تشکل زنان؛ پروژه ای که هدف آن تربیت نسل جدیدی از فمینیست‌هاست
در دور اخیر، ابتکارات جوانان نقش بسزایی در پیشبرد امور مربوط به زنان داشته است. این ابتکارات موفق شده‌اند تا طیف گسترده‌ای از گروه‌های متنوع و دور از هم را در برگیرند .
اسما فتحی
قاهره - «تشکل زنان» یکی از طرح‌های برجسته‌ای است که طی سال گذشته توانسته با گروه‌های جوان همکاری نموده و تعدادی از ابتکارات را در درون خود جمع‌آوری کند به طوری‌که تا پایان سال به حدود ۱۷ گروه فمینیستی جوان رسیده است.
تشکل زنان تجربه‌ای متمایز است که از توانایی‌های گروه‌های جوان حمایت می‌کند و به آنها کمک می‌نماید تا بر اساس نیازهای شناسایی‌شده، نقشه‌ای مشارکتی و همبسته‌تر طراحی نمایند که به آنها اجازه می‌دهد نسل تازه‌ای از جنبش فمینیستی، قوی، مستقل، آگاه و دارای دانشی که به آنها کمک می‌کند تأثیر واقعی بر واقعیت داشته باشند، پدید آورند.
جهت آگاهی هرچه بیشتر درخصوص این طرح که تحت نظارت و اجرای مرکز تدوین برای مطالعات جنسیت قرار دارد، در همین زمینە با اعضا و مجریان پروژە تشکل زنان گفت‌وگویی انجام دادە تا با دستاوردهای یکسالە فعالیت و برنامه‌های آتی این پروژه آشنا شویم.
«توانمندسازی و حمایت از جامعه فمینیستی»
دکتر امل فهمی، مدیر اجرایی مرکز تدوین برای مطالعات جنسیت، اظهار داشت: پیش از شیوع ویروس کرونا، جلساتی با هدف بحث پیرامون نقش این مرکز به عنوان یک نهاد فمینیستی در حمایت و توانمندسازی گروه‌های جوان برگزار شده بود، به ویژه آنکه طی دوران همه‌گیری کووید۱۹، این گروه‌ها از بیشترین تأثیرگذاری، گستردگی و توان رسانه‌ای برای انتشار موضوعات کلیدی در پلتفرم‌های مختلف ارتباطی برخوردار بوده‌اند.
دکتر امل فهمی اعلام نمود که اهمیت تفویض کامل حق تصمیم‌گیری به گروه‌های هدف، و نیز تمرکز بر روش‌های ارائهٔ حمایت‌های موردنیازی که توسط خود آن گروه‌ها تعیین می‌شود تا از ایدهٔ سلطه یا رهبری در مفهوم رایج آن اجتناب گردد، به خوبی موردتوجه بوده است؛ زیرا تجربیات گذشته نشان می‌دهد چنین رویکردهایی منجر به شکست در دستیابی به خروجی ملموسی در دنیای واقعی شده است. وی همچنین به ارائه و رد مکرر طرح پیشنهادی این پروژه به منابع حمایت‌کننده تا پذیرش نهایی آن اشاره نمود.
وی تأکید نمود که این طرح در ابتدا شامل ۷ ابتکار بوده است که هم‌اکنون به ۱۷ ابتکار افزایش یافته است. وی افزود: هنگامی‌که تصمیم به کار روی این پروژه گرفته شد، ایده‌های اولیه‌ای وجود داشت که پس از دیدار با گروه‌های هدف مشخص گردید نیازهای آنها متفاوت است به گونه‌ای که در نهایت تغییرات عمده‌ای در طرح‌های اولیه به وجود آمد.
دکتر امل فهمی بیان کرد: علت اصلی موفقیت پروژە تشکل زنان، انجام جست‌وجویی واقع‌بینانه برای یافتن اشکال حمایتی نهادی پیشین و استفاده از تجربیات دیگران اعم از مثبت و منفی بوده است. علاوه بر این، همکاری تنگاتنگ با گروه‌ها از روز نخست، به گونه‌ای که هیچ تصمیمی بدون آنها اتخاذ نشده، نیز در موفقیت این پروژه مؤثر بوده است. وی تأکید کرد: تمایلی به تحمیل هرگونه سرپرستی وجود نداشته که اصل بنیادین کار تیم تدوین محسوب می‌شود. وی همچنین به برخی فعالیت‌هایی که با وجود پیشنهاد، گروه‌ها تصمیم به عدم حضور در آنها گرفته‌اند، اشاره کرد.
