مرکز خبر- امروز شنبه ٢۵ می( ۵ خردادماه) روز جهانی بدون پلاستیک نامگذاری شده است. هدف از این روز افزایش آگاهی در مورد زباله‌های پلاستیکی به ویژه ظروف یکبار مصرف و تشویق مردم به عدم استفاده از پلاستیک‌های یکبار مصرف است.

براساس آمارهای ارائه شده از سوی نهادهای محیط زیستی، در سراسر جهان سالانه بیش از ٣٨٠ میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود و نیمی از آن یک بار مصرف است، یعنی تنها پس از یک بار استفاده دور انداخته می‌شوند. این پلاستیک‌ها، شامل بطری‌های نوشیدنی و بسته‌بندی مواد غذایی خانگی، بسته‌بندی مواد‌ غذایی کارخانجات، لیوان‌های یکبار، نی و درب و کیسه‌های پلاستیکی است. اکثر کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف بعد از کمتر از نیم ساعت استفاده دور ریخته می‌شوند و این کیسه‌های پلاستیکی بسته به نوع پلاستیک بین ١٠٠ تا ۵٠٠ سال طول می‌کشد تا تجزیه شوند.

این در حالی است که کمتر از ٩ درصد از کل پلاستیک تولید شده در جهان بازیافت می‌شود و جدای از آلوده کردن جنگل‌ها، مراتع، زمین‌های کشاورزی و افزایش سایت‌های دفع زباله‌ها، سالانه ١١ میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها ریخته می‌شود که معادل یک کامیون در هر دقیقه است. امواج، باد و نور خورشید، پلاستیک موجود در اقیانوس و زمین را به ذرات ریز به نام میکروپلاستیک تبدیل می‌کنند و آن‌ها باعث آلودگی آب و مواد غذایی می‌شوند و به اکوسیستم‌های هوا و زمین راه پیدا می‌کنند و وارد زنجیره‌ی غذایی انسان‌ها می‌شوند. دانشمندان حتی میکروپلاستیک‌ها را در خون انسان پیدا کرده‌اند، اگرچه اثرات دقیق آن‌ها بر سلامت هنوز مشخص نشده است.

به عبارت دیگر زباله‌های پلاستیکی آب‌ها و خاک را آلوده می‌کنند و با گذشت زمان از بین نمی‌روند. هر ساله به میلیون‌ها موجودات دریایی و موجودات خاکی آسیب می‌رساند. حیوانات دریایی و خاکی در زباله‌های پلاستیکی گیر می‌افتند و در نهایت غرق می‌شوند، خفه می‌شوند یا از گرسنگی می‌میرند، پلاستیک مصرف می‌کنند و در اثر مسمومیت یا گرفتگی دستگاه گوارش می‌میرند و از اثرات طولانی مدت بلع میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها رنج می‌برند.

ذرات ریز پلاستیک معروف به میکروپلاستیک‌ها (ماده‌ای که عموماً در سطح جهان ممنوع است و عمدتاً در مواد آرایشی یافت می‌شود) به زیست آسیب می‌رسانند و از بین نمی‌روند. آنها همچنین حاوی مواد شیمیایی سمی هستند که توسط دام‌ها و ماهی‌ها مصرف شده و در نهایت می‌توانند وارد زنجیره غذایی انسان شوند.

پلاستیک‌ها اغلب حاوی مواد افزودنی هستند که آن‌ها را قویتر، انعطاف پذیرتر و بادوام‌تر می‌کند و این امر عمر بازیافت آن‌ها در طبیعت را نیز افزایش داده و برای تجزیه‌ی کامل برخی از انواع آن‌ها پنج قرن زمان نیاز است.

آلودگی پلاستیک در زمین به اکوسیستم و سلامت انسان نیز آسیب می‌رساند، ایمنی غذا را به دلیل انتشار مواد شیمیایی مضر در زمین‌های کشاورزی و آب آشامیدنی تهدید می‌کند، خسارت سیل را افزایش می‌دهد به دلیل مسدود شدن آبراهه‌ها و رودها بر اثر زباله‌های پلاستیکی، بر تنوع زیستی آب شیرین تأثیر می‌گذارد و اثرات طولانی مدت بر سلامت انسان دارد.

 

ابتکار روز جهانی بدون پلاستیک

روز جهانی بدون پلاستیک توسط سازمان حتمی محیط زیست «Free the Ocean» آغاز شد، ابتکاری که در سال ٢٠١٩ برای حذف پلاستیک از اقیانوس یک تکه در یک زمان راه‌اندازی شد و هدف آن جلب توجه به میزان پلاستیکی است که ما هر روز استفاده می‌کنیم و مردم را تشویق می‌کند که از پلاستیک یکبار مصرف برای یک روز خودداری کنند.

 

راه‌های جایگزین برای پلاستیک‌ها

کارشناسان محیط زیست می‌گویند: از راه‌های مقرون به صرفه می‌توان مصرف پلاستیک را کاهش داد و ساده‌ترین آن‌ها، جایگزینی پلاستیک‌های یکبار مصرف با گزینه‌های قابل استفاده‌ی مجدد است. برای مثال خرید یک بطری آب قابل استفاده مجدد یا یک لیوان قهوه قابل استفاده مجدد در طولانی‌مدت جدای از صرفه‌جویی در هزینه، در عین حال برای محیط زیست نیز مفید است.

همچنین خرید کالاهای بسته بندی نشده از سوپرمارکت‌های محلی روشی دیگر است. در عین حال می‌توان از خرده‌فروشان درخواست شود و هنگام ارسال اجناس، کالاها را بدون بسته‌بندی پلاستیکی ارسال کنند.

 

ایران پنجمین کشور مصرف کننده پلاستیک در دنیا

براساس آمارهای ارائه شده ایران به عنوان هفدهمین کشور پر جمعیت جهان، با تولید ۵٠٠ هزار تن پلاستیک، پنجمین کشور مصرف کننده‌ی پلاستیک در جهان است. بیشتر این پلاستیک‌های تجزیه ناپذیر از جنس محصولات یکبار مصرف پلاستیکی هستند و هر ساله حدود ٣٧٠هزار تن ظروف پلاستیک یکبار مصرف در ایران تولید می‌شوند.

 

عدم وجود قوانین منع استفاده از پلاستیک در ایران

هرچند که در سال‌های اخیر کمپین‌های مردمی متعددی برای کمتر استفاده کردن از پلاستیک به وجود آمده و در راستای آگاهی‌رسانی به مردم برای کاهش استفاده از پلاستیک فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند، اما هنوز هم کنار ساحل، جنگل، دشت، کویر و... انواع کیسه‌های پلاستیکی و بطری‌های رها شده در دامن طبیعت به چشم می‌خورد و دلیل عمده‌ی این نابسامانی نبود قانونی مدون در این زمینه در ایران است. کشور ایران حتی هنوز به جنبش جهانی می به کیسه‌ی پلاستیک نیز نپیوسته است و برای مصرف و تولید و فروش پلاستیک‌های یکبار مصرف کوچکترین محدودیتی اعمال نکرده است.