مقاومت از جنس عزم؛ دستاوردهای قابل توجه مرکز زنان در بحبوحه جنگ غزه
مرکز پژوهش و مشاوره حقوقی و حمایت از زنان، علیرغم مواجهه با چالش‌های عمده امنیتی و اقتصادی ناشی از منازعات مستمر که بر بخش‌های مختلف تأثیرگذار بوده است، مساعی خود را مبذول می‌دارد تا از زنان در مقابل اعمال خشونت‌آمیز صیانت نماید
نغم کراجە
غزە- در میان شرایط بحرانی حاکم بر نوار غزه، به‌ویژه در مناطق شمالی که تحت بمباران‌های شدید و مستمر قرار دارند، مرکز پژوهش و مشاوره حقوقی و حمایت از زنان به عنوان نمونه‌ای بارز از مقاومت و پایداری جلوه‌گر شده است. این مرکز با ارائه خدمات متنوع به زنان، عمدتاً بر حمایت‌های روان‌شناختی و امدادرسانی تمرکز نموده است.
عبیر مشهراوی، روان‌شناس و مدیر موارد در مرکز «حیات» که با هدف حمایت و توانمندسازی زنان و خانواده‌ها در دسامبر ۲۰۱۱ تأسیس گردید، تشریح کرد: هدف اصلی مرکز حیات، حفاظت از زنان در مقابل خشونت‌های مبتنی بر جنسیت در نوار غزه و توانمندسازی آنان جهت ادغام مجدد در خانواده و جامعه می‌باشد. پروژه مرکز حیات ذیل برنامه حمایت و توانمندسازی مرکز پژوهش و مشاوره حقوقی و حمایت از زنان قرار دارد که چشم‌انداز آن بر محور توانمندسازی حقوقی، اجتماعی و اقتصادی زنان و صیانت از انها در برابر خشونت متمرکز است.
در مورد مرکز تحقیقات و مشاوره حقوقی و حمایت از زنان، وی توضیح داد که این یک مرکز مستقل است که در سال ٢٠٠۵ توسط گروهی از متخصصان جامعه محلی، از جمله حقوقدانان و فعالان در زمینه کار زنان، اجتماعی و حقوق بشر تأسیس شد تا تلاش‌ها را برای بهبود وضعیت زنان فلسطینی در سطوح حقوقی و اجتماعی به عنوان یک الزام اصلی برای دستیابی به عدالت، برابری و دموکراسی در جامعه فلسطین متمرکز کند. این مرکز خدمات حمایت حقوقی برای زنان و نمایندگی رایگان آنها در دادگاه‌های شرعی و قانونی و آگاهی‌سازی حقوقی برای هر دو جنس در مورد حقوق زنان ارائه می‌دهد. همچنین خدمات محافظت از زنان و فرزندانشان در برابر خشونت را از طریق حمایت روانی و اجتماعی و خدمات اسکان برای کسانی که زندگی‌شان در معرض خطر است، ارائه می‌دهد. این مرکز همچنین برای فراهم کردن خدمات ملاقات خانوادگی برای مشاهده کودکانی که تحت حضانت یکی از والدین هستند، تلاش می‌کند.
فعالیت‌ها و خدمات ارائه شده در طول درگیری
وی تصریح نمود که از زمان شروع درگیری‌ها در تاریخ هفتم اکتبر، مرکز حیات از ارائه خدمات به زنان در شرایط بحرانی حاکم بر نوار غزه امتناع نورزیده است. فعالیت‌های مرکز صرفاً به مناطق جنوبی محدود نگشته، بلکه به نواحی شمالی غزه نیز تسری یافته است که به کلی فاقد امکانات و ملزومات حیاتی می‌باشند. تحت شرایط بمباران شدید و کمبود اقلام ضروری، تیم مرکز توانسته است حتی‌الامکان خدمات و نیازهای گروه هدف را تأمین نماید. علاوه بر این، کمک‌های امدادی و بهداشتی متعددی به همراه کیف‌های حاوی ملزومات ضروری زنان که حداقل نیازهای اساسی آنان را برآورده می‌سازد، توزیع نموده است.
علیرغم تمامی چالش‌های موجود، مرکز حیات موفق به کسب دستاوردهای ملموسی در زمینه حمایت از زنان و کودکان گردیده است. همان‌گونه که وی اظهار داشت: ما بیش از۳۰۰ کودک و بیش از ۲۰۰۰ زن را تحت پوشش قرار داده‌ایم. این ارقام منعکس‌کننده تلاش‌های گسترده‌ای است که مرکز در راستای ارائه حمایت‌های لازم به گروه‌های مختلف آسیب‌دیده به انجام رسانیده است.
