اسما فتحی

قاهره - زنان ساکن مناطق جنوبی مصر برای دستیابی به آزادی‌های فردی در انتخاب و تصمیم‌گیری، با فرهنگ عمیقاً مردسالارانه و ریشه‌دار این مناطق درگیر مبارزه‌ای طولانی هستند. این فرهنگ به دلیل پیوند با سنت‌ها و میراث‌های فرهنگی منتقل شده از نسلی به نسل دیگر، بسیار پیچیده و دیرپاست. سازمان‌های فمینیستی بخش قابل توجهی از تلاش خود را به افزایش آگاهی‌ها و تغییر جنبه‌های منفی مرتبط با زنان اختصاص داده‌اند؛ در تلاشی برای گشودن فضا برای آنان، چه در زمینه‌ی اشتغال و تحصیل و همچنین مشارکت سیاسی در مراکز تصمیم‌گیری.

طی سال‌های متمادی، زنان ساکن مناطق جنوبی مصر برای رهایی از محدودیت‌های اجتماعی، از مسیر تحصیل و کسب دانش و همچنین توانمندسازی اقتصادی تلاش کرده‌اند. عده‌ای از آنان نیز با هدف توانایی بیشتر در تصمیم‌گیری‌های فردی، به سمت توانمندسازی مالی و اقتصادی رفته‌اند. با وجود این تلاش‌ها، همچنان چالش‌ها و موانع بسیاری بر سر راه این زنان قرار دارد. آنها نیازمند به کارگیری ابزارها و راهکارهای نوآورانه‌ای هستند تا بتوانند به نتایج ملموس و مطلوبی دست یابند. پس همچنان تلاش‌ها و زمان زیادی برای رفع موانع و ایجاد فرصت‌های بیشتر در زمینه‌های گوناگون برای این زنان ضروری به نظر می‌رسد.

 

محدودیت تعامل دو جنس در گذشته، واقعیتی پیچیده برای زنان

مارتینا حامد، عضو مبادره حمایت حقوقی از زنان ساکن منطقه ملوی در استان منیا، طی ١۵ سال گذشته به نقد واقعیت زندگی زنان در مناطق جنوبی مصر پرداخته است. وی در جوانی به دلیل سرکوبگر بودن این واقعیت علیه زنان و ممانعت از حضور و تأثیرگذاری آنان، که ناشی از باورها و سنت‌های ریشه‌دار بود، آن را مورد نقد قرار داد.

وی توضیح داد که واقعیت زندگی در مناطق جنوبی تا حدی پیچیده است که نقاط تلاقی و تعامل زنان و مردان بسیار محدود می‌باشد. به زنان اجازه حضور در قهوه‌خانه‌ها به دلیل حضور مردان در آنجا داده نمی‌شود. بنابراین عرصه‌هایی که موجب تعامل دو جنس می‌شود، بسیار محدود است. مارتینا حامد به این نکته اشاره کرد که واژه‌هایی همچون آزار جنسی در گذشته کاربرد چندانی نداشته است. وی تأکید کرد که وضعیت تا حد زیادی تغییر یافته است. زنان در استان منیا اکنون شکایت‌هایی علیه آزار جنسی ثبت می‌کنند. همچنین میزان حضور و تأثیرگذاری آنان در عرصه‌های خصوصی و عمومی تغییر کرده و امروزه فضای بیشتری برای پذیرش حضور اجتماعی زنان وجود دارد.

 

چالش بزرگ در مسیر ایجاد فرصت‌های بیشتر برای زنان

به گفته مارتینا حامد، نقش زنان در تغییر واقعیت زندگی در استان‌های مختلف جنوبی مصر بسیار پررنگ و تعیین کننده بوده است.

