اسماء فتحی

قاهره - نمی‌توان از تأثیر منفی داشتن تعداد زیادی فرزند بر جامعه چشم‌پوشی کرد، به‌ویژه زمانی که زنان در خط مقدم آسیب‌دیدگان از این رویه قرار گیرند و پیامدهای آن بر سلامت روانی و جسمی‌شان پایدار باشد. بدتر اینکه، علی‌رغم تبعات منفی، برخی خانواده‌ها هنوز بر این باورند که داشتن فرزندان متعدد به‌مثابه «پشتیبانی و تکیه‌گاه» عمل می‌کند، حتی اگر این امر به کاهش طول عمر آنها بینجامد و برخی به قیمت جان خود در این راه هزینه می‌پردازند.

این وضعیت ضرورت اقدامات فرهنگی گسترده‌ای را می‌طلبد تا دیدگاه جامعه‌ای که هنوز داشتن فرزندان زیاد را جهت افزایش اعتبار خانوادگی ضروری می‌داند، تغییر یابد. باید بر آگاهی‌رسانی در مورد تأثیرات منفی این رویه بر وضعیت اقتصادی و معیشت خانواده‌ها، همچنین بر آینده، تحصیلات و توسعه مهارت‌های فرزندان تأکید ورزید. علاوه بر این، زنان نیز باید در دفاع از حق خود برای تعیین تعداد فرزندان و توانایی یا عدم توانایی در بارداری فعالانه عمل کنند.

 

چالش‌های زنان در تصمیم‌گیری بارداری؛ حق انتخاب نداریم

سهام عمر، که نام وی مستعار است، در سن ۱۴ سالگی ازدواج کرد و به دنیا آوردن شش فرزند او را زودتر از موعد پیر کرده است. او با بیان این که اگر زمان به عقب بازمی‌گشت، تصمیم دیگری می‌گرفت، تأکید می‌کند که انتخاب در مورد بارداری در اختیار او نبوده و معتقد است که زنان در جامعه‌اش نمی‌توانند در این مسئله تصمیم‌گیرنده باشند. او توضیح داد که در جامعه ما، زنان بیشتر شبیه به شیء در روابط تلقی می‌شوند، و اینکه تصمیم‌گیری برای بارداری بیشتر به همسرانشان بستگی دارد.

او در گفت‌وگویی بیان کرد: «در ابتدا تلاش کردم به فرزندانم آموزش دهم، اما موفق به تکمیل این مهم نشدم. تنها پسر بزرگم توانست این مسیر را ادامه دهد.» سهام عمر توضیح داد که شرایط معیشتی و ناتوانی همسرش در تأمین مخارج خانواده موجب شد که پسر دومش در سنین پایین مجبور به کار شود تا به خانواده کمک کند.

او افزود: «آرزو داشتم فرزندانم تحصیلات خوبی داشته باشند و مسیری را که خودم در کودکی از آن محروم مانده‌ام، طی کنند، اما قادر به تحقق این آرزو نبودیم. من گزینه‌ای نداشتم زیرا مادر شوهرم معتقد بود که وجود فرزندان زیاد به عنوان پشتیبان و تکیه‌گاه برای شوهرم است و او را تشویق به ادامه‌ی بارداری می‌کرد. در نهایت، تا سن سی سالگی به شدت پیر شدم، موهایم سفید گردید و دچار بیماری‌های متعددی شدم. این روند تا زمانی ادامه یافت که پزشک به من هشدار داد ادامه‌ی بارداری برای زندگی‌ام خطرناک است.»

سهام عمر در این زمینه تنها نیست؛ بسیاری از زنان در مورد بارداری قدرت تصمیم‌گیری ندارند. ما با بسیاری از زنان دیگر ملاقات کرده‌ایم که تأیید کردند تصمیم به بارداری به همسر و خانواده‌ی او و همچنین به فرهنگ حاکم که داشتن فرزندان زیاد، به‌ویژه پسران، را به منزله افزایش نفوذ و قدرت خانواده می‌بیند، بستگی دارد. این فرهنگ، که عبارات تشویق‌کننده به بارداری را دربرمی‌گیرد، به طور بنیادین در جامعه مخرب است.

 

بارداری پی در پی؛ عواقب جانی برای زنان

نها سید، مدیر اجرایی و بنیانگذار ابتکار عمل صدای حمایت از حقوق زنان، بر تأثیرات منفی بارداری بیش از حد بر کل خانواده تأکید کرد، و بیان داشت که زنان به طور مستقیم از این وضعیت آسیب می‌بینند. او گفت: «این شرایط بر سلامت جسمی و روانی زنان تأثیر می‌گذارد. از نظر جسمی، با گذر زمان، زن نمی‌تواند به نیازهای تحصیلی، ورزشی یا سایر نقش‌های مراقبتی فرزندانش پاسخ دهد که این موضوع به نوبه خود، تأثیرات عمیقی بر سلامت روانی او خواهد داشت».

