«زنان آسیب‌پذیرترین گروە در برابر فجایع و جنگ‌ها هستند»
سعاد براهمە با بیان اینکە زنان به دلیل جایگاه آسیب‌پذیر در جامعه، بیشترین تأثیر را از پیامدهای مخرب فجایع طبیعی و جنگ‌ها می‌بینند، گفت: آثار ویرانگر فجایع و منازعات بر زندگی زنان بسیار شدیدتر است، چراکه آنها آسیب‌پذیرین قشر جامعه محسوب می‌شوند.
حنان حارت
مراکش - سعاد براهمه، رئیس انجمن زنان پیشرو مراکش و فعال حقوق زنان، در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشارە بە اینکە زنان یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در برابر فجایع طبیعی و جنگ هستند، تأکید کرد: حذف نقش زنان از مراکز تصمیم‌گیری، نه تنها در زمان‌های بحران بلکه به طور مداوم رخ می‌دهد، در حالی که توانایی زنان در مدیریت دقیق و فداکاری کمتر از مردان نیست.
وی با بیان اینکە زنان در این شرایط مورد خشونت قرار می‌گیرند و از بسیاری از نیازهایشان محروم می‌شوند، اظهار کرد: زنانی که در مناطق سیل‌زده یا زلزله‌زده زندگی می‌کنند، بیشتر قادرند در مورد راه حل‌های کاهش خطرات و پیامدهای این فجایع تصمیم‌گیری کنند برای همین اهمیت هماهنگی و تبادل تجربیات میان زنان در مناطق فاجعه‌زده ضروری است.
سعاد براهمه، در ادامه سخنان خود به وضعیت نابسامان زنان در مناطق زلزله‌زده اشاره کرد و گفت: رنج زنان مراکشی در مناطق زلزله‌زده شدت گرفته است. پس از ویرانی خانه‌ها و مشکلات اسکان مجدد، خشونت‌های اقتصادی، اجتماعی و نهادی علیه زنان افزایش یافته است.
چندین کشور در منطقه با فجایع طبیعی مواجه شده‌اند. اما چرا زنان بیشترین آسیب را می‌بینند و چرا همیشه ضعیف‌ترین حلقه هستند؟
وقتی از فجایع طبیعی صحبت می‌کنیم، درباره رویدادهای ویرانگری سخن می‌گوییم که از طرف طبیعت و خارج از کنترل انسان اتفاق می‌افتند. اما پیامدها و نحوه مواجهه با آنها، بستگی به اقدامات دولت‌ها و میزان آمادگی آنها برای کاهش خسارات این فجایع دارد.
زنان آسیب پذیرترین و فقیرترین قشر جامعه هستند که بیشترین حضور را در منزل برای مراقبت از خانواده دارند. زنان کشاورز مسئول اداره گلخانەهای کوچک برای تأمین غذای خانواده‌ها هستند. زنان به دلیل دستمزد کمتر، بیشترین حضور را در کارخانه‌ها و مزارع دارند. حوادثی مانند فروریختن ساختمان‌های ناایمن کارخانه‌ها بر سر زنان کارگر، منجر به تلفات جانی آنان شده است. در بحران کرونا نیز زنان به دلیل حضور گسترده‌تر در بخش‌های بهداشت و درمان، بیشترین تلفات را متحمل شده‌اند. طی حوادثی مانند زلزله و سیل، زنان به دلیل ناتوانی در ترک منزل بە این دلیل کە نخواستەاند فرزندانشان را تنها بگذارند، بیشترین تلفات را متحمل شده‌اند.
بنابراین اگرچه فجایع طبیعی بر تمام اقشار جامعه تاثیر می‌گذارد، اما زنان به عنوان آسیب‌پذیرترین قشر، بیشترین تأثیر را از این فجایع متحمل می‌شوند.
آیا می توانید در مورد اهمیت هماهنگی بین زنان در مناطق حادثه دیده برای تبادل تجربیات و تخصص و هماهنگی اسکان صحبت کنید؟
با توجه به آسیب‌پذیری بالای زنان در برابر فجایع طبیعی در منطقه، هماهنگی و همکاری میان زنان در مناطق آسیب دیده بسیار حائز اهمیت است. زنانی که سابقه مواجهه با فجایعی همچون سیل و زلزله را داشته‌اند، می‌توانند با تبادل تجربیات و دانش خود، در پیشگیری و کاهش خطرات این فجایع برای سایر زنان نقش مؤثری ایفا کنند. همچنین هماهنگی زنان برای اسکان موقت و امدادرسانی در مناطق حادثه دیده، با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی مشترک آنها، می‌تواند بسیار کارآمد باشد. بنابراین تبادل تجربیات و دانش میان زنان و همکاری آنها در مقابله با پیامدهای فجایع طبیعی، نقش مهمی در کاهش آسیب‌پذیری زنان در برابر این فجایع دارد.