وخامت وضعیت زنان با ادامه درگیری
عبیر مشهراوی، علیرغم مشکلات عدیده در امر جابجایی، به بررسی وضعیت زنان در مراکز اسکان مبادرت ورزیده و به این نتیجه رسیده که در اماکن آوارگی، موارد خشونت علیه زنان رو به فزونی است. در این اماکن، زنان در معرض خشونت خانگی شامل ضرب و شتم، دشنام و توهین، و همچنین آزار جنسی قرار می‌گیرند. او با همکاری تیم پروژه مرکز حیات، تلاش‌های خود را در جهت رفع این معضلات از طریق برگزاری جلسات حمایت روانی و معنوی، همراه با ارائه مجموعه‌ای از اقدامات لازم برای محافظت از زنان و آموزش نحوه مقابله با خشونت یا آزار، تشدید نموده است.
وی تشریح نمود که زنان به شدت از آزار جنسی رنج می‌برند و به دلیل ترس از آسیب، قتل و ننگ، قادر به افشای آن نیستند. این معضل موجب تشدید رنج زنان چه در داخل و چه در خارج از مراکز اسکان می‌گردد، به گونه‌ای که در انجام فعالیت‌های روزمره خود با مشکل مواجه بوده، نیازهای اساسی‌شان برآورده نمی‌شود و در هر مکانی که حضور دارند، فاقد حریم خصوصی می‌باشند.
وی بر این باور است که در شرایط بحرانی، حمایت روانی یکی از ارکان اساسی است که افراد جهت غلبه بر تروما و نیل به ثبات روانی به آن نیازمندند. وی با اشاره به اینکه در مرکز حیات، تیم‌های تخصصی متشکل از زنان، جلسات فشرده حمایت روانی را برای زنان که تحت تأثیر جنگ قرار گرفته‌اند، برگزار می‌نمایند، گفت: ما چهار جلسه مشاوره گروهی برای هر گروه اجرا می‌کنیم، و برای مواردی که نیازمند جلسات فردی هستند، ۸ تا ۱۰ جلسه برگزار می‌نماییم که بسته به ماهیت مشکل، این تعداد می‌تواند تا ۱۲ یا ۲۰ جلسه افزایش یابد.
پیامدهای تعطیلی دادگاه‌های شرعی در طول جنگ
تعطیلی محاکم شرعی موجب تشدید وضعیت نامطلوب زنان، به‌ویژه زنان مطلقه و بیوه گردیده است، به نحوی که فرآیند احقاق حقوق آنان و فرزندانشان، بدون وجود بدیلی برای این فقدان فاجعه‌بار، متوقف شده است. در خلال ده ماه متوالی، زنان از عدم وجود قوانینی که دیگر حامی حقوقشان نبود، متضرر گشته‌اند. این امر شامل معضلاتی در زمینه‌های حضانت، قیمومیت و ملاقات با فرزندان می‌شد، به گونه‌ای که بسیاری از همسران در ممانعت از دیدار زوجات با فرزندانشان و قطع نفقه آنان اصرار می‌ورزیدند. مواردی مشاهده شده که پس از فوت همسر، خانواده‌های زوج، زنان را به همراه فرزندانشان از منازلشان اخراج نموده‌اند، که این امر آنان را مجبور به پناه بردن به خانواده‌های خود نموده است، خانواده‌هایی که به سبب شرایط دشوار اقتصادی حاکم بر منطقه، از توان یاری‌رسانی به آنان برخوردار نمی‌باشند.
وی اظهار داشت که تیم کاری به همراه وکیل مرکز تلاش می‌نمایند تا مشاوره‌های حقوقی و حمایت قانونی را متناسب با نیازهای زنان ارائه دهند، از جمله برقراری ارتباط با قضات جهت اخذ مشاوره به نفع زنان.