نها سید شرح داد که در اکتبر ۲۰۲۳، سازمانش کمپینی را آغاز کرده بود که به نرخ بالای بارداری در زنان و تأثیرات آن بر زندگی و سلامتی آن‌ها می‌پرداخت. آن‌ها یک مطالعه موردی از زنی در صعید، یکی از مناطق روستایی مصر، انجام دادند. این زن تا زمانی که موفق به به دنیا آوردن پسر شود، مکرراً باردار شده بود. متأسفانه، در آخرین زایمان خود جان خود را از دست داد. این اتفاق تنها به دلیل اصرار خانواده بر به دنیا آوردن پسر رخ داده بود، و در هر زایمان، تنها دختر به دنیا می‌آورد.

 

افزایش بارداری و بحران‌های روانی و اجتماعی

ایمان یوسف، مسئول هماهنگی در موسسه توسعه مصریان بدون مرز، توضیح داد که بارداری‌های متعدد و مکرر می‌تواند به استهلاک بدن زنان منجر شود و تأثیر منفی قابل توجهی بر سلامت عمومی آنها دارد، به ویژه در میان زنانی که در سنین پایین ازدواج کرده‌اند.

ایمان یوسف بیان کرد که بارداری‌های مکرر نه تنها بر جسم زنان تأثیر می‌گذارند، بلکه بر سلامت روانی آن‌ها نیز آثار منفی دارد. او توضیح داد که تربیت فرزندان و برآوردن نیازهای متعدد آن‌ها برای زنان بسیار دشوار است و این فشار مداوم آن‌ها را در موقعیت‌های احساسی بسیار سختی قرار می‌دهد. این شرایط سپس به طور غیرمستقیم بر فرزندان نیز تأثیر می‌گذارد، زیرا توانایی والدین در برآورده کردن نیازهای آن‌ها، تمرکز بر توسعه مهارت‌ها و پیشرفت تحصیلی کودکان محدود می‌شود.

ایمان یوسف همچنین به آثار اجتماعی بارداری‌های مکرر اشاره کرد و توضیح داد که خانواده‌ها در چنین شرایطی قادر به فراهم کردن فرصت‌های آموزشی مناسب و عادلانه برای تمامی فرزندان خود نیستند. علاوه بر این، تامین مراقبت‌های بهداشتی مناسب، دسترسی به دارو، و ارائه حمایت کافی نیز با مشکلات جدی مواجه می‌شود. او بیان کرد که با افزایش تعداد فرزندان، توانایی خانواده برای برآوردن این نیازها به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، که می‌تواند تأثیرات منفی و طولانی مدتی بر کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد.

ایمان یوسف توضیح داد که وضعیت اقتصادی زنان نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد، زیرا با افزایش هزینه‌های زندگی و تورم، فقر در میان آن‌ها افزایش می‌یابد. این شرایط اقتصادی دشوار، زنان را مجبور می‌کند که در چندین شغل فعالیت کنند و فشار زیادی را بر خود وارد آورند تا نیازهای فرزندانشان را برآورده کنند. این امر نه تنها به زنان اجازه نمی‌دهد که از زندگی خود لذت ببرند، بلکه در مواردی که نیاز به داروهای تخصصی و تجملی دارند، مشکلات بیشتری را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

 

 

تأثیر بارداری‌های مکرر بر اقتصاد خانواده‌ها

نها سید با تأکید بر چالش‌هایی که زنان در دوران بارداری و زایمان مواجه هستند، بیان کرد که عدم دسترسی به مراقبت‌های زایمانی مناسب، زنان را در معرض خطرات جدی قرار می‌دهد. این خطرات شامل ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین و بیماری‌های پس از زایمان است. به دلیل افزایش قیمت داروها و محدودیت‌های مالی، بسیاری از زنان قادر به تأمین نیازهای پایه‌ای پس از زایمان نیستند. او توضیح داد: «برخی زنان پس از زایمان به نوار بهداشتی، ویتامین‌ها و سایر اقلام ضروری نیاز دارند که ممکن است به دلیل توزیع محدود منابع مالی بین اعضای خانواده، قادر به تأمین آن‌ها نباشند.»

نها سید بر تأثیر منفی بارداری‌های مکرر بر فرزندان نیز تأکید کرد. او توضیح داد که مادرانی که فرزندان زیادی دارند، به دلیل تقسیم زمان و توجه خود بین تعداد زیادی فرزند، قادر به اختصاص زمان کافی و لازم برای هر یک از آنها نیستند. این محدودیت در زمان و توجه می‌تواند مانع از برآورده کردن نیازهای عاطفی، تربیتی و توسعه‌ای فرزندان شود، که در نهایت به رشد و پیشرفت آنها آسیب می‌زند.

نها سید در توضیحات خود به این نکته پرداخت که انرژی مادران برای مراقبت و توجه به تعداد زیادی فرزند اغلب ناکافی است، که این خود بر رشد و توسعه فرزندان تأثیر منفی دارد. او همچنین افشا کرد که در ملاقات‌هایی با زنان متعدد، شاهد ابراز پشیمانی و احساس کوتاهی در حق فرزندانشان بوده است. برخی از این زنان به دلیل فشارها و مسئولیت‌های سنگین مادری، حتی به ایده مادر بودن بیزار شده و در پذیرش وضعیت خود دچار بحران شده‌اند. این شرایط نشان می‌دهد چگونه فشار ناشی از داشتن فرزندان زیاد می‌تواند به طور جدی بر سلامت روانی مادران تأثیر بگذارد.