وی در ادامە گفت: به دلیل تفاوت گروه‌ها در ترکیب اعضا، سبک کار و تعداد افراد، جلساتی انفرادی با استفاده از مربی برگزار شد. توافقاتی نیز با گروه‌ها بر سر خروجی‌هایی همچون تکمیل یک طرح استراتژیک و برنامە فعالیت‌های سالانه به عمل آمد که در واقع نقطە شروع کار به‌شمار می‌رفتند.
دکتر امل فهمی اظهار کرد: مربیان با دقت انتخاب شده‌اند، زیرا کار با این گروه‌ها نیازمند متخصصانی است. علاوه بر این، جلساتی با آنها برگزار گردیده تا هدف آموزش و ماهیت پروژە تشکل زنان به آنان معرفی شود و برنامه‌های ویژه‌ای متناسب با فعالیت‌های هر یک از گروه‌های هدف راه‌اندازی گردد.
وی تأکید نمود: بحران جامعە مدنی صرفاً به آموزش گروه‌ها و افراد محدود نمی‌شود، بلکه امر به اجرا درنیاوردن واقعی در عرصە عمل محسوب می‌گردد. اما در پروژە تشکل زنان آموزش‌ها اجرا و گروه‌ها از طریق فعالیت عملی پیگیری می‌شوند؛ به عنوان نمونه نگارش طرح‌ها. همچنین کمپینی برای علاقه‌مندان به عنوان کاربرد عملی از کمپین‌های حمایت مشترک ارائه گردید که بار تجربه و توسعه این مهارت را برای آنها سنگین‌تر ساخته است.
چشم‌انداز تشکل زنان در سال آینده؛ اتحاد و همبستگی
نائله رفعت که حدود ۴۰ سال سابقه فعالیت در حوزه توسعه در سازمان‌های بین‌المللی و محلی دارند و در حال حاضر به عنوان مشاور تدوین در پروژه تشکل زنان مشغول به فعالیت هستند، تأکید کردند که همکاری با تشکل زنان از طریق دیدار با گروهی از تلاش‌های فمینیستی آغاز شد که در شرایط متفاوتی شکل گرفته بودند، اما اشتیاق و علاقە آنها از لحظە نخست مشهود بود.
وی افزود: در طول همکاری با این گروه‌ها بر روی برنامه‌ریزی استراتژیک، نمونه‌های عالی در میان آنها مشاهده نمودند. انتظار می‌رفت ورود این گروه‌ها به عرصە عملی، موجب ایجاد تحرک واقعی در فضای فمینیستی شود؛ زیرا آنها بر سر مجموعه‌ای از ارزش‌ها به توافق رسیده‌اند و علاقه‌مند به تحقق آن ارزش‌ها هستند.
نائلە رفعت در ادامە گفت: در آموزش پایان سال اول مطمئن شده‌اند این گروه‌ها واقعاً به یک تشکل زنان تبدیل شده‌اند و گروه هسته‌ای در آن وجود دارد که در دوره آینده نقش مهمی ایفا خواهد کرد؛ زیرا نیازها و توانمندی‌های خود و نیز اهدافشان را به خوبی شناخته‌اند.
وی گفت: سال آینده شاهد اجرای فعالیت‌های برخی از ابتکاراتی خواهیم بود که با تشکل زنان به اشتراک گذاشته شده است. ایشان این گروه را متفاوت، پرانرژی و دارای دانش و مهارت‌های گوناگون می‌بینند و تأکید کردند که سال آینده شاهد انسجام بیشتر برخی از اعضای تشکل زنان خواهیم بود.
شناسایی نیازها، گام نخست برنامه‌ریزی
هبه ممتاز، مدیر اجرایی تلاش آمنه در استان اسیوط و یکی از اعضای تشکل زنان ، خاطرنشان کرد: مرکز تدوین مطالعات جنسیتی فراخوانی منتشر و در آن ابراز نمودە بود قصد دارد با تلاش‌هایی از سرتاسر مصر شبکه‌سازی نماید. در تلاش فرم را تکمیل کردیم و از سوی مرکز تدوین مورد تماس قرار گرفتیم و از پذیرشمان باخبر شدیم. پیگیری‌های لازم جریان داشت تا اینکه نخستین جلسه به منظور تبیین نیازهایمان تشکیل گردید.