چرا زنان در زمان بحران‌ها، همواره از نقش رهبری کنار گذاشتە می‌شوند؟
غیبت نقش زنان در رهبری و تصمیم‌گیری فقط مختص به زمان‌های بحران نیست، بلکه به طور کلی و همیشگی اتفاق می‌افتد، در حالی که آنها از توانمندی بیشتری برای مقابله، مدیریت و ایثارگری برخوردارند و می‌توانند ایدهه‌های نوینی برای پیشگیری از خطرات و کاهش پیامدهای وخیم آن بر زندگی مردم و کاهش تلفات، به ویژه در میان زنان و کودکان، ارائه دهند.
آنها همچنین از مراکز تصمیم‌گیری مرتبط با مدیریت بحران و کاهش پیامدهای فجایع طبیعی حذف می‌شوند، در حالی که ویژگی‌های خاص زنان ایجاب می‌کند که تصمیم‌گیری و مدیریت مربوط به آنها، توسط خودشان انجام شود تا بتوانند راه حل‌هایی برای تأمین نیازهای خاص زنان پیدا کنند.
تجارب موفقیت‌آمیز زنان در مدیریت بحران‌های ناشی از فجایع طبیعی و نجات هزاران نفر از کسانی کە تحت تأثیر این فجایع قرار گرفتەاند، به اثبات رسیده است.
آیا فاجعه زلزله اخیری که مراکش را در برگرفت از منظر حقوق بشر بر زنان تأثیر گذاشته است و میزان خشونت علیه آنها چقدر است؟
بله، زلزله ویرانگر اخیر در مراکش بی‌شک بر زنان از لحاظ حقوقی تأثیر گذاشته است. این زلزله که به زلزله الحوز معروف شده، بر همه اقشار تأثیر منفی عمیقی داشته و باعث مرگ صدها نفر و مجروح شدن صدها نفر دیگر شده است. اما به ویژه رنج ساکنان این مناطق، مخصوصاً زنان را، عمیق‌تر کرده است. زنان این مناطق پیش از وقوع زلزله نیز با فقر، تبعیض و خشونت روبرو بودند و زلزله بر سختی‌های آنان افزوده است.
زنانی که در مناطق زلزله‌زده زندگی می‌کنند، طی مصاحبه‌ای اظهار داشتند اگرچه این حادثه منجر به درگذشت عزیزانشان شده است، اما توانسته مردم مراکش را نسبت به وضعیت سخت و خشونت‌های گوناگونی که آنها تحمل می‌کردند، آگاه سازد.
آنها تأکید کردند که پیش از وقوع زلزله نیز از دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی محروم بوده‌اند. به دلیل عدم وجود بیمارستان در نزدیکی محل سکونتشان، مجبور به زایمان در منزل بودند که گاهی منجر به مرگ مادر و نوزاد می‌شد.
این گزارش‌ها حاکی از آن است که با تخریب منازل و کندی عملیات امدادرسانی و بازسازی، سختی‌های زنان این مناطق بیشتر خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود خشونت‌های گوناگون علیه آنها نیز افزایش یابد.
پیام شما چیست و چگونه می‌توان حقوق زنان را در شمال آفریقا و منطقه خاورمیانه ارتقا داد؟
در پایان، پیام من این است که نمی‌توان از کنار سایر فجایع انسانی مانند کشتار و نسل‌کشی غیرنظامیان در فلسطین گذشت که به ویژه زنان، دختران و کودکان را هدف قرار می‌دهد. محکوم کردن این حملات و افراد حامی آنها، و همچنین محکوم کردن سکوت دولت‌های عرب و جامعه جهانی، ضروری است.
در مورد ارتقای حقوق زنان در شمال آفریقا و خاورمیانه نیز باید تلاش کرد تا زنان به عنوان شهروندانی با حقوق برابر شناخته شوند و تبعیض و خشونت علیه آنان محکوم گردد. همچنین افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان می‌تواند به بازیابی جایگاه واقعی آنان در جامعه کمک کند.
برای مقابله با فجایعی که زنان در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه متحمل می‌شوند، لازم است با دقت بیشتری به وضعیت آنان پرداخته شود.
تمام اجزای جامعه باید دست به دست هم دهند تا نقش زنان ارتقا یابد و حقوق آنها تضمین شود. زنان باید از حقوق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برخوردار گردند.
ایجاد شبکه‌های هماهنگی و همکاری میان زنان و تبادل تجربیات می‌تواند به بهبود وضعیت کنونی آنها کمک کند. تنها راه مقابله با چالش‌های پیش روی زنان، اتحاد و همدلی آنها در جهت کسب حقوقشان است.