«ما شکل و تجربه‌ی سلامت روانمان را از ساحت اجتماعی دریافت می‌کنیم»
سارا شادابی، روانکاو و پژوهشگر حوزه زنان می‌گوید: ما شکل و تجربه‌ی سلامت روانمان را از ساحت اجتماعی دریافت می‌کنیم. اینجا با فضایی مواجه هستیم که در آن سیستم پدرسالارانه چیزی جز تخریب زن و اساسا غیر مرد دیده نمی‌شود.
شهلا محمدی
مرکز خبر – زنگ هشدار اجبار بە خودکشی در ایران بە صدا در آمدە و روزانە گزارش‌های متفاوتی از اجبار بە خودکشی منتشر می‌شود. سن خودکشی هر روز کاهش می‌یابد و بیشترین اقدام بە خودکشی توسط کودکان و نوجوانان انجام می‌شود و بە همین دلیل نیز آمار خودکشی نوجوانان و کودکان بە شدت در حال افزایش است. علی‌رغم این اما آمار رسمی از تعداد خودکشی‌ها منتشر نمی‌شود و حاکمیت رسما مانع از انتشار آمار مربوط بە خودکشی می‌شود.
عوامل بسیاری در افزایش آمار خودکشی و کاهش سن خودکشی تاثیرگذار هستند کە این موارد را با سارا شادابی روانکاو پژوهشگر حوزە زنان مورد بررسی قرار داریم.
سارا شادابی، روانکاو و پژوهشگر حوزه زنان، در خصوص بررسی مسائل و موضوعات مرتبط با خودکشی، بیان کرد: من فکر می‌کنم که پدیده خودکشی را می‌توانم در سه بخش توضیح بدهم. بحث اینکه اساسا علت افزایش خودکشی و کاهش سن خودکشی، علل کلی و اصلی‌تری دارد. یک بستر یا چیزی هست که این را به سادگی در اجتماع ممکن می‌کند. بیسن، سال ٢٠١٨ یک آمار و نظریه‌ای دارد که عوامل خودکشی در جهان و به خصوص کاهش سن خودکشی، استرس‌هایی است که اجتماع ایجاد می‌کند و اینها محرک‌های قوی می‌شوند چون افراد بیش از یک نورم سلامت احساس ناامیدی می‌کند.
وی با ادامه با اشارە بە نظرات بیسن، گفت: چیزی دیگری که می‌گوید این است که الگوهای الهام‌بخش به سمت خودکشی است. یعنی می‌توانیم الگوهای الهام‌بخش را در ساحت روانی به این سبک تعریف کنیم که تعدادی از آنها امیدوارکننده، پیشرفت دهنده و توسعه دهنده هستند اما وقتی بستر اجتماع بستری است که رو به ویرانی است ما الگوهای الهام‌بخش برای نابودی فردی را می‌بینیم که در جریان است.
سارا شادابی افزود: او مسائل دیگری را ذکر می‌کند مثل دسترسی به وسایل و ابزار خودکشی، تبلیغ برای ابزار خودکشی و البته یکی از مهمترین مسائلی که راجع به آن صحبت می‌کند، استفاده‌ی بیش از اندازه از فضای مجازی است. فضای مجازی علی‌رغم اینکه ایجاد پیشرفت زبان می‌کند، بسیاری از دانش‌ها و اطلاعات روز را در اختيار کودکان می‌گذارد و...، به همان میزان نیز می‌تواند آسیب‌زا باشد. بنابراین ما باید تا جایی که می‌توانیم استفاده از فضای مجازی، بازی‌های کامپیوتری و گوشی را برای کودکان محدود کنیم.
این پژوهشگر حوزه زنان، با تاکید بر افزایش مصرف «مواد محرک»، گفت: مورد دیگری که می‌خواهم به آن اشاره کنم، بحث توسعه‌ی موادمخدر یا مواد محرک است. ما امروزه شاهد افزایش مصرف مواد محرک هستیم که متاسفانه آمار درستی از آن در دست نیست. اینها می‌توانند دلایل زیربنایی و اصلی‌تر باشند.
«اجتماع با روند توسعه همسویی ندارد»
سارا شادابی، به چالش‌های موجود در جامعه به عنوان «علل پیش‌زمینه‌ای» تاکید کرد و اظهار داشت: یک بخش دیگر، علل پیش‌زمینه‌ای که بر روی بستر اصلی می‌آید و یک سازوکار ایجاد می‌کند؛ فشارهای خانواده برای بهتر بودن یا بهترین بودن کودکان، چالش‌هایی که در مدرسه و با معلمان ایجاد می‌شود، چالش‌هایی که حتی به تعرض و تجاوز جنسی به خصوص در مدارس دخترانه دیده می‌شود اما کمتر از آن صحبت می‌شود، روابطی که شاید به همسالان برمی‌گردد و شاید فکر می‌کنیم رفتار قلدرمابانه که در مدارس پسرانه وجود دارد در مدارس دخترانه نیست اما به این صورت نیست و گروه‌هایی در مدارس دخترانه این تعرضات را انجام می‌دهند بدون اینکه مسئله‌ی لول آن مدرسه وجود داشته باشد و من مواردی از مراجعه داشته‌ام که از مدارس نمونه مردمی بوده‌اند یعنی مدرسه‌ای که به اصطلاح از هر نظر مورد تایید آموزش و پرورش بوده است.
