آگرین حسینی

دیواندره- از زمان‌های قدیم، انسان‌ها در مورد استفاده از مواد محیطی برای رفع نیازهای خود به لباس فکر کرده‌اند و پس از شناخت محیط زیست به تدریج نوع لباس را تغییر دادند تا اینکه در طول سال‌ها لباس به معنای مدرن و به شکل مناسب مبدل شد.

فرهنگ و اجزای آن بخش مهمی از تعریف هر ملت است. کورد مدت‌هاست که به خاطر فرهنگ خود شناخته شده  و تلاش‌های آن برای حفظ بخش قابل توجهی از ساختارهای فرهنگی از جملە لباس کوردی به ثمر رسیده است.

بر اساس مطالعات، لباس کوردی بیش از ٣ هزار سال قدمت دارد و به گفتەی باستان‌شناسان تاریخ لباس کوردی به دوره امپراتوری ماد بر می‌گردد.

اولین تصویر از لباس کوردی زمانی است که از دوران صفوی، شرق شناسان اروپایی به ایران آمدند و تصاویر ارزشمندی از لباس‌های مردم را نقاشی کردند. برخی از این تصاویر در یک قطعه بزرگتر  کشیدە شدە و در حال حاضر در "خانه کورد" در سنە کە بزرگترین موزە مردم‌شناسی مربوط بە ملت کورد است، نگهداری می‌شود.

لباس‌های کوردی محلی بر اساس مناطق مختلف به نام‌های لباس سقزی، لباس‌های هورامی، مریوانی، کوردی سنەای، بانه‌ای و… نامگذاری شده‌ و از پارچه‌های متنوعی مانند تور، حریر، ساتن، مخمل و دیگر پارچه‌های نگین‌دار تهیه می‌شود.

یکی از زیباترین و جالب‌ترین لباس‌های جهان، لباس زنان کورد است که بیش از صدها رنگ و شکل مختلف دارد. از برجسته‌ترین ویژگی‌های  این لباس، تنوع رنگ‌ها در انتخاب پارچه‌ها است کە به آن ارزش بالایی داده است. در شرایط عادی، شکل و سبک این لباس با توجه به منطقه جغرافیایی زنان متفاوت است.

مریم.ک یکی از زنان خیاط‌ شهر دیواندره که شانزدە سال سابقه کاری دارد، در گفت‌وگویی دربارە دوخت لباس کوردی زنان و تغییراتی کە در گذر زمان روی اصالت و زیبایی این لباس تأثیر گذاشته، می‌گوید: اندازه گیری مورد استفاده برای کراس سقزی سه مترو نیم  تا چهار متر است و برای سنه‌ای دو متر ونیم. در انتخاب نوع پارچه، الزامات سن در نظر گرفته می‌شود، یعنی زنان مسن‌تر از پارچه‌های ساده در رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند و جوانان پارچه‌های روشن و گلدار را در رنگ‌های روشن، نازک و مش می‌پوشند.

وی در ادامە اظهار می‌کند: «به عنوان یک خیاط بيشتر دوختن مدل لباس کوردی را می‌پسندم اما متأسفانه این روزها مدل‌های متنوعی به بازار آمده ولباس کوردی دستخوش تغییرات زیای شده و به واسطه درخواست مشتری و صنعت مد، مدل‌های ديگری به آن اضافه شده است. طراحی لباس زنانه بر اساس جنسیت، سن، محل زندگی متفاوت است در گذشته مشتری‌ها نوع مدل لباس را بر اساس سلیقه پیشنهادی و حرفه و تجربه خیاط انتخاب می‌کردند، اما امروزه اغلب مشتریان عکس‌ مدل‌ها را به عنوان الگوی پیشنهادی در اختیار خیاط‌ها قرار می‌دهند تا از آن برای دوخت استفادە کنند، اما وقتی بە لباس‌های کوردی قدیمی نگاە می‌کنم خیلی زیبا و با این شیوە امروزی متفاوت است و لباس‌های اکنون با یقه‌های بسیار باز و شلوار(پاپوش) کوتاە، تنها نامش لباس کوردی است.»

شیوا.م، اهل دیواندره معتقد است «لباس کوردی امروزه دیگر آن رنگ و بوی اصالت را ندارد و تنها می‌توان نام پوشش کوردی را بر آن گذاشت. نمی‌دانم این مدل‌ها از کجا سر در می‌آورند! تغییر و تحول در مدل‌های لباس کوردی به حدی در حال شتاب گرفتن است که اگر نوع پوشش لباس کوردی دو سال گذشته را با امروز مقایسه کنیم، تفاوتی عجیب را شاهد خواهیم بود، تفاوتی به اندازه چندین سال و این سرعت در تغییر مدل لباس کوردی نشان از نابودی لباس کوردی اصیل در آینده‌ای نه چندان دور دارد.»

شیوا در ادامە می‌گوید:«لباس کوردی، لباس انقلاب و چالش‌ها، پیشمرگه‌های کورد در کوه‌ها و روستاها است، لباس رزم و جنگ و ما لباس شادی و عزای ما باید حرمت خاصی داشته و اصالت این لباس را حفظ کنیم.»

تغییرات زیادی در جزئیات و سبک آن ایجاد کرده‌اند تا متناسب با دنیای جدید باشد دنیای پیچیده‌ای که، به دلیل سیاست‌های نادرست، یا شرایط ناخواسته و تحمیلی برای دزدیدن هویت ملت کورد صورت می‌گیرد. از ممانعت  تدریس زبان مادری تا پوشش لباس کوردی در مدارس و دانشگاها سیاست آسمیلەکردن را بە پیش می‌برند. اما زنان با لباس کوردی و با پوشش اصیل خود در روژهلات علیە پوشش اجباری،  اعتراض کردند، چون در تاریخ هزار سالەی ملت کورد هیچ‌گاە حجاب مطرح نبودە است.

ماریو وارگاس یوسا، نویسنده مشهور آمریکا برنده جایزه نوبل، پس از ملاقات با گریلاها در شهر سلیمانی عراق و پوشیدن لباس‌های کوردی، در دفتر خاطرات خود نوشت: لباس کوردها شبیه نقاشی رامبرانت است و لباس‌های آنها از هنر او الهام گرفته شده است.