اسماء فتحی

قاهره - فعالان زن مصری تأکید کردند که همزیستی مسالمت‌آمیز میان مردم سوریه تنها راه نجات واقعی است و زنان سوری، دروازه‌ی اصلی عبور به این آینده به شمار می‌آیند. به باور آنان، حمایت از زنان سوری دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی حیاتی در برابر شرایطی است که کشور با آن روبه‌روست.

وضعیت داخل سوریه موجب نگرانی بیشتر ناظران و علاقه‌مندان به آن شده است؛ چراکه شمار سوری‌هایی که از ابتدای سال ۲۰۲۵ به کمک‌های انسانی و حمایت نیاز دارند، به حدود ۱۶.۵ میلیون نفر رسیده است؛ آماری که طبق برآوردهای به‌روزشده‌ی دفتر رسانه‌ای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) در ژوئن گذشته منتشر شده است.

دیده‌بان حقوق بشر سوریه با تأکید بر اینکه در نتیجه‌ی تداوم خشونت‌ها و نقض‌ها توسط گروه‌های مسلح وابسته به جهادی‌های هیئت تحریر الشام، طرف‌های محلی و خارجی، و همچنین به‌دلیل آشفتگی گسترده‌ی امنیتی در فاصله‌ی هشتم دسامبر تا اوایل اوت جاری، ۹۸۸۹ نفر در سراسر سوریه کشته شده‌اند. در میان قربانیان، ۷۴۴۹ غیرنظامی شامل ۳۹۶ کودک و ۵۴۱ زن جان خود را از دست داده‌اند؛ آماری که نشانگر شکنندگی وضعیت امنیتی و خطر روزافزون برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه است.

 

همزیستی مسالمت‌آمیز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر، و حمایت نیازی حیاتی

عزه حسن، مشاور مدیریت کل در مراکز علمی وزارت فرهنگ مصر، گفت: «وضعیت در خاورمیانه آکنده از ترس‌ها و تردیدهاست؛ به‌دلیل جنگ‌ها، درگیری‌ها و نزاع‌های جاری، شرایط به‌شدت پیچیده شده و نیازمند تحلیل دقیق است تا بتوان از آن عبور کرد یا با پیامدهایش کنار آمد.»

او در ارتباط با وضعیت داخلی سوریه توضیح داد: «بحران در آنجا بسیار عمیق‌تر است؛ زنان میان دوگانگی سختی گرفتارند، از یک‌سو دغدغه‌ی خانواده و تداوم آن، و از سوی دیگر میهنی که در بحران و محاصره‌ی ترس‌ها فرو رفته است.» وی تأکید کرد که زنان مصری به‌خوبی احساس می‌کنند زنان سوری چه رنجی می‌کشند و افزود: «این وضعیت بیش از هر زمان دیگری نیازمند حمایت و همبستگی است؛ حمایتی که هم‌اکنون نیز از طریق نشست‌ها، گفت‌وگوها و همایش‌هایی که شرایط کنونی سوریه را بررسی می‌کنند، در حال انجام است.»

عزه حسن، در ادامه گفت: در داخل سوریه نیز نزاعی جاری است و بسیاری از کسانی که به وضعیت سوریه توجه دارند؛ به‌ویژه در مصر نگران‌اند، زیرا تجربه‌ی پیشین خود را با «اخوان‌المسلمین» به یاد می‌آورند؛ جریانی که تنها با اتحاد همه‌ی طیف‌های ملت مصر توانستند از آن و پیامدهایش، به‌ویژه اجتماعی و فرهنگی رهایی یابند. در نهایت توانستند اندیشه‌های نادرست و دستورکارهایی را که امنیت داخلی مصر را هدف گرفته بود، کنار بزنند؛ صحنه‌ای که اکنون در سوریه نیز، اما با پیچیدگی‌های محلی و بین‌المللی بیشتر، در حال تکرار است.

او تأکید کرد: «امیدوارم مردم سوریه به‌روشنی دریابند چه می‌گذرد؛ از جمله ائتلاف‌ها و توافقاتی که می‌تواند به شکلی جدی بر وحدت صفوف آنان تأثیر بگذارد. اندیشه‌ی آزاد تنها راه نجات از چنگال بحران کنونی است. رهایی تنها از راه تحقق وحدت، مشارکت آزادانه‌ی اندیشه‌ها، و پذیرش دیگری حتی اگر مسیرش متفاوت باشد، امکان‌پذیر است.»