این روانکاو و پژوهشگر حوزه زنان، در رابطه با علل پیش‌زمینه‌ای و ارتباط آن با انقلاب «ژن ژیان ئازادی»، اعلام کرد: یک نکته‌ی بسیار مهم در این بخش علل پیش‌زمینه‌ای که به خیزش «زن زندگی آزادی» برمی‌گردد، دغدغه‌های مربوط به خودپنداره است. از زاویه‌ی روانکاوی وقتی دختر متولد می‌شود، هیچ شباهتی به پدر و یا مادر ندارد. یعنی به لحاظ فیزکی نمی‌تواند هیچ همانندسازی با این دو خالق داشته باشد. این همانندسازی دقیقا در دوره‌ی نوجوانی اتفاق می‌افتد، زمانی که دختر داشتن سینه‌ی زنان، پریودی و... را تجربه می‌کند. من مشخصا در مورد جنسیت زن و دختر صحبت می‌کنم؛ این مهاجرت و سفری که بین کودکی و زن شدن برای یک دختر اتفاق می‌افتد، یک مرحله‌ی بسیار چالنجی است چون تصویر بدنی او با آن چیزی که تجربه می‌کند کاملا متفاوت است. این در روند به بحث استقلال می‌رسد که در بعد استقلال، به علل اجتماعی و وقایع روز برمی‌گردیم و این نکته‌ای است که دورکیم درباره‌ی آن صحبت می‌کند. می‌گوید ما شکل و تجربه‌ی سلامت روانمان را از ساحت اجتماعی دریافت می‌کنیم. یعنی اجتماع می‌تواند بستری فراهم کند که ما خودمان را سلامت‌تر یا ناسالم‌تر تجربه کنیم. اینجا با فضایی مواجه هستیم که در آن سیستم پدرسالارانه چیزی جز تخریب زن و اساسا غیر مرد دیده نمی‌شود. پس اجتماع با روند توسعه همسویی ندارد و اجتماع محرک‌هایی را قوی می‌کند که دختر به سمت نابودکردن خودش سوق پیدا بکند. يعنی می‌توان گفت که یا با ارزش‌های پدرسالارانه همسو شو، یا بمیر. به سادگی می‌توان این را در لایه لایه‌های روند یک زندگی اجتماعی در ایران دید.
«عدم حمایت اجتماعی و عدم تامین اقتصادی، یکی از مهمترین دلایل بسترساز است»
سارا شادابی، راهکارهایی را در رابطه با خودکشی و کاهش آن بیان کرد و پیش از آن ابراز داشت: که هر وقت حرف از راهکار می‌شود، من عجزی احساس می‌کنم و این چند وجهی و چندگانگی راهکار انقدر زیاد است که برای من اینکه راهکارها را فقط بگویم و گذر بکنم واقعا دردناک است.
وی ادامه داد: طبق نظریه‌هایی که وجود دارد، ما وقتی بخواهیم برای یک پدیده‌ی روانی-اجتماعی و امروز تا حدودی سیاسی، راهکار بدهیم، طبیعتا باید راهکار ما در هر سه حوزه باشد؛ یعنی هم فردی باشد که مسئله‌ی سلامت بهداشت روان را تدوين کند، هم اجتماعی باشد که بحث جمع را تدوين کند و هم سیاسی باشد. ما از دادن یک راهکار در یک بعد، عملا صرف هزینه خواهیم داشت و حتما تاثیر گذار هست اما اتفاق بزرگی نمی‌افتد.
او بر آموزش و افزایش آگاهی تاکید کرد و گفت: مسلما افزایش آگاهی و آموزش در اولویت است. مطمئنا که دسترسی به منابع تامین بهداشت روانی، روانشناسی، روانپزشکی، نه روانشناسی زرد و نه کسانی که افراد را منبع درآمدزایی خود می‌کنند، بلکه منابع درست بهداشت روانی، مهم است. بحث دیگری که در این جا مهم است، ما نیاز به مداخلات اقتصادی-سیاسی داریم. يعنی کودک در یک سیستم باید بتواند تامین باشد و باید آموزشش تضمین شده باشد. ما با پدیده‌ای مواجه هستیم که اکثر اخبار خودکشی منتشر شده از مناطق محروم است. این عدم حمایت اجتماعی و این عدم تامین اقتصادی، یکی از مهمترین دلایل بسترساز است. ما چقدر می‌توانیم بر توسعه‌ی فردی این کودکان کار کنیم وقتی که ابزار لازم را نداریم. حداقل امکان تماس‌های آنلاین باید وجود داشته باشد و افرادی که احساس می‌کنند به خودکشی تمایل دارند باید بتوانند با مراکز آنلاين، درجا و بدون اینکه بوق انتظار بگیرند، تماس داشته باشند.
سارا شادابی، بر دسترسی به تماس‌های آنلاین برای کاهش خودکشی تاکید داشته و خاطر نشان کرد: یکی دیگر از مسائل مهم این است که به کودکانمان مهارت‌های زندگی، برخورد با چالش‌ها، حل مسئله و... را آموزش بدهيم. ما نیز می‌توانیم ان‌جی‌اوهایی داشته باشیم که حداقل مکالمات آنلاین را حمایت بکند، تا حدودی دسترسی به خدمات سطحی‌تر را میسر بکند و آموزش‌هایی که می‌توانیم را انجام دهیم.
وی در نهايت با اشاره به فعالیت کمپین «توقف قتل‌های ناموسی» از آنها قدردانی کرد و افزود: می‌خواهم از کمپین «توقف قتل‌های ناموسی» یاد بکنم که بسیار موثر و قدرتمند پیش می‌رود و با عضویت ما و عزیزان دیگری که هستند در حال پیشرفت در حوزه‌ی آموزش هستند.