وی توضیح داد که زنان برای شکستن کلیشه‌ها و محدودیت‌هایی که جامعه بر آنها تحمیل کرده، هزینه‌های سنگینی متحمل شده‌اند؛ از جمله انگ‌ها و افتراهای اجتماعی. با وجود این، تلاش‌های آنان موجب بهبود واقعیت زندگی و کسب آزادی‌های نسبی از چنگال سنت‌های اقتدارگرا شده است. مارتینا حامد تأکید کرد که وضعیت کنونی بسیار متفاوت از گذشته بوده و دستاوردهای ملموسی حاصل تلاش‌های بی‌وقفه نهادها و جنبش‌های فمینیستی طی سالیان متمادی است. وی افزود هرچند همچنان کار روی معضلات سنتی نظیر ختنه دختران، ازدواج زودهنگام و ختنه کودکان دختر فاقد نتایج ملموس است، اما فعالیت‌هایی که خارج از این چارچوب صورت گرفته، منجر به دستاوردهای واقعی در تغییرات مربوط به کار، حرکت، مطالبات و انتخاب‌های شخصی زنان شده است.

 

رهایی زنان از اقتدار مردسالار، مستلزم مبارزه‌ای پیگیر و بی‌وقفه

مارتینا حامد خاطرنشان کرد که وی از دوران کودکی برای تغییر واقعیت تبعیض‌آمیز علیه زنان تلاش می‌کرده است. وی از محرومیت از ابتدائیترین حقوق، همچون عدم امکان حضور در کاخ فرهنگی برای شرکت در کلاس‌های آموزشی به دلیل وجود مردان و سربازان، انتقاد کرد و آن را از نظر اجتماعی غیرقابل قبول دانست.

مارتینا حامد بیان کرد: من به صورت برجسته‌ای با واقعیت تبعیض‌آمیز علیه زنان روبرو شدم، چراکه از ضرورت تغییر آن مطمئن بودم و برای این کار بسیار مصمم بودم. خود را دختری قوی می‌دیدم که قادر است تغییرات واقعی ایجاد کند.

وی خاطرنشان کرد که با گذر زمان، آگاهی و توانایی درک منطقی او نسبت به ایده تغییر، به ویژه در حوزه‌های فرهنگ عمومی و ریشه‌دار، افزایش یافته است.

او تأکید کرد که پس از مدتی دریافت تغییرات به تدریج و از طریق یکپارچه‌سازی و شکل‌دهی به شبکه‌هایی از زنان هم‌فکر که خواسته‌ها، رویاها و ایده‌های مشترکی دارند، رخ می‌دهد تا بتوانند بر واقعیت موجود تأثیر گذاشته و آن را تغییر دهند.

مارتینا حامد توانسته واقعیت زندگی خود را تغییر دهد. وی اکنون زنی مستقل است که شاغل بوده، مسافرت می‌کند و می‌تواند تصمیمات مناسبی را اتخاذ نماید. پس از مبارزه برای دگرگونی واقعیت شخصی‌اش، او در حال حاضر برای تغییر واقعیت سایر زنان تلاش می‌کند تا بتوانند در محیطی آزادتر و مطابق با نیازهای خود زندگی کنند.

 

نیازهای زنان در مصر بسیار متفاوت بود

مارتینا حامد معتقد است علیرغم تغییرات بزرگی که در اثر افزایش آگاهی و تحول دیدگاه افراد نسبت به نیازهایشان در مناطق جنوبی رخ داده، همچنان افرادی وجود دارند که با دیدگاه‌های گذشته به این مناطق می‌نگرند. نیازها دچار تحول شده‌اند و برای پاسخگویی به آنها، نیازمند ابزارهای نوآورانه و مؤثرتری هستیم.

مارتینا حامد معتقد است اکنون تعداد زیادی از زنان به آگاهی رسیده‌اند، اما نیازمند فرصت‌های واقعی هستند؛ به ویژه برای کسانی که به حق زنان برای زندگی عادلانه و بدون تبعیض و خشونت اعتقاد دارند. آنها نیاز به فرصت‌ها و حمایت‌های بیشتری برای ایجاد زیرساخت‌های لازم دارند تا بتوانند خواسته‌هایشان را پیگیری کرده و به حقوق خود دست یابند. وی تأکید کرد الگوهای موفق متعدد در جامعه، افکار خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار داده و با گذر زمان باعث می‌شود والدین فعالیت‌ها و مشارکت اجتماعی دخترانشان را بپذیرند. این موضوع نیازمند بازنگری و ارائه حمایت‌های لازم به علاقه‌مندان به موفقیت و تحقق اهدافشان می‌باشد.