وی توضیح داد که زن سوری علاوه بر رنج‌هایی که در داخل کشور متحمل می‌شود، با پراکندگی و چندگانگی نقش‌ها روبه‌روست و ناچار است بار غیبت شریک زندگی، مسئولیت خانواده و فرزندان را به دوش بکشد. «زنان، دروازه‌ی واقعی عبور هستند؛ چراکه آنان بهای جنگ و درگیری و حتی آشفتگی کنونی را پرداخته‌اند.»

 

 

«دولت موقت سوریه هیچ نوید پیشرفت یا تحول نمی‌دهد»

سحر حسن، پژوهشگر، مورخ و متخصص در مسائل هویت، تأکید کرد که اوضاع کنونی سوریه به‌شدت نگران‌کننده است. او خاطرنشان کرد که تحولات جاری در مسیر یک طرح بین‌المللی پیش می‌رود؛ اسرائیل بخشی از سرزمین‌های سوریه را در اختیار گرفته و در داخل نیز کشمکش‌هایی میان نیروهای موجود، همچون هیئت تحریر الشام و گروه‌های مختلف، ادامه دارد.

او وضعیت سوریه را فاقد هرگونه نشانه‌ای از ثبات دانست و افزود: این شرایط برای مدت کوتاهی پایان نخواهد یافت تا شاید اوضاع به آرامش برسد؛ به‌ویژه در سایه‌ی حکومتی با مرجعیت اسلام‌گرای افراطی که خود به پیچیدگی‌های بحران در همه‌ی سطوح سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دامن می‌زند. چنین الگوهایی از حکومت هیچ‌گونه امیدی به توسعه و پیشرفت را نشان نمی‌دهند.

سحر حسن همچنین با اشاره به اینکه فتنه‌ها و اختلافات در میان جامعه‌ی سوری، ریشه در همین دولت با مرجعیت اسلامی افراطی دارد؛ دولتی که نه قوی است و نه توانایی کنترل اوضاع را دارد، به‌ویژه در زمینه‌ی روابط بین‌الملل، گفت: هیچ نشانه‌ای از همزیستی مسالمت‌آمیز یا توافق میان اقشار مختلف جامعه وجود ندارد؛ و این مسئله بر پیشرفت اقتصادی، روابط بین‌الملل، استقلال در تصمیم‌گیری و سایر عرصه‌ها نیز سایه انداخته و همه‌چیز را در وضعیتی مبهم و کم‌رنگ قرار داده است.

وی با تأکید بر اینکه زنان سوری قوی هستند و می‌توانند با بهره‌گیری از اراده‌شان، بر وضعیت کنونی فائق آیند، گفت: هیچ‌کس نمی‌تواند نادیده بگیرد که بار سنگینی بر دوش آنان است؛ چرا که زنان بیشترین رنج‌ها را از جنگ‌ها، مشکلات اقتصادی و اختلافات و فتنه‌های جامعه متحمل می‌شوند. زنان در خط مقدم تمامی بحران‌ها قرار دارند و بیشترین فشار برای عبور از مشکلات بر دوش آن‌هاست. «سوریه‌ای‌ها باید در مقابله با تفرقه و اختلاف میان اعضای جامعه و طوایف متحد شوند؛ همزیستی مسالمت‌آمیز تنها حلقه نجات واقعی از شرایط کنونی است.» او وضعیت زنان را به گونه‌ای توصیف کرد که نیازمند همکاری و حمایت در تمامی سطوح است.

براساس داده‌های بانک جهانی، نرخ مشارکت زنان در بازار کار سوریه در سال ۲۰۲۳ معادل ۱۴.۱۴٪ است و زنان ۱۸.۴۴٪ از کل نیروی کار را تشکیل می‌دهند. نرخ بیکاری زنان نیز در سال ۲۰۲۳ به ۲۵.۲۵٪ رسیده، در حالی که این رقم برای مردان ۱۰.۹٪ است.