ژوان کرمی  

 

کرماشان - متن حاضر گزارشی است دربارەی دو مورد کودک‌همسری با فاصلەی نیم قرن کە نشان‌دهندەی عمق و دوام این پدیدەی آسیب‌زاست.

اولی زنی به نام "پروین" متولد دهەی ۴۰ شمسی در شهر پاوە است که کودک‌همسری و کودک‌مادری را توٲمان تجربه کرده و درواقع تا پایان کودکی‌اش یعنی سن ۱٨ سالگی دو بار ازدواج و چهار بار حاملگی و زایمان را تجربه کرده است. دومی ازدواج زنی ۱۴ ساله و اهل شهر مهاباد به نام "ن.ج" است که به تازگی یعنی در سال ۱۴۰۲ با مردی ۲۳ ساله ازدواج نموده است.

 

مورد اول - نیم قرن پیش؛ پروین و کودکی‌های نکردەاش

پروین اکنون در قید حیات نیست و شش سال است که فوت کرده است. دخترش از او و رنج‌هایش برای ما می‌گوید. عکسی از سال ۱۳۵٨ در دست دارد که در آن مادرش پروین ۱۴ ساله و خود او ٨ ماهه بوده است و می‌گوید: عکسی که می‌بینید تنها عکس دوتایی من و مادرم است. این عکس در سن ۱۴ سالگی مادرم گرفتە شده است که من را بغل کرده و من ٨ ماهەام. من فرزند دومش بودم. مادرم پروین زیبا بود و تنها دختر خانواده بود. او بعد از ۹ پسر به دنیا آمده و به قول معروف بچەی تەتغاری بود. پدرش هم فقیر و تنگدست نبود، اماهیچکدام از این امتیازات نتوانست جلوی سرنوشتی را بگیرد که جامعەی مردسالار و مذهبی برایش در نظر گرفتە بود.

 

پروین کلکسیونی از ستم جنسیتی؛ محرومیت از تحصیل، ازدواج اجباری، کودک‌همسری، کودک‌مادری

روایت زندگی پروین برای دخترش تلخ‌تر از آن است بتواند به تفصیل دربارەاش برایمان بگوید و با اشاره به اینکه مادرم کلکسیونی از ستم جنسیتی و تبعیض بود، عنوان می‌کند: هشت ساله بود که کتاب و دفترهایش را در بخاری چوبی آن زمان انداختند تا بسوزد و خاکستر شود. چون پدرش پوشش و لباس دخترهای محصل و دانشجوی کرماشانی را دیده بود و وحشت کرده بود از اینکه تک دخترش درس بخواند و مثل آنها از دید او بی عفت بشود. ۱۱ ساله بود که همسرش دادند، ۱۴ ساله بود که یک بچه گذاشتند بغلش، ۱۵ ساله بود بچه را از او گرفتند و به خونەی بخت دیگری فرستادندش. یعنی در ۱۵ سالگی دومین ازدواج و دومین کودک‌همسری و کودک‌مادری‌اش را تجربه کرد. ضربه پشت ضربه! پروین نوجوانی نکرد، عاشق شدن را تجربه نکرد، حتی دوست داشتن را هم یاد نگرفت، پروین جوانمرگ شد و در همان ۱۱ سالگی‌اش ماند. هنوز هم گاهی که به عکس‌هایش نگاه می‌کنم احساس می‌کنم یک نوجوان است غرق رویا!

 

مورد دوم - نیم قرن بعد؛ پیوند ناگسستنی کودک‌همسری و ترک تحصیل

"ن.ج" ۱۴ ساله و دانش‌آموز است. یکی از بستگانش در این باره می‌گوید: تا پیش از خواستگاری و مطرح شدن موضوع ازدواج مشغول به تحصیل بود، بلافاصله پس از شروع شدن این پروسه، تحصیلش متوقف شد. او قطعا در این سن عواقب ترک تحصیل را درک نخواهد کرد و تنها وقتی به آن تحصیل همچون متوقف نمودن پرورش استعدادهای خود می‌نگرد که دیگر فرصتی برای تحصیل نخواهد داشت و یا اینکه برایش بسیار سخت و دشوار خواهد بود.

 

۱۴ یا ۱۵ تفاوتی ندارد، او یک کودک است

وی ادامه می‌دهد: مادر "ن.ج" که درصدد توجیه این ازدواج است می‌گوید او پانزده سال دارد. علی‌رغم اینکه پانزده سالگی نیز جزو دوران کودکی است و "ن.ج" کودک همسر محسوب می‌شود؛ اما واقع این است که او ۱۴ ساله دارد و حتی کودکتر از آن چیزی است که مادرش می‌گوید. درواقع خانوادەی وی به هر چیزی متوصل می‌شوند که قربانی نمودن او را توجیه نمایند.

 

پدر عروس از حامیان اصلی این ازدواج بوده است

این شخص نزدیک به خانوادەی "ن.ج" همچنین عنوان می‌کند که: این ازدواج، یک ازدواج سفارشی بوده و درواقع خانوادەی داماد "ن.ج" را پسندیده و برای داماد انتخاب نمودەاند و این انتخاب خود این دو فرد نبوده است. در حالیکه عروس تا چندی قبل با بچەهای من بازی می‌کردند و من واقعا با شنیدن خبر ازدواجش شوکه شدم. داماد پسرعموی پدرزن خود یعنی پدر "ن.ج" می‌باشد به همین خاطر پدر عروس از حامیان اصلی این ازدواج بوده است. در واقع پدر عروس به دلایل خویشاوندی و تمکن مالی خانوادەی داماد بر این ازدواج اصرار داشتە است.

 

تٲکید بر پیشینەی فئودال-بورژوایی

وی در پایان خاطرنشان می‌کند: خانوادەی داماد از خاندان‌های قدیمی مهاباد هستند و در این ماجرا هم از کارت ادعای فرهنگ و اصالتی که معمولا از آن به عنوان یک سرمایەی اجتماعی قابل مبادله و فروش استفاده می‌کنند، سود جستەاند. در حالی که این فرهنگ و اصالت مورد ادعا تعریفی فئودال-بورژوایی از فرهنگ است که حاصل آن ملغمەای است که فاجعەآفرین است. این سوءاستفاده از منزلت اجتماعی به عنوان کارت، یکی از دلایل تٲثیرگذاری بر خانوادەی عروس بوده است.