چالش دوگانه زنان در مناطق جنگی؛ حفظ بقا و مدیریت امور خانواده
او تشریح کرد که زنان در طول دوره جنگ با مسئولیت‌های مضاعفی مواجه هستند، از جمله تأمین آب، جمع‌آوری و افروختن هیزم، و تدارک غذا برای خانواده‌هایشان در شرایط کمبود منابع. این فشارهای روانی متراکم گشته و منجر به تخریب وضعیت سلامت و اجتماعی آنان می‌گردد. علیرغم شرایط دشوار حاکم، مرکز حیات به ارائه خدمات ضروری خود در جهت حفاظت از زنان استمرار بخشیده است. تیم متشکل از زنان، کارگاه‌ها و جلسات آگاهی‌بخشی را با هدف ارتقاء سطح آگاهی در خصوص حقوق زنان و نحوه دفاع از آن در مواجهه با خشونت، سازماندهی نموده‌اند. علاوه بر این، خدمات مشاوره حقوقی و روان‌شناختی جهت مساعدت در غلبه بر بحران‌های روانی و اجتماعی که با آن مواجه هستند، ارائه گردیده است.
چالش‌های پیش روی مرکز
علیرغم شرایط امنیتی دشوار در شمال غزه، مرکز حیات از ایفای وظایف خود در زمینه حمایت و توانمندسازی زنان قصور نورزیده است. مناطق شمالی با کمبود شدید مؤسسات و انجمن‌های زنان به سبب بمباران‌های گسترده مواجه می‌باشد، که این امر نقش مرکز را در ارائه حمایت و مساعدت به زنان در این نواحی حیاتی می‌سازد. وی خاطرنشان کرد که دشواری ارتباط میان تیم‌های عملیاتی در مناطق شمالی و جنوبی و قطعی مکرر اینترنت موجب اختلال در پیگیری مؤثر خدمات مرکز گردیده است.
مرکز پژوهش و مشاوره حقوقی و حمایت از زنان و تیم پروژه مرکز حیات با چالش‌های متعددی در ارائه خدمات خود مواجه گشته‌اند. از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به کمبود منابع مالی و لجستیکی، دشواری تردد به دلیل محاصره و بمباران، و فشارهای روانی که زنان در شرایط ناامن امنیتی با آن مواجه هستند، اشاره نمود. علیرغم این مشکلات، تیم کماکان با جدیت و فداکاری به ارائه حمایت و مساعدت به گروه‌های هدف ادامه می‌دهد.
وی تشریح کرد که در راستای تلاش مستمر جهت بهبود وضعیت زنان، مرکز حیات در نظر دارد در آینده نزدیک یک مرکز اسکان و اقامت شبانه برای زنان خشونت‌دیده در مناطق جنوبی تأسیس نماید. این اقدام بخشی از مساعی مرکز در جهت فراهم آوردن پناهگاهی امن و حمایتی برای زنانی است که با خشونت خانگی مواجه می‌باشند، که توانایی آنها را در غلبه بر شرایط دشوار و بازگشت به زندگی عادی تقویت می‌نماید.
توصیه‌هایی برای تقویت حمایت و توانمندسازی زنان
عبیر مشهراوی بر این باور است که جهت تضمین استمرار و ارتقاء خدمات ارائه شده توسط مرکز حیات، نیاز مبرم به حمایت مستمر در سطوح بین‌المللی و محلی احساس می‌گردد. ضروری است تا همکاری با نهادهای اهداکننده و سازمان‌های بین‌المللی تقویت گردد تا منابع مالی لازم برای اجرای برنامه‌ها و پروژه‌ها تأمین شود. علاوه بر این، ارتقاء سطح آگاهی جامعه در خصوص حقوق زنان و اهمیت صیانت از انان در برابر خشونت، امری حیاتی است. پیگیری مستمر روند قوانین و سیاست‌ها جهت حصول اطمینان از تحقق عدالت و برابری برای زنان در جامعه فلسطین، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مرکز پژوهش و مشاوره حقوقی و حمایت از زنان و پروژه مرکز حیات آن، علیرغم چالش‌های عظیم موجود، کماکان به عنوان الگویی الهام‌بخش در ارائه حمایت و محافظت از زنان در نوار غزه باقی مانده است. تیم متشکل از زنان این مرکز توانسته‌اند دستاوردهای ملموسی در زمینه حمایت و توانمندسازی زنان در سطح منطقه، علیرغم جنگ ویرانگر فعلی، به منصه ظهور برسانند. مرحله آتی مستلزم مساعی مضاعف و همکاری مستمر جهت تضمین نیل به اهداف مرکز در ارتقای حقوق زنان و تحقق برابری در جامعه فلسطین می‌باشد.