وی گفت: در این نشست، تعدادی کارگاه آموزشی برگزار گردید که با اجماع همگان بر نیاز به برگزاری سلسله دوره‌های آموزشی به مدت ۱۰ تا ۱۵ جلسه به پایان رسید. مقرر شد موضوع به مرکز تدوین جهت بررسی امکان عملیاتی‌سازی این درخواست منتقل گردد.
هبە ممتاز به دریافت تعدادی آموزش از جمله برنامه‌ریزی استراتژیک، تعیین اهداف اصلی و فرعی و شناخت آنها، تبیین چشم‌انداز و مأموریت، و کاربرد زبانی حساس به جنسیت، همچنین نگارش طرح‌ها و سایر آموزش‌هایی که به ابتکارات کمک کرد تا به صورت مؤثرتری به فعالیت بپردازند، اشارە کرد.
وی تأکید کرد: آنها در ابتکارات آمنه به شدت از آموزش‌های ارائه شده منتفع شده‌اند. اجراکنندگان پروژه، افق‌های متعددی را برای آنها گشوده‌اند؛ از افزایش آگاهی و یادگیری گرفته تا حضور در نشست‌ها و مباحثاتی در سفارتخانه‌های مختلف و نیز امکان شبکه‌سازی در میان خودشان درخصوص کمپین‌ها، مواضع و بیانیه‌هایی که واقعاً منعکس‌کننده دیدگاه آنها است.
رقابت همافزایی محور الهام بخش فعالیت‌ها
نهی سید، وکیل و مدیرعامل ابتکار «صدا» به منظور حمایت از حقوق زنان، در تشریح جزئیات پیوستن این ابتکار به پروژە تشکل زنان اظهار داشت: این اقدام بر اساس توصیه یکی دیگر از ابتکارات فعال در این حوزه صورت پذیرفته است. وی با بیان اینکه از لحظە نخست حضور در این پروژه، احساس صمیمیت و همافزایی سازنده‌ای با سایر اعضا داشته‌اند، خاطرنشان کرد: پیش از آغاز این طرح، اطمینان داشته‌اند که آن کامل و موفق خواهد بود.
به گفته نهی سید، پروژە تشکل زنان متشکل از تعدادی ابتکار و مؤسسه است که امکان حضور آنها را در یک مجموعە منسجم به منظور تکامل و پیشرفت فراهم می‌کند. وی افزود: از همان ابتدا متوجه توجه ویژە مجریان پروژه و گام‌های استوار آنها شده و از معرفی هر یک از ابتکارات و شناسایی نقاط ضعف به منظور برطرف کردن آنها را شاهد بودیم.
نهی سید خاطرنشان کرد: آموزش‌های ارائه شده به صورت بنیادین بر تیم کاری ما تأثیر گذاشته است. تیم ما به منظور توسعه و ارتقای چشم‌انداز، مأموریت، اهداف و اطمینان از وضوح آنها و نیز تمرکز بیشتر بر آینده در برابر تمرکز بر جزئیات پراکنده، دور هم جمع می‌شود که همه این موارد حاصل آموزش برنامه‌ریزی استراتژیک در پروژە تشکل زنان بوده است.
وی حضور در تشکل زنان را موجب شناخت سایر ابتکارات و گشودن افق‌هایی برای همکاری میان آنها به دلیل اهمیت این امر دانست. همچنین بیان کرد: یکی از بزرگترین دغدغه‌هایشان، عدم دیده شدن فعالیت‌هایشان در میان سایر ابتکارات بوده است. اما این موضوع با گذر زمان تغییر یافته و به یک نقطه قوت در فرایند ارجاع متقابل با دیگر ابتکارات مبدل شده است.
نهی سید مهم‌ترین نکته را آزادی عمل کاملی دانست که مجریان پروژه به اعضا می‌دهند تا خود تصمیم‌گیری کنند و خاطرنشان کرد: هدایت‌ها اغلب اوقات اگر هم باشد، با درخواست علاقه‌مندان و پس از تأمل در تفاوت تجربه و دانش، ارائه می‌شود.
