگی چون کاهو قرمز، کاهو، اسفناج، کلم بروکلی و آویشن در گلدان‌های عمودی کردم که از پلاستیک بازیافتی ساخته و توسط یک شرکت محلی در بازیافت تولید شده و با خاک و کمپوست پر شده بودند. این امر به من امکان دستیابی به کشاورزی ارگانیک پایدار و اقتصاد یکپارچه را داد.»
جسیکا حکیم توضیح داد: «با استفاده از این روش، هر فردی می‌تواند به کشاورز تبدیل شود، که این موضوع برای استفاده در فضاهای کوچک و بتنی مانند بالکن‌ها و پشت‌بام‌های خانه‌ها بسیار مطلوب است. با این حال، من دریافتم که این شیوه به من اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به کمک دیگران، عملیات کشاورزی خود را انجام دهم و نیاز به نیروی کار و میزان آب مورد نیاز برای آبیاری را کاهش دهم، به خصوص در نظر گرفتن شرایط کم آبی که با آن مواجه هستیم.»
جسیکا حکیم با تأکید بر اهمیت پروژه‌ی خود اظهار داشت: «من پروژه را به گونه‌ای گسترش دادم که امکان احیای یک ساختمان میراث فرهنگی به نام «خانه مدرسه» که اکنون به «خانه الزروع» معروف است، فراهم شود. این بنا، مدرسه‌ای قدیمی است که قدمت آن به حدود ٢٠٠ سال می‌رسد.» او همچنین افزود: «هدف پروژه الزروع بازگشت به ریشه‌هاست؛ در این خانه، ما به ریشه‌های آداب و رسوم خود بازمی‌گردیم و با میراث فرهنگی خود آشنا می‌شویم.»
جسیکا حکیم درباره کشاورزی عمودی توضیح داد: «من توانسته‌ام بیش از ٢٠٠٠ نهال متنوع را بکارم. در این روش، گلدان‌های پلاستیکی بازیافتی استفاده می‌شود که به من امکان داده‌اند ١٧٨ نهال را در هر مرحله بکارم، در حالی که معمولاً در همین فضا تنها ٢٠ نهال می‌کاریم. اما با استفاده از کشاورزی عمودی توانسته‌ایم بیش از ۶ برابر نهال در همان مساحت بکاریم. گلدان‌ها را با خاک و کمپوست پر کرده‌ایم و سیستم آبیاری آن‌ها به گونه‌ای طراحی شده که نیازی به آبیاری مکرر ندارند. امسال تنوعی از محصولات از جمله پیاز، سیر، اسفناج قرمز، کاهوهای معمولی و قرمز، هویج، سیب‌زمینی، آویشن و کلم بروکلی را بکارم، به علاوه گیاهان وحشی مانند گون که به طور طبیعی رشد می‌کنند. در ماه ژوئیه، آویشن و سماق را جمع‌آوری می‌کنم تا در تهیه آویشن محلی برای خانه و نان آویشن روی صاج برای پذیرایی از بازدیدکنندگان استفاده شود.»
جسیکا حکیم توضیح داد: «در اینجا، اسفناج قرمز را کاشتم تا از آن برای تهیه یک محصول پستو با رنگ قرمز و عطر منحصر به فرد استفاده کنم. علاوه بر این، برگ‌های این گیاه را برای تزیین انواع نوشیدنی‌ها به کار می‌برم، از جمله نوشیدنی معطری که به افتخار این گیاه خوشبو، به نام روستای ما عرطز نام‌گذاری شده است.»
او همچنین به استفاده از گلدان‌های پلاستیکی که آب را در خود نگه می‌دارند مبادرت ورزید، تا بتواند به کاشت برخی گیاهان چون نعناع، جعفری، بادنجان، گوجه‌فرنگی و خیار که به فضای گسترده‌تری برای رشد نیاز دارند و در گلدان‌های عمودی قابل کاشت نیستند، بپردازد. این رویکرد زیست‌محیطی که به دنبال پایداری است، امکان صرفه‌جویی در مصرف آب و کاهش نیروی کار را فراهم می‌آورد. وی می‌افزاید که طی فصل، تنها به یک کارگر نیاز دارد تا به تخلیه خاک قدیمی از گلدان‌های عمودی و افزودن خاک تازه همراه با کود ارگانیک بپردازد.
جسیکا حکیم در پی گسترش این پروژه است تا تولید را افزایش دهد و آگاهی عمومی نسبت به این ایده را بالا ببرد. در دوره گذشته، او با ساختن دیواری از سنگ، زمین را به دو بخش تقسیم کرد. علاوه بر این، برنامه‌ریزی کرده است تا کندوهای زنبور عسل را به منظور کمک به تنوع زیستی گیاهان محلی مستقر سازد، که این امر با وجود جنگل‌های بلوط اطراف روستا که منبع عسل برای زنبورها است، تکمیل می‌شود. او امیدوار است که این طرح در هر خانه‌ای عملی شود تا افراد بتوانند نیازهای خود به محصولات کشاورزی تازه را به طور مستقل تامین کنند.